Δήμος Μίνωα Πεδιάδας

Ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία χωροθέτησης και γεωμορφολογίας,πληθυσμού και κοινωνικού ιστού, επιχειρηματικότητας και εκπαίδευσης.
Ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας αποτελεί δήμο της Περιφέρειας Κρήτης που προέκυψε από τη συνένωση των τριών πρώην Καποδιστριακών Δήμων Αρκαλοχωρίου,Καστελλίου και Θραψανού.
Η έδρα του Δήμου,σύμφωνα με το Ν. 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης-Πρόγραμμα Καλλικράτης»,ορίστηκε ο Ευαγγελισμός Πεδιάδας,με ιστορικές έδρες του Δήμου το Αρκαλοχώρι και το Καστέλλι.Ο νέος Καλλικρατικός Δήμος είναι πλέον ο τρίτος Δήμος σε έκταση στο Νομό Ηρακλείου και βρίσκεται στην ενδοχώρα του Νομού.
Οι προοπτικές του Δήμου δείχνουν ότι μελλοντικά θα ενδυναμώσει τη χωρική του ανάπτυξη και αυτό θα είναι κυρίως αποτέλεσμα της χωροθέτησης του νέου Διεθνούς Αερολιμένα στην περιοχή του Καστελλίου,καθώς και των διασυνδέσεων με το βασικό οδικό δίκτυο της περιφέρειας, μέσω του επαρχιακού άξονα Ηράκλειο – Αρκαλοχώρι – Βιάννος - Ιεράπετρα.
Ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας αποτελεί το κέντρο της ενδοχώρας της Κρήτης στο Νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται 25 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Κνωσσού στο Ηράκλειο και στο Νότο βρέχεται από το Λιβυκό πέλαγος στην περιοχή του Τσούτσουρου. Διαθέτει τρεις κεντρικούς οικισμούς: το Καστέλλι, το Αρκαλοχώρι και το Θραψανό.
Ο απαράμιλλος συνδυασμός του τοπίου, του φυσικού πλούτου, της πλούσιας ιστορίας, της σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς, της παραγωγής τοπικών προϊόντων και της ζεστής φιλοξενίας των κατοίκων καθιστά το Δήμο Μινώα Πεδιάδας μοναδικό θησαυρό που πρέπει να ανακαλύψετε Στην περιοχή του Δήμου Μινώα Πεδιάδας βρίσκεται μια γοητευτική ενδοχώρα με επιβλητικές εναλλαγές φυσικών τοπίων, σπήλαια και φαράγγια, κατάφυτες κοιλάδες γεμάτες ελαιώνες και αμπελώνες. Επίσης, υπάρχει σημαντικός αριθμός Λιμνοδεξαμενών και Φραγμάτων όπου στην πλειοψηφία τους αποτελούν σημαντικούς βιότοπους. Γραφικά χωριουδάκια με σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, ιστορικά βυζαντινά μοναστήρια, σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες με σπάνιες τοιχογραφίες και ορισμένοι από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης! Το φυσικό περιβάλλον είναι ιδανικό και για περιπατητικές διαδρομές και περιηγήσεις, και για τους πιο τολμηρούς … ορειβατικές εμπειρίες.
Η μαγευτική παραλία του Τσούτσουρα είναι μια από τις ομορφότερες του νησιού και βρίσκεται στη νότια ακτογραμμή της Κρήτης. Έχει χοντρή άμμο, καθαρά νερά, τα οποία μάλιστα, λόγω της υψηλής τους περιεκτικότητας σε αλάτι και ιώδιο, θεωρούνται ιαματικά. Στην είσοδο του οικισμού εντοπίζεται σημαντικό ιερό σπήλαιο, με λατρευτική χρήση από την πρωτογεωμετρική περίοδο. Επίσης, το φαράγγι Τσούτσουρα είναι ιδιαίτερα όμορφο με εντυπωσιακά πετρώματα και καταρράκτες όπου αποτελεί πρόκληση ακόμη και για έμπειρους ορειβάτες καθώς ο μόνος τρόπος προσπέλασής του είναι με σχοινιά.
Το Θραψανό αποτελεί αιώνες τώρα, ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα αγγειοπλαστικής στην Κρήτη. Η περιοχή του Θραψανού διαθέτει άριστη ποιότητα αργίλου σε αφθονία, πράγμα που έστρεψε από νωρίς τους κατοίκους της στην κεραμοποιία και έκανε το χωριό ένα από τα μεγαλύτερα αγγειοπλαστικά κέντρα του νησιού. Στα δεκάδες παραδοσιακά κεραμικά εργαστήρια που λειτουργούν οι κεραμιστές δημιουργούν αγγειοπλαστικά αριστουργήματα, συνεχίζοντας επάξια την κεραμική τέχνη των Μινωιτών, από την οποία αντλούν μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία, στο ίδιο φυσικό περιβάλλον.
Επίσης, μέσα από τον ιστοτόπο www.discoverminoapediadas.gr του Δήμου μας δίνεται η δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης και τουριστικής πληροφόρησης των κατοίκων, επισκεπτών και άλλων ενδιαφερόμενων για την περιοχή .

