Ο Λεόντιος Μαχαιράς, ο σπουδαιότερος Κύπριος χρονογράφος του μεσαίωνα, έζησε τον 15^ο αι., εποχή της φραγκοκρατίας στην Κύπρο. Η οικογένειά του διατηρούσε άριστες σχέσεις με τους ισχυρούς του νησιού και ο ίδιος κατείχε μια θέση στην αυλή των Lusignan.

     Η «Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεται Κρόνακα τουτέστιν Χρονικόν» (όπως είναι ο πλήρης τίτλος του έργου), περιλαμβάνει ιστορικά συμβάντα από το 309 (επίσκεψη της Αγίας Ελένης στην Κύπρο) μέχρι το 1458 (θάνατος του Ιωάννη Β΄ Λουζινιάν). Τα πιο κοντινά προς την εποχή του γεγονότα, δηλ. από το 1369 και μετά, εξιστορεί με μεγάλη λεπτομέρεια. Αντίθετα από τους συγχρόνους του βυζαντινούς ιστορικούς που μιμούνταν τη γλώσσα του Ηροδότου και του Θουκυδίδη, ο Μαχαιράς γράφει σε γλώσσα απλή, ύφος απέριττο και παρατακτικό, σα λαϊκή αφήγηση. Έτσι, το Χρονικό έχει μεγάλη αξία για τη γνώση της κυπριακής διαλέκτου την εποχή της φραγκοκρατίας. Η εξιστόρηση θεωρείται αξιόπιστη κι αποτελεί πηγή για διάφορα κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα. Η προσήλωση του Μαχαιρά στις εθνικές του ρίζες και στην ορθόδοξη πίστη είναι διάχυτη σ’ όλο το έργο.

     Η διήγηση αρχίζει με τη μεγάλη ανομβρία που έπληξε την Κύπρο στις αρχές του 4^ου αι. και διάρκεσε 36 χρόνια με αποτέλεσμα την ερήμωση του νησιού· ακολουθεί η επίσκεψη της Αγίας Ελένης ταξιδεύοντας προς και από την Ιερουσαλήμ, η περίοδος της Λατινοκρατίας όπου ο ρήγας προσκάλεσε πολλές οικογένειες από τη Δύση δίνοντάς τους προνόμια, η ευνοϊκή μεταχείριση προς τους Σύριους εποίκους και η άσχημη στάση του προς τους ντόπιους ως κατώτερους πολίτες ένεκα του φόβου της εξέγερσης. Ο Μαχαιράς εξιστορεί τα δεινά της ακριβής του πατρίδας (φυσικές καταστροφές, ξένοι κυρίαρχοι), τα βάσανα των «τοπικών Ρωμαίων» (όπως αποκαλεί τον κυπριακό λαό), τα προσωπικά πάθη των Φράγκων βασιλέων, τις επιβουλές των Σαρακηνών και των Τούρκων. Αποκαλεί το νησσίν του πανθαύμαστον, όμορφον, περίφημον αλλά κι άτυχο. Τα προσβλητικά καμώματα του ερωτομανούς Πέτρου Α΄ Λουζινιάν ενέπνευσαν τον Γιώργο Σεφέρη να γράψει τον «Δαίμονα της Πορνείας», ένα σπουδαίο διδακτικό ποίημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ο Σεφέρης εμφανίζεται σ’ αυτό προσκολλημένος στον Μαχαιρά όχι μόνο θεματικώς αλλά και λεκτικώς.

     Οι δύο παραστάσεις που δόθηκαν από το Θεατρικό Εργαστήριο του Παν/μίου Κύπρου (Θ.Ε.ΠΑ.Κ.) την Παρασκευή 19 και το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου στο πλακιώτικο κτήριο του ΜΙΕΤ (Θουκυδίδου 13) ήταν εξαιρετικού επιπέδου και συγκίνησαν το ελληνικό κοινό. Πρόκειται για ένα ιστορικό ανέβασμα του Χρονικού που παρουσιάζεται εδώ και 16 χρόνια σε Κύπρο, Ελλάδα, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία.

     Ο σκηνοθέτης και διασκευαστής του έργου Μιχάλης Πιερρής (ποιητής, μεταφραστής και παν/κός δάσκαλος) δραματοποίησε τα δύο από τα έξι βιβλία του Χρονικού. Προσεγγίζοντας το κείμενο με σεβασμό και αγάπη, με την απαραίτητη γνώση και ευαισθησία, κατάφερε να ζωντανέψει στα μάτια των θεατών την περίοδο από το 309-1369 (ανομβρία, επίσκεψη Αγ. Ελένης, πολιτική υπαγωγή της Κύπρου στο Βυζάντιο και θρησκευτική στην Αντιόχεια, Λατινοκρατία, δεκαετή βασιλεία του Πέτρου Α΄ ο οποίος ήταν ικανός στρατιωτικός με επιτυχίες και μεγαλεπήβολα σχέδια αλλά υποχείριο των ερωτικών του επιθυμιών με κατάληξη την άγρια δολοφονία του σε ηλικία 40 ετών).

     Η μη εξοικείωση των Ελλαδιτών με την κυπριακή διάλεκτο τού μεσαίωνα δεν εμπόδισε να κατανοήσουν και ν’ απολαύσουν ό,τι ωραίο εκτυλισσόταν μπροστά τους.

     Ταιριαστή η απαγγελία κομματιών του Χρονικού είτε σε μελωδία εκκλησιαστική είτε στη γνωστή του Ερωτόκριτου. Λιτότατο αλλά πολύ περιεκτικό το σκηνικό υποδήλωνε τα πάντα. Ωραία τα κοστούμια και λειτουργικός ο φωτισμός. Πολύ καλές στο σύνολό τους οι ερμηνείες των ηθοποιών.

     Μοναδικό μειονέκτημα η απουσία προγράμματος· ένα δισέλιδο με την υπόθεση του έργου και τα ονόματα των συντελεστών της παράστασης θα ήταν αρκετό για να κατατοπιστεί το κοινό.

     Καλό είναι η παράσταση να ξαναδοθεί στην Αθήνα σε κανονικό θέατρο κι αρκετές βραδιές προκειμένου να τη γνωρίσει περισσότερος κόσμος.

Λεοντίου Μαχαιρά «Το Χρονικό της Κύπρου»

Διασκευή - Σκηνοθεσία: Μιχάλης Πιερής

Μουσική: Αντώνης Ξυλούρης-Ψαραντώνης

Στίχοι τραγουδιών: Μιχάλης Πιερής

Μελοποίηση τραγουδιών: Ευαγόρας Καραγιώργης

Σκηνικός διάκοσμος και κοστούμια: Χρίστος Λυσιώτης

Φωτισμοί: Γρηγόρης Παπαγεωργίου

Τεχνική υποστήριξη: Κυριάκος Κακουλλής

Υπεύθυνη παραγωγής, βοηθός σκηνοθέτη: Σταματία Λαουμτζή