1.1 Έκταση και πληθυσμός
Ο Δήμος αποτελείται συνολικά από 32 Δημοτικά Διαμερίσματα, 71 οικισμούς και έχει έκταση 398.453 χιλιάδες στρέμματα και πληθυσμό 17.829 χιλιάδες κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή της 24ης Μαϊου 2011.
ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ
Ο Δήμος ως προς τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του, παρουσιάζει σημαντικές ιδιομορφίες. Σύμφωνα με την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, (7) επτά Οικισμοί της ΔE Αρκαλοχωρίου(Πατσίδερος,Δεμάτι,Κρασάς, Καραβάδω,Πανόραμα,Στείρωνας, Αμουργέλες) έχουν χαρακτηριστεί ως ορεινοί ενώ οι υπόλοιποι ανήκουν στους μειονεκτικούς.
Όσον αφορά την Δημοτική ενότητα Καστελλίου οι Τοπικές Κοινότητες που έχουν χαρακτηριστεί από την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ως ορεινές είναι: Αμαριανό, Ασκοί, Μαθιά, Λύττος, Γεράκι, Καρουζανά και ημιορεινά τα :Καστέλλι, Λιλιανό, Πολυθέα, Αποστόλοι, Αρχάγγελος.Η περιοχή η οποία εκτείνεται στον ορεινό όγκο της δημοτικής ενότητας Καστελλίου και πιο συγκεκριμένα από το Δ.Δ. Καρουζανού και μέχρι το Δ.Δ. Λύττου ανήκει σε προστατευόμενη περιοχή η οποία ανήκει στη ζώνη NATURA. Σημαντικό μέρος των πεδινών εκτάσεων του Καστελλίου έχουν καταληφθεί από το στρατιωτικό αεροδρόμιο, με διάδρομο μήκους 3000 m το οποίο διαρκώς επεκτείνεται με διαδοχικές απαλλοτριώσεις και με την κατασκευή του νέου Διεθνούς Αεροδρομίου Καστελλίου,το ποσοστό των πεδινών εκτάσεων του Καστελλίου, θα μειωθεί σημαντικά.
Η κατασκευή του νέου αεροδρομίου στο Καστέλλι, αναμένεται να διαφοροποιήσει πλήρως την εικόνα της ευρύτερης περιοχής σε σχέση με την παρούσα κατάσταση.Πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο που έχει προγραμματιστεί τα τελευταία χρόνια σε όλη την Περιφέρεια Κρήτης.
Το Νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Καστελλίου
Το υπό δημοπράτηση έργο αφορά στη δημιουργία νέου Αεροδρομίου στο Καστέλλι Πεδιάδας.Οι επιπτώσεις από την κατασκευή αυτού του μεγάλου έργου αναμένεται να είναι πολλές και διαφορετικές. Είναι σίγουρο ότι για τη διαχείριση των επιπτώσεων του έργου, απαιτείται ο καθορισμός χρήσεων γης,ο σχεδιασμός των απαραίτητων δικτύων υποδομής, ο καθορισμός περιοχών πολεοδόμησης κα.
Η υλοποίηση του νέου διεθνές αεροδρομίου Καστελλίου επηρεάζει και επαναπροσδιορίζει τα οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και συνολικά τα αναπτυξιακά δεδομένα της ευρύτερης περιοχής του Δήμου. Η εγκατάστασή του θα προσελκύσει νέες δραστηριότητες δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα (εμπορικές, τουριστικές επιχειρήσεις κα), θα αυξήσει τον πληθυσμό της ευρύτερης περιοχής και θα αλλάξει άμεσα και καθοριστικά τη φυσιογνωμία της.
Χωροταξικός σχεδιασμός
Σύμφωνα με το Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. η έδρα του Δήμου, ο οικισμός Ευαγγελισμός, αποτελεί ένα δυναμικό μικρό αστικό κέντρο, χωρίς υποδομή (κοινωνική ή διοικητική).
Ο Δήμος έχει ενταχθεί στην περιοχή μελέτης του «Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προγράμματος Προστασίας Περιβάλλοντος του οικιστικού συγκροτήματος Ηρακλείου». Σύμφωνα με τη μελέτη ο Δήμος εντάσσεται στην “ενδιάμεση περιοχή” που διαθέτει «μικτό χαρακτήρα – τον αγροτικό, μεταποιητικό αλλά και ημιαστικό με βασική υποστήριξη της τοπικής οικονομίας από τις Υπηρεσίες του Ηρακλείου και δυνατότητες υποστήριξης καινοτόμων αγροτικών μεθόδων και πρακτικών – βιολογικά προϊόντα / προϊόντα ΠΟΠ, κλπ και προώθησή τους στην παραγωγή με σαφή προσανατολισμό εξωστρέφειας».
Σύνθεση κοινωνικού Ιστού
Παραγωγικοί τομείς απασχόλησης και εκπαίδευση
Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός του Δήμου, σύμφωνα με τα στοιχεία απογραφής 2011 ανέρχεται σε ποσοστό 36,5%, δηλαδή 8.895 χιλιάδες άτομα σε συνολικό αριθμό 17.563 ατόμων.
Η παραγωγική δομή του Δήμου Μινώα Πεδιάδας ως προς την κύρια απασχόληση, δεν στηρίζεται πλέον στον πρωτογενή τομέα σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011,αυτός καταλαμβάνει κατά μέσο όρο μόνο το 34,3%,σε σχέση με το 46,10% της απογραφής του 2001.
Όμως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί συμπληρωματική δραστηριότητα σε πολύ υψηλό ποσοστό, δεδομένου ότι το σύνολο σχεδόν των ντόπιων κατοίκων, διαθέτουν αγροτική εκμετάλλευση από την οποία παράγονται προϊόντα και εισόδημα. Η απασχόληση σαφώς μετατοπίζεται πλέον προς τον τριτογενή τομέα αφού αγγίζει το ποσοστό του 52,8 %. Ο δευτερογενής τομέας εξακολουθεί να είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα αφού ανέρχεται στο 16% έχοντας υποστεί μείωση σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή.
Η περιοχή του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, είναι ομοιογενής κυρίως όσον αφορά την κοινωνική δομή, οικονομική δραστηριότητα, νοοτροπία, ήθη και έθιμα. Ποσοστό 80% της έκτασης του Δήμου καταλαμβάνεται από μόνιμες καλλιέργειες (κυρίως ελιές) και βοσκοτόπους(20%). Μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ασχολείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τον πρωτογενή τομέα, ενώ αποκλειστικά με τη γεωργία και κτηνοτροφία ασχολείται σημαντικό μέρος του ενεργού πληθυσμού. Με την επαγγελματική κτηνοτροφία ασχολείται περίπου το 10%.
Κύριες καλλιέργειες εντός του δήμου, όπως και του Νομού αλλά και της Κρήτης, αποτελούν τα αμπέλια και οι ελαιώνες. Παρατηρείται επίσης σε μικρότερα ποσοστά παραγωγή σε σταφίδες, δημητριακά, εσπεριδοειδή και οπωροκηπευτικά.
Η παραδοσιακή κτηνοτροφία στην περιοχή χαρακτηρίζεται ως εκτατική, ασκείται σε όλες τις μη καλλιεργημένες περιοχές και φυσικά στις μη καταλαμβανόμενες από οικιστικές ή συναφείς χρήσεις. Ειδικότερα, ασκείται στις παρυφές των μεγάλων ορεινών όγκων Ίδη και Δίκτη καθώς και στα Αστερούσια, στις περιοχές των φυσικών βοσκοτόπων, των θάμνων και χερσότοπων, των μεταβατικών θαμνωδών εκτάσεων, αλλά και των αγροτικών δασικών περιοχών και των δασών. Στο Δήμο μας , υπάρχουν βιομηχανίες επεξεργασίας και τυποποίησης Κρητικών προϊόντων, οι οποίες αφορούν κυρίως προϊόντα του αγροτικού τομέα ή παραγωγή προϊόντων που υποστηρίζουν την αγροτική παραγωγή. Τα βασικά εξαγόμενα προϊόντα είναι εμφιαλωμένο επιτραπέζιο νερό,πλαστικά προϊόντα, (αγωγοί νερού, προϊόντα τυποποίησης, συσκευασίας, πρώτης ύλης για τη βιομηχανία), μηχανές για καλλιέργειες και παραδοσιακά προϊόντα (δερμάτινα είδη, κεραμικά, υφαντά και πλεκτά). Επίσης οι μεταποιητικές δραστηριότητες συναντώνται στις περιοχές με πληθυσμιακή ανάπτυξη.
Παράλληλα, παρατηρείται μια ελάχιστη δευτερογενής δραστηριότητα,με επίκεντρο μονάδες επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων, κεραμικής τέχνης και βιοτεχνίες ξύλου, μαρμάρου και επίπλων .
Ο τομέας των υπηρεσιών είναι η δεύτερη σε ποσοστό δραστηριότητα στο Δήμο και στηρίζεται κυρίως σε καταστήματα λιανικής πώλησης. Ο τουρισμός είναι ένας τομέας που έχει μεγάλη προοπτική ανάπτυξης, αν λάβει κανείς υπόψη ότι η περιοχή έχει πολλά να επιδείξει στον επισκέπτη (ξένο ή ντόπιο).
Ο τουρισμός, δεδομένου ότι ο Δήμος διαθέτει μεγάλο πολιτιστικό και φυσικό πλούτο, αποκτά όλο και μεγαλύτερο συμπληρωματικό ρόλο στις άλλες παραγωγικές δραστηριότητες. Τα τελευταία έτη παρουσιάζεται ιδιαίτερα υψηλή διακίνηση τουριστών, η οποία ενισχύει, σε μεγάλο βαθμό, τις τοπικές εμπορικές και τις λοιπές δραστηριότητες του τριτογενούς τομέα, βελτιώνοντας έτσι, το τοπικό εισόδημα. Ο Δήμος λόγω του αγροτικού του χαρακτήρα, αλλά και της οικολογικής αξίας του ενδείκνυται για την ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού (αγροτικού τουρισμού, οικοτουρισμού και ορεινού τουρισμού). Σημειώνεται δε, ότι μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων έχουν δημιουργηθεί αξιόλογες μονάδες διαμονής και εστίασης αναβαθμίζοντας έτσι τις παρεχόμενες τουριστικές υπηρεσίες.
Τέλος, όσον αφορά τον τομέα του εμπορίου, η ευρύτερη περιοχή παρουσιάζει μια ανθηρή εμπορική δραστηριότητα. Επίσης υπάρχει συνεργασία εταιριών του εξωτερικού με ελληνικές εταιρίες των οποίων τα προϊόντα μπορούν να απορροφηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ξένες αγορές (κεραμικά είδη,δερμάτινα είδη, κοσμήματα, έπιπλα, έργα τέχνης και κατασκευαστικά υλικά).
Ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας στηρίζοντας τον πολιτισμό, αλλά και την επιχειρηματικότητα, προβάλλοντας και προωθώντας την κεραμική παράδοση της περιοχής συμμετείχε, ως εταίρος στο έργο Cerameus, αποσκοπώντας στην ανάδειξη της κεραμικής τέχνης που έχει μακραίωνη παράδοση στο Θραψανό.
Το έργο Cerameus υλοποιήθηκε στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδα – Κύπρος 2007 -2013. Μέσα από το έργο «Κεραμεύς (Cerameus)» που υλοποίησαν από κοινού οι τρεις Δήμοι Λέσβου, Λάρνακας και Μινώα Πεδιάδας, ενισχύθηκαν οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την ανάδειξη της παραδοσιακής τέχνης της κεραμικής.
Το Θραψανό του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, γνωστό ως ο οικισμός των αγγειοπλαστών, εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να παράγει ονομαστά κεραμικά παραδοσιακά προϊόντα, όπως το φημισμένο Θραψανιώτικο Πιθάρι. Ιδιαίτερα σημαντική παρουσιάζεται η εξαγωγική δραστηριότητα των δεκάδων παραδοσιακών κεραμικών εργαστηρίων αγγειοπλαστών που λειτουργών στη Δημοτική Ενότητα Θραψανού. Το Θραψανό αποτελεί αιώνες τώρα, ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα αγγειοπλαστικής στην Κρήτη, ενώ ντόπιοι αγγειοπλάστες, αποτελούν έως σήμερα άξιους συνεχιστές της μινωικής κεραμικής. Η πανάρχαια αυτή τέχνη, η οποία γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση στο Θραψανό, έφτασε στο απόγειο της ακµής της την περίοδο 1920 – 1960, µε µια µικρή κάµψη την περίοδο της Γερμανικής κατοχής (1940 – 1944).
Από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τη δεκαετία του 1970, έχουν υπολογιστεί ότι λειτουργούσαν στο Θραψανό 153 εργαστήρια κεραμικής, στα οποία κατασκευάζονταν κυρίως τα μικρά πήλινα σκεύη όπως κανάτια και στάμνες. Για την κατασκευή όμως των πιθαριών, το βάρος και ο όγκος των οποίων καθιστούσε αδύνατη τη διακίνησή τους, είχε αναπτυχθεί η ιδιάζουσα δραστηριότητα της βεντέμας. Οι αγγειοπλάστες, στη διάρκεια των θερινών μηνών, εγκαθίσταντο κατά ομάδες σε διάφορα μέρη της Κρήτης, όπου υπήρχαν διαθέσιμες πρώτες ύλες. Εκεί κατασκεύαζαν και πωλούσαν επί τόπου τα προϊόντα τους. Μάλιστα έχουν αριθμηθεί περίπου 180 «βεντεμάρικα» καμίνια διασκορπισµένα σε ολόκληρο το νησί. Τα συνεργεία των αγγειοπλαστών αποτελούνταν από μικρό αριθμό ατόμων, κάθε ένα από τα οποία ήταν επιφορτισμένο με συγκεκριμένη εργασία που αφορούσε στην πολύπλοκη διαδικασία της κατασκευής πίθων. Οι ομάδες αυτές, έφευγαν από το Θραψανό στις 21 Μαΐου και επέστρεφαν αρχές Σεπτεµβρίου κάθε χρόνο. Η «βεντέμα» έπαψε σταδιακά μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 60, την εποχή που σηματοδοτείται και το τέλος των παραδοσιακών τεχνικών της κεραμικής.
Από τότε μέχρι και σήμερα η αγγειοπλαστική δραστηριότητα του Θραψανού στεγάζεται στα μόνιμα εργαστήρια κεραμικής γύρω από τον οικισμό, τα οποία αποτελούν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης για την οικονομία του τόπου. Διαθέτουν σύγχρονο εξοπλισμό με νέες τεχνολογίες, ωστόσο δεν παύουν να εμπνέονται από την παραδοσιακή αγγειοπλαστική τέχνη της Κρήτης, από την οποία αντλούν μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία.
Το πρόγραμμα, η διάρκεια του οποίου ήταν 24 μήνες, στόχευε στην ενίσχυση των επιχειρήσεων, την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητάς τους, τη βελτίωση της εξωστρέφειάς τους, την προβολή των προϊόντων των κεραμιστών καθώς και στην κατάρτιση και ανταλλαγή τεχνογνωσίας ανάμεσα τους. Τα παραδοτέα του έργου περιελάμβαναν:

Το παρόν έργο αποτελεί βέλτιστη πρακτική διότι μέσα από το πρόγραμμα ΚΕΡΑΜΕΥΣ που υλοποίησαν από κοινού οι τρεις Δήμοι ενισχύθηκαν οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την ανάδειξη της παραδοσιακής τέχνης της κεραμικής – ένα επάγγελμα που σβήνει στις μέρες μας και απειλείται από τη βιομηχανοποίηση. Πρόκειται για μια πρακτική η οποία μπορεί να αναπαραχθεί και να εφαρμοστεί για παρόμοιες τέχνες για την ανάδειξη τους αλλά και την διαιώνιση τους.
Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι μέσα από το συγκεκριμένο έργο δόθηκε η δυνατότητα σε νέους να ασχοληθούν με την κεραμική, να ενημερωθούν γύρω από νέες μεθόδους παραγωγής και να βοηθηθούν στην κατεύθυνση διάθεσης και πώλησης των προϊόντων τους. Απώτερος στόχος ήταν η σύνδεση όλων των Μεσογειακών λαών που ασχολούνται με την κεραμική, δένοντας όλες αυτές τις δράσεις προβολής και διατήρησης της κεραμικής τέχνης από κοινού με την ανάπτυξη φιλικών δεσμών στις περιοχές.

ΙΙ)Βασικές υποδομές και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις

Υποδομές Υγείας
Στο Δήμο Μινώα Πεδιάδας λειτουργούν οι παρακάτω δομές στον τομέα της υγείας και κοινωνικής πολιτικής:
Το Κέντρο Υγείας Αρκαλοχωρίου ,το Κέντρο Υγείας Καστελλίου και τα Περιφερειακά Ιατρεία: Σκινιά, Παναγιάς, Γαρίπας,Θραψανού πλήρως εξοπλισμένα, τα οποία εξυπηρετούν τις ανάγκες και των γειτονικών δήμων.
Υποδομές Μεταφοράς και επικοινωνιών
Οι έδρες των δημοτικών ενοτήτων Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Θραψανού βρίσκονται σε αντίστοιχη απόσταση από το αστικό κέντρο του Ηρακλείου . Συγκεκριμένα, ο οικισμός του Καστελλίου συνδέεται με δύο οδικούς άξονες με το Ηράκλειο: α) Ηράκλειο – Χερσόνησος – Καστέλλι μήκους 39 χιλιομέτρων και β) Ηράκλειο – Άγιες Παρασκιές – Καστέλλι μήκους 36 χιλιομέτρων. Ο πρώτος οδικός άξονας που αναφέρθηκε αναβαθμίζεται τα τελευταία χρόνια μέσω της δημιουργίας του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης.
Ο οικισμός του Αρκαλοχωρίου, απέχει από το αστικό κέντρο του Ηρακλείου 30 χιλιόμετρα μέσω του οδικού άξονα Ηράκλειο – Αρκαλοχώρι – Βιάννος. Ο άξονας αυτός παρουσιάζει υψηλή κυκλοφορία οχημάτων και με την ολοκλήρωση της νέας επαρχιακής οδού Ηρακλείου – Βιάννου, μειώθηκε αισθητά ο χρόνος ,μεταξύ του οικισμού Αρκαλοχωρίου και του Ηρακλείου. Όλο το προαναφερθέν οδικό δίκτυο συνδέεται άμεσα και με το Νότιο Οδικό Άξονα της Κρήτης (Ν.Ο.Α.Κ.). Όπως είναι φυσικό, η περιοχή του Καστελλίου, ευρισκόμενη στο κέντρο περίπου του Νομού Ηρακλείου, εξυπηρετείται αποτελεσματικά από το οδικό αυτό δίκτυο συνδεόμενη άμεσα με κάθε περιοχή του Νομού.
Υποδομές Κοινωνικών Υπηρεσιών
Για την εξυπηρέτηση των κοινωνικών υπηρεσιών ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας έχει προχωρήσει στη σύσταση της Κοινωφελούς Επιχείρησης Κοινωνικών Δομών. Σκοπός της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης είναι να διαμορφώσει και να υλοποιήσει ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα δράσης σε τομείς όπως η υλοποίηση προγραμμάτων Δράσης Κοινωνικής Προστασίας και επέκταση σε Δράσεις Προστασίας του περιβάλλοντος μέσα από προγράμματα ανάπτυξης του Εθελοντισμού στο άμεσο μέλλον.
Σήμερα έχει την ευθύνη υλοποίησης των παρακάτω προγραμμάτων στα όρια του Δήμου Μινώα Πεδιάδας.

Επίσης στο Δήμο μας λειτουργεί το ΚΑΠΗ Αρκαλοχωρίου, από το 1986 και αριθμεί περί τα 1400 μέλη καθώς και το ΚΑΠΗ Καστελλίου, που αριθμεί περί τα 500 μέλη. Τα Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων του Δήμου συνολικά εξυπηρετούν περίπου 1900 μέλη παρέχοντας τις υπηρεσίες τους.
Υποδομές Εκπαίδευσης
Σχολικές μονάδες
Στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης η δραστηριότητα του Δήμου, κινείται σε δύο βασικές κατευθύνσεις:

Κύρια εργαλεία για την επίτευξη των στόχων είναι :

Στο Δήμο Μινώα Πεδιάδας λειτουργούν 7 νηπιαγωγεία , 6 Δημοτικά σχολεία, 3 σχολικές μονάδες Γυμνασίων, 2 Γενικά Λύκεια και ένα Επαγγελματικό Λύκειο.
Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης
Τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (Κ.Δ.Β.Μ.) είναι η βασική δομή εκπαίδευσης ενηλίκων που από το 2010 λειτουργεί σε τοπικό επίπεδο και υλοποιούν προγράμματα στο πλαίσιο του έργου «Κέντρα ∆ια Βίου Μάθησης – Προγράµµατα Εθνικής Εµβέλειας & Προγράµµατα Τοπικής Εµβέλειας ΑΠ 7», το οποίο είναι ενταγμένο στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Εκπαίδευση και ∆ιά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (Ε.Κ.Τ.) και το Ελληνικό ∆ηµόσιο.
Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης Δήμου Μινώα Πεδιάδας λειτουργεί από τον Ιούνιο 2013 και ολοκλήρωσε το έργο του τον Φεβρουάριο του 2016. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα έχουν συσταθεί 37 τμήματα και έχουν εκπαιδευτεί περίπου 320 πολίτες .
Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας
Πάγιο αίτημα της περιοχής του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και των κατοίκων του, αποτελούσε η λειτουργία Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας. Έπειτα από τις συντονισμένες ενέργειες της Δημοτικής Αρχής Μινώα Πεδιάδας και τη συνεργασία της με τη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, έγινε πραγματικότητα.
Η Δημοτική Αρχή Μινώα Πεδιάδας παραχώρησε την αναγκαία υποδομή στέγασης εντός του κτιριακού συγκροτήματος του Γυμνασίου και Λυκείου Καστελλίου, αλλά και την υλικοτεχνική υποδομή για τη λειτουργία του Σχολείου.
Έτσι, δόθηκε η δυνατότητα στους ενήλικες ενδιαφερόμενους να αναζητήσουν διεξόδους δια βίου μόρφωσης, βελτιώνοντας το επίπεδο εκπαίδευσής τους. Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στο Καστέλλι του Δήμου Μινώα Πεδιάδας λειτουργεί ως παράρτημα του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Τυλίσου.
Πρόγραμμα εκπαίδευσης μεταναστών «Οδυσσέας»
Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα, την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό υλοποίησε ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας, ο οποίος σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης ολοκλήρωσε τη λειτουργία τμήματος προγράμματος «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» στην περιοχή.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απευθυνόταν σε πολίτες της Ε.Ε. και υπηκόους τρίτων χωρών ανεξαρτήτως καταγωγής, ηλικίας 16 ετών και άνω, που διαμένουν νόμιμα στο Δήμο. Σκοπός του εκπαιδευτικού προγράμματος ήταν οι εκπαιδευόμενοι να αποκτήσουν τις γλωσσικές δεξιότητες και τις πρακτικές, κοινωνικές και διαπολιτισμικές ικανότητες που απαιτούνται για την ομαλή κοινωνική ένταξη των ιδίων και των οικογενειών τους.

Ιστορία και Πολιτισμός

Ιστορική Αναδρομή για το Δήμο Μινώα Πεδιάδας

Ο κάθε πρώην δήμος έχει τη δική του ιστορία η οποία παρατίθεται για κάθε Δημοτική ενότητα ξεχωριστά.
Όσον αφορά τη Δημοτική ενότητα Αρκαλοχωρίου(πρώην Δήμος Αρκαλοχωρίου):
Ο πρώην Δήμος Αρκαλοχωρίου όπως προέκυψε από το Ν.2539/97 (Νόμος Ι. Καποδίστρια), αποτελούνταν από 14 Δημοτικά Διαμερίσματα και 41 οικισμούς. Βρίσκεται στην ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου και η έκταση του ήταν 238.572 στρέμματα. Ο οικισμός του Αρκαλοχωρίου, αποτελούσε πάντα σημείο αναφοράς για την επαρχία Μονοφατσίου. Τα τελευταία χρόνια,η δυναμική του οικισμού έχει ενισχυθεί, προσελκύοντας ακόμα περισσότερο πληθυσμό από τους γύρω οικισμούς.
Το μεταχριστιανικό Αρκαλοχώρι, δεν μας είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε. Είναι βέβαιο όμως ότι κατοικούνταν κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας και ανήκε διοικητικά στην περιφέρεια του Belvedere ή επαρχία Ριζόκαστρου όπως ονομάζονταν, καθώς και σε ολόκληρη την Οθωμανοκρατία στη συνέχεια.
Η πρώτη επίσημη καταγραφή του τοπωνυμίου μας διασώζεται από το 1394 με τη μορφή Arcolecorio.Σαφώς το όνομα του τοπωνυμίου συνδέεται με το γνωστό όνομα του αρχοντορωμαίου Αρκολέοντος, ενός από τα δώδεκα (σύμφωνα με την παράδοση, αλλά πολύ περισσότερων κατά την ιστορική αλήθεια) αρχοντόπουλα που κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο (961–1204 μ.Χ.) τους καθιστούσαν κύριους εκτεταμένων περιοχών και φορείς της βυζαντινής εξουσίας. Γεγονός είναι ότι συγκεκριμένη αναφορά για το χωριό ανιχνεύεται από το 16ο αιώνα και μετά.Όμως τα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας είναι εντονότατα και αποδεικνύουν ότι ο τόπος είχε γνωρίσει μεγάλες περιόδους ανάπτυξης και ότι κατοικήθηκε σε μεγάλη έκταση και για μακρόχρονο χρονικό διάστημα.
Γύρω από το Αρκαλοχώρι και σε ακτίνα 3 – 5 χιλιομέτρων, ο επισκέπτης θα βρει πλήθος ερειπίων και αρχαιολογικών σημείων και τοπωνυμίων που υποδεικνύουν μικρές ή μεγάλες εγκαταστάσεις κατοίκων σε παλιότερες εποχές. Το σημαντικότερο όμως σημείο, αυτό που έχει κάνει γνωστό το Αρκαλοχώρι σε όλο τον κόσμο είναι το σπήλαιο του Προφήτη Ηλία στο οποίο βρέθηκαν οι περίφημοι χρυσοί και χάλκινοι διπλοί πέλεκεις.
Όσον αφορά τη Δημοτική ενότητα Καστελλίου (πρώην Δήμος Καστελλίου )
Ο πρώην Δήμος Καστελλίου ήταν δήμος του νομού Ηρακλείου που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999 -2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Μινώα Πεδιάδας. Βρισκόταν στα ανατολικά του νομού Ηρακλείου και είχε ως έδρα του το Καστέλλι. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ο δήμος είχε συνολικά 6.819 κατοίκους και έκταση 123.325 στρέμματα. Ο πρώην Δήμος Καστελλίου βρίσκεται στην ενδοχώρα και ΒΑ του Ηρακλείου , στα όρια με το Νομό Λασιθίου.
Ο χαμηλός λόφος πάνω στον οποίο βρίσκεται το σημερινό Καστέλλι, πρωτοκατοικήθηκε τα Νεολιθικά χρόνια, όπως δείχνουν οι ανασκαφές . Οι αρχαιότεροι κάτοικοι του Καστελλίου φαίνεται ότι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της σημερινής πλατείας «Μεϊντάνι». Ο οικισμός καταστράφηκε από πυρκαγιά στο πέρας της ΜεσοΜινωϊκής /Παλαιοανακτορικής περιόδου (1700πΧ περίπου).
Με την έναρξη των Νεοανακτορικών χρόνων, ο οικισμός μεταφέρθηκε στο ανατολικό τμήμα του σημερινού Καστελλίου.Την περίοδο της Σαρακηνοκρατίας (824 ή 828 έως 961) το Καστέλλι όπως και η ευρύτερη περιοχή του σημερινού Δήμου δοκιμάστηκε από την μανία και την σκληρότητα των Σαρακηνών.Το φρούριο από το οποίο πήρε το όνομα η σημερινή κωμόπολη, Καστέλλι, ήταν επάνω στο μικρό λόφο, όπου είναι σήμερα το γυμνάσιο και στα πόδια του απλώνεται η πεδιάδα από την οποία πήρε το όνομα όλη η επαρχία. Το Κάστρο αυτό ανακαίνισαν οι Ενετοί και ήταν αρχικά η έδρα του Καστελλάνου (διοικητή) της περιοχής. Το 1900 το Καστέλλι έχει 777 κατοίκους, ενώ το 1920 αποτελεί έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 831 κατοίκους.
Όσον αφορά τη Δημοτική Ενότητα Θραψανού(πρώην Δήμος Θραψανού):
Ο πρώην Δήμος Θραψανού ήταν δήμος του νομού Ηρακλείου που συστάθηκε με το Ν.2539/97 (Νόμος Ι. Καποδίστρια),από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου.
Το Θραψανό αποτελεί το μητροπολιτικό κέντρο της αγγειοπλαστικής στην Κρήτη και ένα από τα δύο-τρία σ' ολόκληρη την Ελλάδα.Οι περισσότεροι από τους κατοίκους είναι αγγειοπλάστες, κληρονομικό επάγγελμα, διδασκόμενο από τους γονείς στα τέκνα. Εκτός από την αγγειοπλαστική, οι Θραψανιώτες ασχολούνται και με τη γεωργία (αμπέλια,ελιές) και λιγότερο με την κτηνοτροφία.
Το όνομα του χωριού σύμφωνα με μία εκδοχή προήλθε από τα θράψαλα, τα όστρακα δηλαδή των σπασμένων αγγείων που αφθονούν γύρω από τα καμίνια.Εξάλλου, η ονομασία που είχε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν Τζομλεκτζή Κιόι (=χωριό αγγειοπλαστών), με 206 χαράτσα.
Ο Θραψανιώτης ταυτίζεται με τον αγγειοπλάστη, όπως πιστοποιεί και το δίστιχο, το οποίο τραγουδούσαν παλαιότερα οι κοπέλες, που μετέφεραν νερό σε μακρινές αποστάσεις: Διάλε τσ' αποθαμένους του, του παλιοθραψανιώτη που κάνει τα σταμνιά βαριά και καταλεί τη νιότη.
Η αρχαιότερη γραπτή αναφορά στο χωριό είναι σε έγγραφα του Δουκικού Αρχείου του Χάντακα, Trapsiano και Thrapsiano το 1379. Στην ενετική απογραφή του Καστροφύλακα το Θραψανό αναφέρεται ως Trapsano , με 468 κατοίκους. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται με τη σημερινή του ονομασία και τότε υπαγόταν στο δήμο Καστελλίου. Είχε 854 Χριστιανούς κατοίκους. Αργότερα γράφεται και με αρσενικό: ο Θραψανός (το 1920), όπως και με απλή γενική (Θραψανών).Την περίοδο της Βενετοκρατίας το Θραψανό ήταν φέουδο της οικογένειας των Κορνάρων όπου είχαν κτίσει και μέγαρο, από το οποίο δεν σώζεται σήμερα τίποτε. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία και στο παρελθόν υπήρξε το Θραψανό ως Δήμος και συγκεκριμένα από το 1900 έως το 1928.

Πολιτιστική Υποδομή ,πολιτιστικές δραστηριότητες και φυσικοί πόροι

ΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥ
Το Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου λειτούργησε το έτος 1999 για πρώτη φορά, όπου στο χώρο του διοργανώνεται κάθε δυο χρόνια η Παγκρήτια Γεωργική Έκθεση Αρκαλοχωρίου και κατά καιρούς διοργανώνονται και άλλες εκθέσεις, όπως Εμπορική Έκθεση, Έκθεση κατοικίας κ.α.
Στόχος της Γεωργικής και Εμπορικής έκθεσης, είναι να παρουσιάσει μηχανήματα και υπηρεσίες, ασφαλέστερες μεθόδους παραγωγής, καινοτομίες και νέες τεχνολογίες που αφορούν αγρότες, κτηνοτρόφους και μελισσοκόμους. Η διοργάνωση έχει αμιγώς κλαδικό χαρακτήρα και σημειώνει ρεκόρ συμμετοχών, συγκεντρώνοντας περισσότερες από 200 παραγωγικές επιχειρήσεις από το χώρο της γεωργίας. Στο γεγονός αυτό συντέλεσε η κατασκευή του νέου, σύγχρονου, εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, το οποίο προσέφερε 1.500 επιπλέον τετραγωνικά, αυξάνοντας το συνολικό διαθέσιμο εσωτερικό και εξωτερικό χώρο σε 8.000 τετραγωνικά.
Η πανελλήνιας εμβέλειας διοργάνωση προσελκύει κάθε διετία, περισσότερους από τους 30.000 επισκέπτες. Πόλο έλξης αποτελούν και οι ημερίδες που πραγματοποιούνται στους χώρους του εκθεσιακού κέντρου παράλληλα με την έκθεση.
Το επί χρόνια συστηματικό έργο της Δημοτικής Αρχής, έχει αναδείξει την έκθεση σε θεσμό στα εκθεσιακά δρώμενα της Κρήτης και όλης της χώρας. Η ζήτηση για συμμετοχή είναι ιδιαίτερα υψηλή και μετά τις νέες εγκαταστάσεις και την ανανέωση των ήδη υπαρχουσών, δόθηκε η δυνατότητα σε περισσότερες επιχειρήσεις να λάβουν μέρος και να παρουσιάσουν μηχανήματα, νέες τεχνολογίες και εκθέματα που αφορούν αποκλειστικά γεωργούς, μελισσοκόμους και κτηνοτρόφους. Σε αυτή τη διοργάνωση πανελλήνιας εμβέλειας, ο αριθμός των συμμετεχόντων, όπως και η επισκεψιμότητα, αυξάνονται με ιδιαίτερα ταχείς ρυθμούς.
ΑΝΟΙΚΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙΟΥ
Το Ανοικτό Δημοτικό Θέατρο Αρκαλοχωρίου βρίσκεται στο νότιο άκρο της κωμόπολης του Αρκαλοχωρίου, σε μια περιοχή σύνθετης ανάπτυξης, η οποία αναδεικνύει το περιβάλλον με μια σειρά από έργα , που μαζί με το Θέατρο συνιστούν ένα πόλο έλξης επισκεπτών.
Δυτικά και ΒΔ του Θεάτρου υπάρχει ένα άλσος με πευκοειδή και εντός αυτού υπάρχει ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος με διάφορα είδη πτηνών. ΒΑ και ανατολικά, βρίσκεται το Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου και νότια υπάρχουν αρχαιότητες με Μινωικά και κλασσικά ευρήματα.
Στον χώρο αυτό συνδυάζονται οι άξονες πολιτισμός, φύση και ανάπτυξη. Δίνεται με αυτόν τον τρόπο η δυνατότητα αναβάθμισης του πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής και κάθε χρόνο φιλοξενούνται στο Θέατρο αυτό αξιόλογες παραστάσεις.
ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΩΝ
Στις Πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου Μινώα Πεδιάδας,στη Δημοτική ενότητα Αρκαλοχωρίου, σημαντικό ρόλο παίζει το Καρναβάλι Αρκαλοχωρίου που πραγματοποιείται κάθε χρόνο. Η συμμετοχή των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών είναι μεγάλη κάθε χρόνο, με σημαντικό αριθμό πληρωμάτων. Την πανηγυρική ατμόσφαιρα συμπληρώνουν κάθε χρόνο οι εορταστικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται πριν και μετά τη λήξη της παρέλασης των πληρωμάτων.
Στη Δημοτική ενότητα Θραψανού, επίσης πραγματοποιούνται κάθε χρόνο καρναβαλικές εκδηλώσεις με πορεία αρμάτων αλλά και το έθιμο των κούλουμων.
Στο Τοπικό διαμέρισμα Σκινιά ,πραγματοποιείται κάθε χρόνο το Σκινιανό καρναβάλι, με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή των κατοίκων τους Τοπικού διαμερίσματος και την οργάνωση έχει αποκλειστικά ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σκινιά.
Τέλος, στη Δημοτική ενότητα Καστελλίου λαμβάνει κάθε χρόνο χώρα, το έθιμο της λαμπαδηδρομίας. Σκοπός του εθίμου είναι να ξυπνήσει η γη από τη χειμερία νάρκη που έχει πέσει και να αρχίσει πάλι να γεννά, εξασφαλίζοντας την καρποφορία των χωραφιών και κατά συνέπεια την επιβίωση των κατοίκων. Οι μασκαράδες τριγυρνούν στους δόμους κρατώντας αναμμένους πυρσούς στα χέρια τους και προκαλούν θόρυβο με μεταλλικά στοιχεία και κρόταλα, ευχόμενοι συγχρόνως χρόνια πολλά και καλή σοδειά και ευγονία.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΝΙΟΥ
Ο πολιτιστικός σύλλογος «ΙΝΙ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ», υλοποίησε την ανάγκη για την δημιουργία ενός μουσείου, που παρουσιάζει την πλούσια και διαχρονική ιστορία της περιοχής. Αφορμή για την απόφαση αυτή αποτέλεσαν αφενός η δωρεά για το σκοπό αυτό της πατρικής οικίας από τον ποιητή Χριστόφορο Λιοντάκη, και αφετέρου η αρχαιολογική ανασκαφή που έχει ξεκινήσει στην περιοχή Κεφάλας Ινίου. Στην τοποθεσία αυτή έχουν βρεθεί αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα όπως επιγραφές, αρχιτεκτονικά μέλη, μια πρωτοβυζαντινή τρίκλιτη Βασιλική εμβαδού 750τ.μ. που πιθανολογείται ότι ήταν ο επισκοπικός ναός της Αρκαδίας.
Η Κεφάλα ήταν μια από τις σημαντικότερες κώμες των αρχαίων Αρκάδων και κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους ήταν το πολιτικό και διοικητικό τους κέντρο.
Οι κάτοικοι της περιοχής άνοιξαν τις αποθήκες τους, τις κασέλες τους, τη μνήμη τους για να δώσουν πολύτιμα οικογενειακά κειμήλια και εκθέματα, καθώς και προσωπικές ιστορίες και βιώματα από τα περασμένα με συγκινητική προθυμία. Έτσι, το μουσείο διαθέτει πολλά και αξιόλογα εκθέματα.

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΚΑΡΑΘΟΥ

Οι θολωτοί «Κισλάδες» (αποθηκευτικοί χώροι) και το ελαιοτριβείο της Ιεράς Μονής Αγκαράθου, μετατράπηκαν σε εκκλησιαστικό μουσείο, στο οποίο εκτίθενται τα κειμήλια της μονής, άρρηκτα συνδεδεμένα με την τοπική και τη γενικότερη ιστορία της Κρήτης.
Το μουσείο κατασκευάστηκε με σύγχρονες τεχνικές ελέγχου ακτινοβολίας, υγρασίας, θερμοκρασίας και στάθμης θορύβου, ενώ η διαχείριση των εκθεμάτων γίνεται μέσω ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων.
Στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα προβολής ο επισκέπτης μπορεί να δει διάφορες όψεις του παρελθόντος της μονής αλλά και της σύγχρονης μοναστικής ζωής, καθώς επίσης και το φυσικό περιβάλλον της μονής και της ευρύτερης περιοχής.
ΦΑΜΠΡΙΚΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Πρόκειται για ένα παλιό ελαιουργείο που βρίσκεται στον οικισμό της Παναγιάς και έχει μετατραπεί σήμερα σε επισκέψιμο μουσείο. Στους εκθεσιακούς του χώρους, διατηρούνται ο μηχανισμός άλεσης με τέσσερις κάθετες μυλόπετρες, καθώς και το μεγάλο μεταλλικό, χειροκίνητο πιεστήριο με ένα κοχλία. Εκτείθενται ακόμη, σκεύη και εργαλεία, απαραίτητα για τον εξοπλισμό του παραδοσιακού ελαιοτριβείου. Η Φάμπρικα έχει αγοραστεί από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Παναγιάς, το διοικητικό συμβούλιο του οποίου, ενέργησε ώστε να αναπαλαιωθεί με πρόγραμμα των ΟΠΑΑΧ. Η είσοδος στο χώρο είναι ελεύθερη.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΑΡΤΙΡΩΝ
Στεγάζεται σε μια παλιά οικογενειακή φάμπρικα, η οποία αναπαλαιώθηκε από τον πρώην Δήμο Αρκαλοχωρίου με τη χρηματοδότηση του προγράμματος Leader+. Το οίκημα του εργοστασίου καθώς και το περιεχόμενό του αποτέλεσε δωρεά των τέκνων του Εμμανουήλ Βεριγάκη, ενώ σημαντική ήταν και η συμβολή των κατοίκων των Παρτίρων, χάρη στις δωρεές των οποίων διαμορφώθηκε ο περιβάλλον χώρος του μουσείου.
Στον εκθεσιακό του χώρο υπάρχει παλιό ελαιοτριβείο, αλευρόμυλος και παραδοσιακό ρακοκάζανο. Οι επισκέπτες κατά την περιήγησή τους, έχουν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν από κοντά και ανακαλύψουν τον τρόπο λειτουργίας των προβιομηχανικών αυτών κατασκευών, τη λειτουργία των οποίων σταμάτησε απότομα και οριστικά η εμφάνιση των σύγχρονων εργοστασίων. Στόχος του μουσείου, είναι να φέρει σε επαφή τον κόσμο με την πρώιμη φάση της αγροτικής βιοτεχνίας στην κρητική ύπαιθρο.

ΕΚΘΕΤΗΡΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΚΙΝΙΑ

Η Δημοτική Αρχή το 2014, προχώρησε στην υπογραφή σύμβασης για το έργο που αφορούσε στη μετατροπή δημοτικού κτιρίου στο Σκινιά σε χώρο έκθεσης παραδοσιακών εκθεμάτων λαογραφικού χαρακτήρα, αλλά και στη δημιουργία μόνιμης έκθεσης φωτογραφιών. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από αυτή τη δράση και μέσα από τη συνεργασία της με τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Σκινιά ενισχύθηκε η προσπάθεια διατήρησης της παράδοσης του τόπου και της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Με αυτό λοιπόν το γνώμονα, Δήμος, Πολιτιστικός Σύλλογος και κάτοικοι του οικισμού Σκινιά, δημιούργησαν στο δημοτικό κτίριο του πρώην κοινοτικού καταστήματος χώρο έκθεσης λαογραφικής τέχνης με εκθέματα πολύτιμα, οικογενειακά κειμήλια των κατοίκων της περιοχής. Επιπλέον, λειτουργεί ως χώρος μόνιμης έκθεσης φωτογραφικού υλικού από διάφορες δραστηριότητες των εκφάνσεων ζωής των κατοίκων.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ ΘΡΑΨΑΝΟ

Πρόκειται για τα έργο «Εκθετήριο Σύγχρονης Αγγειοπλαστικής Τέχνης Θραψανού». Συγκεκριμένα, το έργο εντάσσεται στις προσπάθειες που καταβάλλει η Δημοτική Αρχή για τη διάσωση, την προβολή και τη διάδοση της τοπικής παράδοσης. Πρόκειται για το μοναδικό σε επίπεδο Κρήτης εκθετήριο χώρο για την κεραμική που θα αποτελεί παράλληλα πρότυπο σε επίπεδο Μεσογείου.το παρόν έργο βρίσκεται υπό κατασκευή και το κτιριακό συγκρότημα χωροθετείται στο Θραψανό,όπου αποτελεί τον αρχαιότερο τόπο κατασκευής των γνήσιων μινωικών πιθαριών και διαθέτει πλούσια ιστορική παράδοση στην Αγγειοπλαστική Τέχνη. Σκοπός του εκθετηρίου είναι η στέγαση των αγγειοπλαστών, η έκθεση ανάλογων εκθεμάτων, αλλά και η εκπαίδευση και ενημέρωση του ντόπιου πληθυσμού και των επισκεπτών.

Φυσικοί πόροι και σημεία τουριστικής έλξης στο Δήμο Μινώα Πεδιάδας
Στην περιφέρεια του Δήμου Mινώα Πεδιάδας,έχουν δημιουργηθεί δύο σημαντικοί βιότοποι,στα Δημοτικά Διαμερίσματα Αμουργελλών και Παρτίρων.Οι βιότοποι προέκυψαν από την κατασκευή χωμάτινων φραγμάτων, με βασικό στόχο την εξασφάλιση νερού για την άρδευση των καλλιεργειών. Συμπληρωματικά η κατασκευή των φραγμάτων συμβάλλει στην αντιπλημμυρική προστασία,με τη συγκράτηση των φερτών υλών, προστατεύοντας τις ιδιοκτησίες των κατοίκων.

Φράγμα Αμουργελλών
Η τεχνητή λίμνη Αμουργελλών δημιουργήθηκε με την κατασκευή χωμάτινου φράγματος στην κοίτη του χειμάρρου Αμουργελλών, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2001.Το φράγμα κατασκευάστηκε με βασικό σκοπό την κάλυψη των αναγκών της άρδευσης. Είναι χωμάτινο από αργιλώδη υλικά, με υψόμετρο στέψης +317μ. Ο συνολικός όγκος του φράγματος είναι περίπου 290.000κμ.Η ολική χωρητικότητα της λίμνης είναι 882.000κμ και η συνολική της επιφάνεια για ανώτατη στάθμη άρδευσης είναι 125.000τμ.

Φράγμα Παρτίρων
Η τεχνητή λίμνη των Παρτίρων, δημιουργήθηκε επίσης με την κατασκευή χωμάτινου φράγματος, στην κοίτη του χειμάρρου Παρτίρων και ολοκληρώθηκε το 2000.Το φράγμα είναι κατασκευασμένο από αργιλοαμμώδη υλικά, με υψόμετρο στέψης +310,50μ και συνολικό όγκο 90.000κμ περίπου.Η χωρητικότητα της λίμνης είναι περίπου 380.000κμ και η συνολική της επιφάνεια, για ανώτατη στάθμη άρδευσης είναι 80.000τμ.
Η δημιουργία των δύο (2) παραπάνω τεχνητών λιμνών, ικανοποίησε αρχικά τις ανάγκες άρδευσης, παράλληλα όμως δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες για την υποστήριξη ειδών χλωρίδας και πανίδας, καθώς και την παροχή ποικιλίας ενδιαιτημάτων.
Τα κυριότερα είδη χλωρίδας που παρατηρούνται στις συγκεκριμένες περιοχές είναι: αστοιβή, η αγριοκρεμμύδα, βάτα, φασκόμηλο, ασπάλαθος, θυμάρι, κυπαρίσσι, πεύκο, δάφνη, πλάτανος, πικροδάφνη, μυρτιά, ιτιά, αχινοπόδι ή αφάνα, χαρουπιά, σχίνος, ρείκια, κλπ.
Όσον αφορά την ορνιθοπανίδα, ήδη από τα πρώτα χρόνια δημιουργίας των λιμνών παρατηρήθηκε η προσέλκυση κάποιων ειδών, τα οποία διαχείμασαν στις περιοχές αυτές. Από τα πρώτα που έχουν καταγραφεί ήταν το νανοβουτηχτάρι και η νερόκοτα.Ήδη από την πρώτη στιγμή που η φραγματολίμνη των Αμουργελλών άρχισε να γεμίζει με νερό (μεταξύ Οκτωβρίου 2001 – Μάιος 2002), καταγράφηκαν 46 είδη ορνιθοπανίδας. Σήμερα είναι σίγουρο ότι τα είδη που φιλοξενεί η περιοχή είναι αρκετά περισσότερα.
Αντίστοιχη εικόνα εμφάνισε και η φραγματολίμνη των Παρτίρων. Μόλις τους πρώτους 16 μήνες ζωής, στη λίμνη καταγράφηκαν 117 είδη πουλιών. Τα είδη που παρατηρούνται είναι στην πλειοψηφία τους μεταναστευτικά και λιγότερα μόνιμα φωλιάζοντα ή καλοκαιρινοί επισκέπτες, ενώ υπάρχουν και αρκετά είδη που διαχειμάζουν. Ανάμεσα στα παρατηρούμενα είδη είναι το νανοβουτηχτάρι (tachybaptus ruficollis), η νερόκοτα (gallinule chloropus), η πετροτριλίδα (burhinus oedicnemus), η βαλτόπαπια (aythya nyroca) κ.α.
Λιμνοδεξαμενή Σκινιά
Η λιμνοδεξαμενή του Σκινιά, κατασκευάστηκε (το 1995) από την Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων του Νομού Ηρακλείου, στα πλαίσια της μελέτης «Μικρών δεξαμενών στους νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου Ν. Κρήτης». Το έργο είχε ως βασικό στόχο την κάλυψη των αρδευτικών και των υδρευτικών αναγκών της περιοχής. Η ετήσια λαμβανόμενη ποσότητα νερού ανέρχεται σε 609.000κμ, για ένα τυπικό έτος.
Στον υγρότοπο έχουν καταγραφεί 125 είδη πουλιών, σε μία πολύ μικρή περίοδο ζωής, γεγονός που δείχνει τη σημασία της λιμνοδεξαμενής για την περιοχή. Στην πλειοψηφία τους, τα είδη που καταγράφηκαν είναι μεταναστευτικά και λιγότερα μόνιμα φωλιάζοντα ή είδη που διαχειμάζουν.
Η λιμνοδεξαμενή εμφανίζει διαφορετική εικόνα ως προς την ορνιθοπανίδα, σε σχέση με την εποχή αλλά και σε σχέση με τη συνολική επιφάνεια που καλύπτεται με νερό. Σημαντικό είναι να μη χάνεται εντελώς το νερό την περίοδο του φθινοπώρου, όπως είχε συμβεί το 2000, οπότε και παρατηρήθηκε μεγάλη ανομβρία.

Λίμνη Λιβάδα
Οι Λιβάδες ή Λιβάδα είναι αγροτική περιοχή του Θραψανού που έχει πάρει το όνομά της από την ομώνυμη μικρή λίμνη που υπάρχει σ' αυτήν και απέχει λιγότερο από ένα χιλιόμετρο από τον χωριό.Οι Λιβάδες σήμερα αποτελούν ένα από τα ομορφότερα μέρη του Θραψανού που αξίζει τον κόπο να επισκεφτεί κανείς.
Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για αναψυχή, αλλά και για την παρακολούθηση πουλιών και ιδιαίτερα κατά τη μετανάστευση. Η λίμνη , όπως φαίνεται από τα ιστορικά στοιχεία αλλά και από τις μαρτυρίες των παλαιότερων αποτελούσε το μέρος από όπου οι αγγειοπλάστες έσκαβαν και έπαιρναν το χώμα και για την κατασκευή των πήλινων αγγείων.
Πρόγραμμα LIFE-ENV
Μία προσπάθεια ανάδειξης της σημασίας των τριών παραπάνω βιοτόπων, για την περιφέρεια του Δήμου, αλλά και συνολικά για την Κρήτη, ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001. Μέσα στο διάστημα αυτό υλοποιήθηκε το πρόγραμμα «LIFE – Environment «Μεσογειακοί υγρότοποι και ταμιευτήρες: Επιδεικτική διαχείριση πολλαπλών σκοπών στις υδατοσυλλογές της Κρήτης».
Βασικός στόχος ήταν η διεύρυνση των ρόλων και υγροτοπικών λειτουργιών των ταμιευτήρων, στις κατευθύνσεις της στήριξης της υγροτοπικής βιοποικιλότητας του νησιού και η υποστήριξης δραστηριοτήτων ήπιας αναψυχής, περιβαλλοντικής ενημέρωσης και οικοτουρισμού, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.

Ποταμοί – υδρολογικά στοιχεία
Ποταμός Αναποδάρης
Ο Αναποδάρης ποταμός κυριαρχεί στην Τοπική Κοινότητα Σκινιά και στη διαδρομή των αιώνων διάνοιξε ανάμεσα σε δύο βουνοκορφές ένα φαράγγι, σπάνιας άγριας ομορφιάς, όπου η διάβρωση του σχηματίζει μοναδικά περάσματα, πολλές φορές απροσπέλαστα. Ξεκινώντας από το νότιο μέρος του οικισμού Σκινιά, ακολουθώντας το μοναδικό δρόμο που υπάρχει ο επισκέπτης θα συναντήσει το φαράγγι του Σκινιά.
Ακτές
Η μοναδική παράκτια ζώνη του Δήμου Μινώα Πεδιάδας είναι η ζώνη του Τσούτσουρα, στο Δημοτικό Διαμέρισμα Καστελλιανών. Η ανάπτυξη της περιοχής υπήρξε ραγδαία τα τελευταία χρόνια, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου κυρίως από το νομό.Η πλειοψηφία των επισκεπτών, παρατηρείται κατά την περίοδο μεταξύ Ιουλίου έως Σεπτεμβρίου.
Οι επισκέπτες είναι κυρίως οικογένειες και σε μικρότερο ποσοστό νέοι.Οι τουριστικές μονάδες που λειτουργούν στην περιοχή είναι μικρού μεγέθους και έχουν τη μορφή ενοικιαζόμενων δωματίων.
Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθούν οι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι που υπάρχουν στον οικισμό και συγκεκριμένα το σπήλαιο της Ειλυθείας.
Ο Τσούτσουρος διακρίνεται για τις πεντακάθαρες παραλίες, το υπέροχο ξηρό κλίμα, την καταπληκτική φιλόξενη διάθεση των κατοίκων και την παραδοσιακή ακόμη σε πολλές εκφράσεις της ζωή των ψαράδων του.
Εκτός από το ωραίο φυσικό περιβάλλον, την άγρια φύση και τα πετρώδη όρη με τα σπήλαια και τους θαυμάσιους καρστικούς σχηματισμούς, την ωραία και πεντακάθαρη θάλασσα, το υπέροχο ξηρό του κλίμα ο Τσούτσουρος προσφέρει ό,τι επιθυμεί ένας επισκέπτης από καλή και υγιεινή ζωή, από απλές και αγαθές ανθρώπινες σχέσεις, από ηρεμία και ησυχία για ξεκούραση και ψυχαγωγία, αλλά και από διασκέδαση και ξέφρενους νεανικούς ρυθμούς και τέλος πολλές σύγχρονες και παραδοσιακές προτάσεις για ενδιαφέρουσες διακοπές και απόλαυση που δύσκολα θα βρει κανείς σε άλλα σημεία της Κρήτης.
Γενικά ο Τσούτσουρος είναι μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές περιοχές της νότιας Κρήτης.Τα βουνά που περιβάλλουν τις όμορφες παραλίες είναι γεμάτες από σπηλιές, πολλούς και ποικίλους καρστικούς σχηματισμούς που οι ενδιαφερόμενοι δεν θα προλάβουν να δουν ή να εξερευνήσουν, αν το επιθυμούν. Οι ορειβατικές εμπειρίες που προσφέρουν τα Αστερούσια όρη είναι μοναδικές, τόσο για τις διαδρομές, όσο και για την ιδιομορφία τους. Οι χαράδρες, τα φαράγγια, τα γκρεμνά, οι κάθετοι βράχοι, τα στενά μονοπάτια, τα περάσματα και, τέλος, η κατάκτηση των κορυφών προσφέρουν μοναδικές στιγμές στον εραστή αυτών των συγκινήσεων.
Τουριστικά μονοπάτια- Περιπατητικές διαδρομές
Η κατασκευή τουριστικού μονοπατιού «Κασταμονίτσα-Τσούλη Μνήμα».Το δημοτικό διαμέρισμα της Κασταμονίτσας είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα LEADER II, για την κατασκευή τουριστικού μονοπατιού (Ε4) Κασταμονίτσα - Τσούλη Μνήμα (τοποθεσία προς οροπέδιο Λασιθίου). Η απόσταση του οικισμού Κασταμονίτσα και του οροπεδίου Λασιθίου είναι περίπου 6 χιλιόμετρα. Από την διαδρομή αυτή μέχρι και σχετικά πρόσφατα Αρχές της δεκαετίας του ΄70) γίνονταν όλες οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των περιοχών του Οροπεδίου και της Πεδιάδας, κυρίως με την ανταλλαγή αγροτικών προϊόντων, αλλά και άλλων κοινών δραστηριοτήτων .Επίσης ανάμεσα στους οικισμούς Κασταμονίτσας και Λύττου υπάρχει το Υδραγωγείο της Αρχαίας Λύττου.
Στα πλαίσια της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER+,υλοποιήθηκε το έργο για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Το έργο προέβλεπε τη δημιουργία δύο (2) περιβαλλοντικών διαδρομών. Επρόκειτο ουσιαστικά για την ανάδειξη υφιστάμενων παλαιών μονοπατιών, τα οποία καταλήγουν στον οικισμό του Τσούτσουρα. Υλοποιήθηκαν παρεμβάσεις για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων δασικής αναψυχής και την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος σε δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις της υπόψη περιοχής. Με τις παρεμβάσεις αυτές επιτεύχθηκε η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων ήπιων μορφών τουρισμού, καθώς και για την προστασία της περιοχής.
Όσον αφορά τη διαδρομή Τσούτσουρας -Φαράγγι Μίντρη:
Το σύνολο της διαδρομής κινείται επί παλιού μονοπατιού κατά μήκος του ποταμού Μίντρη. Η ζώνη του Μίντρη είναι δημόσια ρεματιά, με γειτνιάζουσες χορτολιβαδικές εκτάσεις και εκτάσεις δασικών βοσκοτόπων.Η γονιμότητα του εδάφους ποικίλλει, γενικά όμως κρίνεται μικρή , με μόνη εξαίρεση την εντυπωσιακή ανάπτυξη της στις μικροκοιλάδες και τις ρεματιές. Στη συγκεκριμένη διαδρομή συναντάμε πικροδάφνες, ύψους περίπου 3,5 μέτρων, λυγαριές και μυρτιές.
Όσον αφορά τη διαδρομή Τσούτσουρος-Κακοπεράματα:
Η διαδρομή Τσούτσουρος-Κακοπεράματα βρίσκεται επί πλαγιάς και κατά ένα μέρος είναι βραχώδης γυμνή έκταση και κατά το υπόλοιπο μέρος είναι καλυμμένη από συστάδες αγριελιάς. Η περιοχή έχει έντονο ανάγλυφο και συχνή εναλλαγή τοπίων. Τα πετρώματα της περιοχής συντίθενται από πλακώδεις ασβεστόλιθους και συναντάμε στη διαδρομή ιζήματα χερσαίας, ποτάμιας, υφάλμυρης και θαλάσσιας φάσης καθώς και πυριτόλιθους με τη μορφή κονδύλων , κ.α. η γεωλογία της περιοχής Τσουτσούρου παρουσιάζει ιστορικό ενδιαφέρον και έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και σχετικών δημοσιεύσεων.
Ο επισκέπτης στη διαδρομή θα συναντήσει ιδιαίτερα ενδιαφέροντες βραχώδεις σχηματισμούς ,από άποψη αισθητικής , με ενσωματωμένα –απολιθωμένα όστρακα εντός αυτών.Το έδαφος , στην περιοχή ως προϊόν της αποσάθρωσης είναι κυρίως αργιλλοαμμώδες. Η γονιμότητα του εδάφους ποικίλλει, γενικά όμως κρίνεται μικρή,με μόνη εξαίρεση την εντυπωσιακή ανάπτυξη της στις μικροκοιλάδες και τις ρεματιές. Στη συγκεκριμένη διαδρομή συναντάμε πικροδάφνες,σχίνους ,συστάδες αγριελιές,θαμνοσυστάδες φασκομηλιάς, θυμάρι και χαρουπιές.
Μονοπάτι Ε4
Αγκάραθος - Καστέλλι
Στοιχεία διαδρομής

Περιγραφή διαδρομής
Από την Μονή Αγκαράθου (1) ακολουθούμε το χωματόδρομο που προχωράει βόρεια και μετά από 100 μέτρα περίπου στρίβουμε δεξιά σε κατηφορικό χωματόδρομο ο οποίος διασχίζει τη μικρή πλαγιά βόρεια από τους κήπους της Mονής. Aριστερά μας πάνω στο λόφο βλέπουμε μικρό παρεκκλήσι.
Συνεχίζουμε στο χωματόδρομο ο οποίο ακολουθεί τις κατάφυτες από θάμνους και χαμηλή βλάστηση πλαγιές και μετά από 1,8 χλμ. περίπου συναντούμε ασφαλτοστρωμένο δρόμο (2) τον οποίο ακολουθούμε κατηφορικά για 1,5 χλμ. έως τον επαρχιακό δρόμο, τον οποίο προσεγγίζουμε σε σημείο με παλιά αγροικία και κυπαρίσσια (3). Νότια πάνω στην πλαγιά σε απόσταση περίπου 150 μέτρων διακρίνουμε το μικρό χωριό Σαμπά.
Στρίβουμε αριστερά, ακολουθώντας τον επαρχιακό δρόμο ανατολικά και μετά από 1,3 χλμ. συναντάμεδεξιά διασταύρωση (4) για Zωφόρους. Συνεχίζουμε ανατολικά για 2 χλμ. μέχρι το χωριό Aποστόλους(5) και μετά από άλλα 4,5 χλμ. φθάνουμε στο Kαστέλλι (6).
H διαδρομή μέχρι το Kαστέλλι διασχίζει ελαιώνες και αμπέλια και είναι αρκετά ενδιαφέρουσα με τη θέα στον ανοιχτό ορίζοντα τους λόφους και στο βάθος ανατολικά το όρος Δίκτυ. Aπό τους Aποστόλους ξεκινάει με νότια κατεύθυνση ο δρόμος που μας οδηγεί στο Θραψανό, ένα από τα αρχαιότερα και πιο σημαντικά σύγχρονα κέντρα αγγειοπλαστικής της Kρήτης.

Διαδρομή Καστέλι-Κασταμονίτσα
Στοιχεία διαδρομής

Περιγραφή διαδρομής
Ακολουθούμε τον κεντρικό δρόμο του Kαστελλίου (1) που διασχίζει από δυτικά προς ανατολικά τον οικισμό και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε στις πλαγιές των λόφων ανατολικά του κάμπου του Kαστελλίου.
Mετά από 3 χλμ. ανηφορικού ασφαλτοστρωμένου δρόμου στις πλαγιές των λόφων με υπέροχη δυτική θέα, φθάνουμε στον Ξιδά (2), χωριό κτισμένο στην πλαγιά κάτω από την κορυφή που βρίσκονται τα ερείπια της Aρχαίας Λύκτου.
Aπό τον Ξιδά συνεχίζουμε στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο και μετά από 4 χλμ. φθάνουμε στην Kασταμονίτσα (3), στη δυτική ρίζα του όρους Δίκτυ.

Ποδηλατικές διαδρομές
Ζίντα – Πανόραμα
Στοιχεία διαδρομής

Περιγραφή διαδρομής
Η διαδρομή ξεκινάει από το χωριό Ζίντα(1). Στην Ζίντα πάμε δεξιά από το ηρώο, ακολουθούμε την άσφαλτο και μπαίνουμε δεξιά στον αγροτικό δρόμο πριν το τελευταίο σπίτι στα δεξιά μας. Θα ακολουθήσουμε τον κεντρικό αγροτικό δρόμο στο πλάι του Βουνού μέχρι να φτάσουμε στο χωριουδάκι Μηλλιαρήσι(2).
Στο Μηλλιαρήσι ανηφορίζουμε δεξιά προς το διάσελο. Στο διάσελο στρίβουμε κάτω αριστερά και στην πρώτη διακλάδωση πάλι αριστερά, στον κατεστραμμένο δρόμο, και φτάνουμε πάνω από το εγκαταλελειμμένο χωριό Μικρά Επισκοπή(3). Κατεβαίνουμε δεξιά το μονοπάτι, περνάμε την στάνη και μπαίνουμε στο χωριό.
Από την Μικρά Επισκοπή κατεβαίνουμε δεξιά στην κοιλάδα βόρια από την λίμνη και κινούμαστε βορειοανατολικά προς Πανόραμα(4). Προσοχή σε αυτή την περιοχή καθώς το αγροτικό δίκτυο είναι πυκνό. Ποδηλατούμε μέχρι να συναντήσουμε την άσφαλτο που μας οδηγεί στο κέντρο του χωρίου, στο Πανόραμα.

Αρχαιολογικοί χώροι
Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Μινώα Πεδιάδας έχουν εντοπισθεί οι παρακάτω αρχαιολογικές θέσεις :

Εκτός από τις εντοπισμένες θέσεις υπάρχει σε κοντινή απόσταση εσκαμμένος μινωικός και ελληνιστικός οικισμός και ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος του Καστελλίου (ΦΕΚ 627/18-7-1995) όπου η Αρχαιολογική Υπηρεσία πραγματοποιεί επί σειρά ετών σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα και δύο ανασκαμμένα μινωικά ιερά κορυφής στη θέση Σκλαβεροχώρι και Κεφάλα, ανατολικά από το χωριό Λιλιανό. Κάθε είδους εργασία μέσα στα όρια των αρχαιολογικών αυτών χώρων υπόκειται στον έλεγχο της κατά νόμο Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Επίσης, σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ23/63397/ 2789πε/16-9-1994 (ΦΕΚ 748/Β/5-10-1994) κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος η περιοχή του Προφήτη Ηλία στο Αρκαλοχώρι.
Μινωϊκό Ανάκτορο Γαλατά: έκτασης ίσης με αυτό της Ζάκρου, βρίσκεται σε ένα βραχώδη λόφο, στη Γαλατιανή Κεφάλα. Η σκαπάνη του αρχαιολόγου Γιώργου Ρεθυμιωτάκη αποκάλυψε το ανάκτορο των έξι στρεμμάτων, τέταρτο σε μέγεθος στην Κρήτη, και την πόλη του τη δεκαετία του 1990. Μέρος του κτιριακού συγκροτήματος έχει χρονολογηθεί ως Μεσομινωικό (1700-1650 π.Χ.), ενώ στην ολοκληρωμένη του μορφή χρονολογείται λίγο αργότερα, κατά την ακμή των νέων ανακτόρων (1650-1600 π.Χ.). Η κεντρική εστία που περικλείεται από κίονες μαρτυρεί ένα Μινωικό ανάκτορο που φαίνεται να συνδέεται με τα μυκηναϊκά, πράγμα που το διαφοροποιεί από το σύνολο των ανακτόρων στην Κρήτη. Πρόκειται για το παλαιότερο γνωστό συγκρότημα αυτού του είδους στην Κρήτη που συγκεντρώνει όλα τα βασικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του μινωικού ανακτόρου, ενώ ως προς τη μορφολογία του δεν ταυτοποιείται ο τύπος της τετράγωνης αίθουσας της ανατολικής πτέρυγας με τέσσερις πεσσούς και μεγάλη ορθογώνια εστία στο μέσον τους. Ευρήματα όπως σκεύη και λίθινα εργαλεία σε μεγάλους αριθμούς υποδεικνύουν την ανάπτυξη εξειδικευμένης τροφοπαρασκευαστικής δραστηριότητας σε βιοτεχνικό επίπεδο. Για άγνωστους λόγους, το ανάκτορο του Γαλατά εγκαταλείφθηκε στην περίοδο της ακμής του νεοανακτορικού πολιτισμού και φαίνεται ότι δέχτηκε εισβολή τρωγλοδυτών. Κατά την περίοδο που ακολούθησε το κτήριο ερειπώθηκε.
Αρχαιολογική θέση στο Σαμπά: Στον ευρύτερο χώρο της Κεντρικης Πεδιάδας, στη θέση «Λάκκος» εντοπίζεται ο αρχαιολογικός χώρος του Σαμπά που σε πρώτη φάση αποκάλυψε το βαθύ όργωμα των κατοίκων της αγροτικής αυτής περιοχής. Στα 1982 αποκαλύφθηκε ένα μεγάλο λίθινο ειδώλιο στον παλαιοανακτορικό αυτό οικισμό ο οποίος φαίνεται να είναι αρκετά εκτεταμένος, γεγονός που οδηγεί στην υπόθεση ότι ήταν από τους σημαντικότερους της επαρχίας Πεδιάδας, παρότι οι ανασκαφές δεν έχουν ολοκληρωθεί.

Νεότερα Μνημεία
Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου τα νεότερα μνημεία που συναντώνται είναι:

Ονομασία μνημείου	Τοποθεσία	ΦΕΚ οριοθέτησης
Κοινοτικές Βρύσες	Αμαριανό Πεδιάδος	663/Β/9-9-88
Δημοτικό Σχολείο Θραψανού	Θραψανό Πεδιάδος	34/Β/20-1-89
Μύλος Γαζέπη	Νιπηδητό Πεδιάδος	629/τβ/22-8-94
Παλαιό Γυμνάσιο	Καστέλλι Πεδιάδος	626/τβ/16-8-94
Παλαιό Ειρηνοδικείο	Καστέλι	788/Β/1-9-97
Κτίριο ιδ. Ζαχ. Πετρομιχελάκη	Αποστόλους Πεδιάδος	2118/Β/6-12-99

Παραδοσιακοί οικισμοί
Το Σμάρι είναι ένας παραδοσιακός και διατηρητέος οικισμός του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, που συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των 15 ομορφότερων χωριών της Κρήτης. Το 2011, επιλέχτηκε πανελλαδικά και βραβεύτηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, ως δεύτερος επιλαχόντας τουριστικός προορισμός αριστείας, έπειτα από την πρόταση υποψηφιότητας που είχε υποβάλλει ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας στο διαγωνισμό του προγράμματος EDEN: «Ευρωπαϊκοί Προορισμοί Αριστείας: Τουρισμός και Ανάπλαση Χώρων – Περιοχών».
Το Σμάρι βρίσκεται 27 χμ. νοτιοανατολικά της πόλης του Ηρακλείου και 7 χμ. βορειοδυτικά της κωμόπολης Καστελλίου. Ως τουριστικός προορισμός,το Σμάρι ξεχωρίζει επειδή συνδυάζει πολλά τουριστικά χαρακτηριστικά: Φυσική ομορφιά του τοπίου, αρχαιολογικά μνημεία, βυζαντινές εκκλησίες, μνημεία της νεώτερης ιστορίας (παραδοσιακά σπίτια), μικρή απόσταση από τις βόρειες παραλίες και εύκολη πρόσβαση από το λιμάνι και το Αεροδρόμιο Ηρακλείου.
Ο οικισμός, κτισμένος στην κορυφή ενός μικρού λόφου, θαυμάσια αναπλασμένος, με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του να μην έχει αλλοιωθεί στο πέρασμα των χρόνων, αποτελεί ένα οικιστικό σύνολο που μαγεύει κάθε επισκέπτη. Ένας περίπατος στα πανέμορφα σοκάκια του χωριού, με τα εντυπωσιακά παραδοσιακά σπίτια γεμάτα με κάθε λογής λουλούδια, είναι αναμφίβολα μια μοναδική εμπειρία. Ο κάμπος του χωριού είναι κατάφυτος από ελιές και αμπέλια. Αρμονικά δεμένα με τους πρίνους και τις βελανιδιές, τα αγριολούλουδα και τα αρωματικά φυτά, δημιουργούν ένα μαγευτικό τοπίο.
Αρχαιολογικός χώρος στον οικισμό Σμαρίου
Ακρόπολη Σμαρίου. Βρίσκεται στην κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία. Η συστηματική αρχαιολογική ανασκαφή έφερε στο φως οικοδομήματα, μέγαρα, ιερά και πλήθος λατρευτικών αγγείων, πήλινων ειδωλίων, πιθαριών, μεταλλικών και λίθινων εργαλείων, σφραγίδων, κοσμημάτων και οστά ζώων που αποδεικνύουν τη συστηματική και διαχρονική κατοίκηση του χώρου από τη Νεολιθική εποχή (γύρω στα 3000 π.Χ.) ως τα τέλη περίπου του 7ου αιώνα π.Χ. Η θέα από την Ακρόπολη Σμαρίου είναι υπέροχη. Το μάτι του επισκέπτη, ανεμπόδιστα, μπορεί να διακρίνει μέχρι και το μακρινό νησί «Ντία».
Στον οικισμό Σμαρίου βρίσκονται αρκετές εκκλησίες ιστορικής αξίας,όπως η Εκκλησία της Παναγίας, το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία,το ξωκλήσι του Σωτήρος Χριστού καθώς και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Επίσης διάφορες τοποθεσίες γύρω από το Σμάρι όπου έχουν Βρεθεί Μινωικές και Πρωτοελληνικές αρχαιότητες.
Επιπλέον, στην περιοχή του Δήμου υπάρχουν αρκετές εκκλησίες βυζαντινών καθώς και μεταγενέστερων χρόνων όπως και εγκαταλελειμμένοι ανεμόμυλοι και νερόμυλοι.
Η αξιοποίηση του παραπάνω περιγραφέντος πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος και της σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς , θα έχει σαν αποτέλεσμα αφενός μεν την αύξηση των επισκεπτών στην περιοχή και αφετέρου την ενίσχυση του εισοδήματος των κατοίκων και των εσόδων του Δήμου.
Σπήλαια
Σπήλαιο Προφήτη Ηλία
Το σπήλαιο βρίσκεται στη Ν.Δ. πλευρά του Αρκαλοχωρίου και συγκεκριμένα στη ΝΔ κλίτη του λόφου του Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο περίπου 400μ από τη θάλασσα. Μία στενή είσοδος (πλάτος 0,70μ και ύψος 1,60μ) οδηγεί στο εσωτερικό του σπηλαίου, μέσα στο οποίο λόγω στενότητας του χώρου δεν μπορεί κανείς να περπατήσει. Η οροφή του σπηλαίου κατέρρευσε γύρω στα 1500 π.Χ.
Από αρχαιολογική άποψη το σπήλαιο είναι από τα πλέον αξιόλογα του νομού. Υπήρξε κέντρο λατρείας με μεγάλο αριθμό επισκεπτών και αφιερωμάτων. Από τις ανασκαφές έχουν έρθει στο φως σημαντικά ευρήματα όπως: όστρακα πήλινων αγγείων, λεπίδες ξιφών, διπλοί πέλεκεις κα.
Σπήλαιο Τσούτσουρα
Το σπήλαιο της Ινατίας Ειλειθυίας στον Τσούτσουρο βρίσκεται στην είσοδο του ομώνυμου οικισμού, στη βάση του βράχου του. Πρόκειται για σημαντικό λατρευτικό κέντρο της Υστερομινωικής εποχής και πιθανότατα αφιερωμένο στη θεότητα του τοκετού «Ειλειθυία» η οποία λατρεύονταν στην Κρήτη ως σύμβολο μητρότητας και γονιμότητας, όπως αποκαλύφθηκα στα 1962. Τα ιερά της βρίσκονταν κυρίως σε σπήλαια γεγονός που φανερώνει την πολύ βαθιά στο χρόνο απόδοση λατρείας. Αναφέρεται ότι η λατρεία στο σπήλαιο είχε διακοπεί για 600 χρόνια για να ξαναρχίσει στους ρωμαϊκούς χρόνους. Οι περίοδοι ακμής του ιερού θεωρούνται οι γεωμετρικοί και ρωμαϊκοί χρόνοι . Το σπήλαιο οι ντόπιοι αποκαλούσαν «η Φυλακή» ή «η Φυλακή του Βασιλιά» ενώ μετά τις πρώτες ανασκαφές αποτέλεσε μία υπόθεση αρχαιοκαπηλίας που έλαβε μεγάλες διαστάσεις για τα δεδομένα του νησιού.
Τα ευρήματα του σπηλαίου (αναθηματικά ειδώλια, πήλινα αγγεία, κοσμήματα, νομίσματα, διπλοί πέλεκεις αλλά και αιγυπτιακά αφιερώματα δείχνουν ότι το σπήλαιο δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο για τη λατρεία της θεάς Ειλείθυιας. Στην Κρήτη θεωρείται ότι μεταφέρθηκαν τα Ελευσίνια μυστήρια τα οποία καθώς σχετίζονται με τον κύκλο της βλάστησης παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια του ονόματος της θεάς και των μυστηρίων που σχετίζονται με τον ερχομό (ελεύθω - έλευσις - Ειλείθυια - Ελευσίνα), με τη γέννηση. Σήμερα τα σημαντικότερα ευρήματα του σπηλαίου εκτείθονται στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.
Στην ευρύτερη περιοχή του Τσουτσούρου αλλά και του οικισμού διακρίνονται κατάλοιπα αρχαίων κτιριακών εγκαταστάσεων, ενώ τα τοπωνύμια που διατηρούνται υποδεικνύουν αρχαιολογικές θέσεις (Σαρακηνός, Λαρινάκι, Σαραντάπηχοι, κ.α.).

Φαράγγια
Φαράγγι Αναποδάρη
Το φαράγγι του Αναποδάρη έχει μήκος 9-10χλμ, ξεκινά από το Σκινιά και καταλήγει στον παραλιακό οικισμό του Τσούτσουρα στο Λυβικό Πέλαγος.Στην είσοδο του φαραγγιού υπάρχει το διατηρητέο μνημείο του παλαιού Νερόμυλου. Προχωρώντας φθάνουμε στην τοποθεσία "Βίγλα", που αποτελούσε πανάρχαιο παρατηρητήριο της ελευθερίας. Από εκείνο το σημείο υπάρχει γενική άποψη του φαραγγιού σε όλη την άγρια μεγαλοπρέπειά του. Η έξοδος του φαραγγιού βρίσκεται στην τουριστική περιοχή του Τσούτσουρα, η οποία τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη.
Φαράγγι Μύντρη
Στον Τσούτσουρα καταλήγει επίσης και το φαράγγι του Μύντρη (μήκος 6χλμ περίπου), το οποίο ξεκινά από τα Κατσελλιανά. Κατά μήκος του φαραγγιού, συναντάμε Ρωμαϊκά Λουτρά, το Ρωμαϊκό Μονοπάτι και πολλά Ρωμαϊκά και Μινωικά ευρήματα.
Παράλληλα με τον πρωτογενή κλάδο , η ανάπτυξη του τριτογενή τομέα και κυρίως του τουριστικού κλάδου , ενδείκνυται ως το κατάλληλο μέσο για την αύξηση του εισοδηματικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής.
Στην περιοχή δεν υπάρχει σήμερα σημαντική τουριστική ανάπτυξη , ωστόσο οι πόροι(πολιτιστικά και φυσικά στοιχεία) που διαθέτει ο δήμος , με την κατάλληλη και σωστή ανάδειξη και αξιοποίηση, μπορούν να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών.
Η αξιοποίηση των σπηλαίων , η αναπαλαίωση των παραδοσιακών οικισμών ,η συντήρηση του παραδοσιακών κτιρίων με στόχο τη λειτουργία λαογραφικών Μουσείων, η ανάπλαση του παλιού χωριού που διατηρεί την παραδοσιακή αρχιτεκτονική,η συντήρηση των παραδοσιακών ανεμόμυλων και νερόμυλων και η αξιοποίηση των παραδοσιακών οικισμών , μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη του τουριστικού κλάδου.

Βασικοί άξονες Αναπτυξιακής Πολιτικής του Δήμου Μινώα Πεδιάδας
Όραμά του Δήμου μας είναι ένας Δήμος ανοιχτός, εύκολα προσβάσιμος στους πολίτες, με αναβαθμισμένες υπηρεσίες και αποκεντρωμένες λειτουργίες. Ένας Δήμος ισόρροπα ανεπτυγμένος στις υποδομές, στην υγεία, τον πρωτογενή τομέα, την παιδεία, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, τον τουρισμό.Ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας διαθέτει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα και αποτελεί πυρήνα ανάπτυξης στην ενδοχώρα του Νομού,πόλο έλξης και επιλογή εγκατάστασης και επιχειρηματικής δράσης αλλά και σημείο προορισμού.
Η στρατηγική του Δήμου Μινώα Πεδιάδας διαμορφώνεται μέσα και από τον προσδιορισμό διεκδικήσεων στα πλαίσια του κυρίαρχου αναπτυξιακού ζητήματος που θα κληθεί να αντιμετωπίσει: της επικείμενης υλοποίησης του νέου Διεθνούς Αεροδρομίου Καστελλίου. Το νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Καστελλίου, αποτελεί μεγάλης σημασίας αναπτυξιακό έργο και εθνικής κλίμακας έργο υποδομής. Αναμφίβολα επηρεάζει και επαναπροσδιορίζει τα οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και συνολικά τα αναπτυξιακά δεδομένα της ευρύτερης περιοχής του Δήμου μας. Ο Δήμος μας έχει τα δικά του συγκριτικά πλεονεκτήματα και τη δική του αναπτυξιακή δυναμική, η οποία μπορεί και πρέπει να συνδεθεί με την αναπτυξιακή δυναμική που μπορεί να προσφέρει η κατασκευή και λειτουργία του νέου Διεθνούς Αεροδρομίου Καστελλίου.
Είναι αυτονόητο ότι η λειτουργία του νέου αεροδρομίου στο Δήμο μας επιβάλλει τη χάραξη ενός αναπτυξιακού σχεδίου που θα προσδιορίζει ελεγχόμενη ανάπτυξη με συγκεκριμένες παρεμβάσεις για να μπορεί το έργο να δώσει ώθηση στην περιοχή μας και όχι να την υποβαθμίσει.
Με βάση την προοπτική κατασκευής του νέου Διεθνούς Αεροδρομίου Καστελλίου ο Δήμος μας, επιδιώκει:
-την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη της περιοχής
-την αναβάθμιση των Δημοσίων χώρων και του αστικού τοπίου
-την οργάνωση δικτύου ελεύθερων χώρων
-την οργάνωση υποδοχέων και πόλων ανάπτυξης
-την προστασία του εξωαστικού χώρου από την οικιστική εξάπλωση
Στην ισόρροπη ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας του Δήμου μας θα συντελέσει:

Όλα αυτά αποτελούν όρους και προϋποθέσεις για την ολόπλευρη ανάπτυξη ενός ανοιχτού Δήμου που δύναται να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τα αιτήματα όλων των πολιτών, χωρίς διακρίσεις, σεβόμενος την πολιτισμική ποικιλομορφία και προωθώντας την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, λειτουργώντας με διαφάνεια και χρηστή διαχείριση. Σε ένα τέτοιο Δήμο, θα προωθείται η συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, η ενεργός συμμετοχή των πολιτών, η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και θα κατανοείται η αξία του περιβαλλοντικού πλούτου του τόπου μας.

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΚΑΡΑΘΟΥ

ΕΚΘΕΤΗΡΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΚΙΝΙΑ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ ΘΡΑΨΑΝΟ

Στοιχεία επικοινωνίας Δημάρχου: