|
Οροπέδιο Λασιθίου
Η φήμη του ξεπερνά κατά πολύ το μέγεθός του, ίσως για να δείξει ότι το ωραίο δεν έχει να κάνει με τις διαστάσεις, οι οποίες στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι τέτοιες που επιτρέπουν να δεις και να απολαύσεις πολλά, ακόμη και σε μια επίσκεψη λίγων ωρών.
Η εικόνα των αμέτρητων άσπρων πανιών των ανεμόμυλων που κυκλοφόρησε σε ακόμη πιο αμέτρητες καρτ ποστάλ είναι το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς να μιλούν για το οροπέδιο Λασιθίου. Από τους πιο ξακουστούς τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, το μεγαλύτερο οροπέδιο της Κρήτης οφείλει τη φήμη του, σε μεγάλο βαθμό, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις οποίες αξιοποίησαν με εξαιρετικό τρόπο οι ντόπιοι αυτοδίδακτοι τεχνίτες, πολύ πριν προκύψει το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Ο «Σπιρτοκούτης» (Εμμανουήλ Παπαδάκης) ήταν αυτός που επινόησε τον πρώτο ξύλινο ανεμόμυλο, ενώ ο «Μαρκοστεφανής» (Στέφανος Μαρκάκης) εισήγαγε την αιολική ενέργεια στην εποχή του σιδήρου, κατασκευάζοντας τον πρώτο μεταλλικό και δημιουργώντας την τεράστια παράδοση που όλοι γνωρίζουμε.
Αιολική... γεωργία
Εντεκα χιλιόμετρα σε μήκος και έξι περίπου σε πλάτος, το ελλειψοειδές οροπέδιο δεν παύει να δημιουργεί την αίσθηση της αγκαλιάς, όταν αγναντεύεις τη θέα είτε από τις ψηλότερες γειτονιές του Τζερμιάδου, που αποτελεί και το διοικητικό κέντρο της περιοχής, είτε από το Ψυχρό, που βρίσκεται λίγο ψηλότερα. Αλλωστε, η «πεπατημένη», ο γύρος του οροπεδίου με το αυτοκίνητο, ενισχύει αυτή την αίσθηση, αφού, για να δεις όλα τα χωριά με τη σειρά, θα πρέπει να κάνεις μια κυκλική διαδρομή που μετά βίας ξεπερνά τα 20 χιλιόμετρα.
Η γεωμετρία δεν σταματά στην έλλειψη. Ο πίνακας ζωγραφικής, στον οποίο κυριαρχεί το ολοζώντανο πράσινο του εύφορου κάμπου, ιδιαίτερα όταν έχει λιακάδα, διατρέχεται από οριζόντιες και κάθετες γραμμές-δρόμους, που δημιουργούν όμορφα, τακτοποιημένα τετράγωνα, που δεν είναι άλλα από τα χωράφια όπου καλλιεργούνται κηπευτικά, πατάτες και ένα σωρό άλλα φυτά. Οι δρόμοι προέκυψαν από τις βενετσιάνικες «λίνιες», δηλαδή τα αποστραγγιστικά κανάλια που δημιούργησαν οι τότε κυρίαρχοι του νησιού. Βλέπετε, η εισροή άφθονου νερού από τα γύρω βουνά είναι αυτή που έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη της γεωργίας στο οροπέδιο, η οποία με τη σειρά της ήταν η αφορμή για να ξεπηδήσουν στην περιοχή οι περίφημοι ανεμόμυλοι.
Για δέκα χιλιάδες τέτοιους μύλους που αντλούσαν νερό για τις καλλιέργειες κατά τη δεκαετία του ’50 γίνεται λόγος, ωστόσο σήμερα άσπρα πανιά θα δείτε πλέον μόνο σε 18 ανεμόμυλους, συγκεντρωμένους στην πλευρά του Πινακιανού. Και αυτούς με τα ειδικά πολυεστερικά, τα οποία, επειδή είναι διάτρητα, δεν εξαναγκάζουν τους μύλους να γυρίζουν με υπερβολικές ταχύτητες και άρα δεν χρειάζονται ποτέ μάζεμα. Πίσω από αυτά τα πανιά βρίσκεται ο μηχανολόγος Γιώργος Χατζάκης, που εξηγεί αναλυτικά το πώς και το γιατί στο βιβλίο του «Το αιολικό πάρκο των θεών», όπου εκθέτει επίσης το όραμά του - μια πολύ ενδιαφέρουσα και βραβευμένη πρόταση για ανασύσταση του αιολικού πάρκου του οροπεδίου, που εκτοπίστηκε από την εισβολή των ηλεκτροκίνητων αντλιών.
Κάνοντας τον κύκλο
Μια αγκαλιά, λοιπόν, η εικόνα που αντικρίζεις φτάνοντας στο οροπέδιο, είτε από την πλευρά του Αγίου Νικολάου είτε από την πλευρά του Ηρακλείου. Η αλήθεια είναι ότι η γεμάτη ελιές διαδρομή από την πλευρά του Αγίου Νικολάου παρουσιάζει μεγαλύτερο περιηγητικό ενδιαφέρον, από την άλλη όμως στη βόρεια είσοδο σε περιμένουν οι 26 πέτρινοι αλευρόμυλοι, που αποτελούσαν κάποτε (γύρω στο 1900) το μεγαλύτερο μυλοτόπι της Κρήτης και σήμερα θυμίζουν θέσεις μάχης· άγρυπνοι φρουροί, στέκουν ακριβώς στην είσοδο του οροπεδίου και κοιτούν προς το Κρητικό πέλαγος και τη νήσο Ντία, την οποία, όταν ο καιρός είναι καλός, μπορείτε και εσείς να διακρίνετε.
Από όποιο δρόμο πάντως κι αν έρθεις, τον κύκλο θα τον κάνεις για να μετρήσεις το ένα μετά το άλλο τα ήρεμα χωριά που κάποτε έσφυζαν από ζωή (από τους 7.000 κατοίκους της δεκαετίας του ’50, στο οροπέδιο έχουν μείνει σήμερα κάπου 2.000) και να κατευθυνθείς αναπόφευκτα προς το Ψυχρό, που αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο γιατί είναι ένα από τα ψηλότερα σημεία του οροπεδίου, αλλά και γιατί από εδώ θα ανέβεις ακόμη ψηλότερα, ακολουθώντας με τα πόδια το ανηφορικό καλντερίμι, για να απολαύσεις την κάθοδο στην υγρή ομορφιά των σταλακτιτών και σταλαγμιτών του Δικταίου Αντρου. Σημαντικός λατρευτικός χώρος της μινωικής Κρήτης (18ος - 7ος αιώνας π.Χ.), το Δικταίο Αντρο είναι ο χώρος όπου, σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, γεννήθηκε και στη συνέχεια ανατράφηκε από την αίγα Αμάλθεια ο Δίας, με τους Κουρήτες να τον φρουρούν, αλλά και να καλύπτουν το κλάμα του με τους ήχους των όπλων τους. Η ανάβαση στα 1.085 μ. όπου βρίσκεται το σπήλαιο είναι μια καλή δοκιμή της φυσικής σας κατάστασης, παρέχεται ωστόσο επιπλέον ανταμοιβή από το οροπέδιο, που όσο ψηλότερα βρίσκεσαι τόσο πιο όμορφο δείχνει.
Η Μονή Κρουσταλλένιας, δίπλα στο χωριό Αγιος Κωνσταντίνος, και η Μονή Βιδιανής, λίγο μετά το Κάτω Μετόχι και λίγο πριν από το Πινακιανό, είναι τα δύο θρησκευτικά αξιοθέατα του οροπεδίου, ενώ οι πολιτιστικές σας ανησυχίες μπορούν να βρουν διέξοδο στο λαογραφικό μουσείο, αλλά και στο Μουσείο του Ελευθερίου Βενιζέλου, που βρίσκονται στο χωριό Αγιος Γεώργιος, αλλά λειτουργούν μόνο τους θερινούς μήνες.
Οροπεδίων συνέχεια
Ωστόσο το οροπέδιο δεν τελειώνει εδώ. Πέρα από τις προφανείς κορυφές, που αποτελούν πρόκληση για ορειβάτες και περιπατητές, υπάρχουν δύο ακόμη μικρά οροπέδια, σε επίσης μικρή απόσταση: το οροπέδιο του Νήσιμου (15 λεπτά από το Τζερμιάδο με αυτοκίνητο, σε βατό χωματόδρομο) και το οροπέδιο του Λιμνάκαρου (15 λεπτά από τον Αγιο Γεώργιο). Ενώ σε ένα τρίτο, μεγαλύτερο οροπέδιο, αυτό του Καθαρού, θα σας οδηγήσει μετά από 30 λεπτά ένας πιο δύσκολος χωματόδρομος - μόνο που εδώ θα χρειαστείτε κάποιο όχημα 4x4. Αυτό το οροπέδιο θεωρείται βασικός τροφοδότης σε νερό του οροπεδίου Λασιθίου.
Το φαράγγι του Χαυγά, που έχει μήκος δύο χιλιόμετρα και ύψος που φτάνει τα 500 μέτρα, είναι ο «αγωγός» που φέρνει το νερό του Καθαρού στο Λασίθι και αποτελεί μια πολύ καλή αφορμή για πεζοπορία τους θερινούς μήνες.
Σημειώνουμε τέλος ότι οι μικρές υψομετρικές διαφορές στο οροπέδιο ευνοούν την ποδηλασία. Κάποτε το ποδήλατο αποτελούσε βασικό μεταφορικό μέσο για τους ντόπιους.
Πρακτικά και απαραίτητα
- Το οροπέδιο του Λασιθίου προσφέρεται, λόγω μεγέθους αλλά και απόστασης από τα γύρω αστικά κέντρα, είτε για μονοήμερες εκδρομές είτε για διήμερες - τριήμερες εξορμήσεις.
- Το Τζερμιάδο, διοικητικό κέντρο της περιοχής, βρίσκεται μεταξύ των δύο κύριων «εισόδων» του οροπεδίου και απέχει 49 χιλιόμετρα από τον Αγιο Νικόλαο και 54 από το Ηράκλειο. Ο χρόνος που χρειάζεστε για τη διαδρομή αυτή είναι περίπου 1 ώρα. Η διαδρομή από τον Αγιο Νικόλαο είναι πιο αργή, καθώς έχει περισσότερες στροφές και ο δρόμος είναι πιο στενός.
- Η είσοδος στο οροπέδιο από την πλευρά του Ηρακλείου -Πινακιανό- απέχει 51 χιλιόμετρα από την πόλη (αρχικά κινείστε στην εθνική οδό προς Αγ. Νικόλαο και περίπου 20 χλμ. από το Ηράκλειο στρίβετε προς Μοχό, Φράγμα Αποσελέμη, Κράσι, Κερά).
- Η άλλη είσοδος -Μέσα Λασίθι- απέχει 45 χιλιόμετρα από τον Αγιο Νικόλαο, μέσω της Νεάπολης, που θα συναντήσετε στην εθνική οδό κατευθυνόμενοι προς Ηράκλειο, και περνά από τα χωριά Μέσα Λακώνια, Εξω Ποτάμοι, Μέσα Ποτάμοι, Δράσι.
- Καύσιμα δεν θα χρειαστείτε πολλά. Αλλά και να σας λείψουν, στο οροπέδιο υπάρχουν απρόσμενα πολλά βενζινάδικα.
Διαμονή - Φαγητό
Αργουλιάς (Τζερμιάδο, Τ/28440-22.754, 6972-234.275, www.argoulias.gr). Ταβέρνα-καφετέρια και παραδοσιακός ξενώνας με 2 στούντιο και 9 πετρόκτιστα διαμερίσματα (με κεντρική θέρμανση και δυνατότητα φιλοξενίας έως 5 ατόμων), με πανοραμική θέα στο οροπέδιο και στην οροσειρά της Δίκτης. Από 55 ευρώ το δίκλινο με πρωινό.
Βιλαέτι (Αγιος Κωνσταντίνος, Τ/28440-31.983, 6974-469.594, 6977-248.456, www.vilaeti.gr). Συγκρότημα παραδοσιακών πετρόκτιστων ξενώνων, καφέ-τσαγερί και εστιατόριο με παραδοσιακή κρητική κουζίνα. Από 65 ευρώ το διαμέρισμα με πρωινό.
Λάσινθος (Αγιος Γεώργιος, Τ/28440-89.101-8, 6936-589.930, www.lasinthos.gr). Οικολογικό παραδοσιακό πάρκο που συνδυάζει δραστηριότητες αγροτουριστικού χαρακτήρα με τη διαμονή στους ξενώνες που διαθέτει. Λειτουργεί και ταβέρνα.
Μαφίας (Τζερμιάδο, Τ/28440-22.747, 6974-019.827). Κουτούκι, στέκι των ντόπιων με μικρά πιάτα-μεζέδες και πληθώρα γεύσεων: άγρια χόρτα, αρνί με ασκολίμπρους, χοχλιοί μπουμπουριστοί κ.λπ.
Το Σινάφι του Κριτσώτη (Αγ. Γεώργιος, Τ/28440-31.219, 6974-450.918). Ακόμη ένα μεζεδοπωλείο που αγαπούν οι ντόπιοι με παραδοσιακές γεύσεις: κατσίκα κοκκινιστή, αρνί βραστό με πιλάφι κ.λπ.
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo:
www.booking.com
Το καλοκαίρι λειτουργούν και οι παρακάτω ταβέρνες-εστιατόρια:
Κρόνιο (Τζερμιάδο, Τ/28440-22.375, 22.605). Ταβέρνα του Βασίλη Καργιωτάκη με έμφαση στην παραδοσιακή κουζίνα: πατάτες με μάραθο και αγκινάρα κ.ά.
Σκαπάνης (Σελιά, Τ/28440-22.305, 6944-316.520). Στην είσοδο του οροπεδίου (από την πλευρά του Αγ. Νικολάου), με παραδοσιακές γεύσεις: ντολμαδάκια με ανθούς ή αμπελόφυλλα, λαχανοντολμάδες, παϊδάκια, γίδα βραστή.
Σελί Αμπέλου (Αμπελος, Τ/28440-22.595, 6974-348.300, www.seli-ambelou.gr). Μεγάλη ταβέρνα στην είσοδο του οροπεδίου (από την πλευρά του Ηρακλείου), με όμορφη θέα και νόστιμα πιάτα: ψητό γουρουνόπουλο στον ξυλόφουρνο, χειροποίητα μακαρόνια, γίδα κοκκινιστή ή βραστή κ.ά.
Δίκταμος (Ψυχρό, Τ/28440-31.811, 6973-068.942): Εστιατόριο - ταβέρνα με πανοραμική θέα προς το οροπέδιο Λασιθίου και το Τζερμιάδο. Θα το βρείτε μπροστά σας πηγαίνοντας προς το Δικταίο Αντρο.
Χάλαβρο (Ψυχρό, Τ/28440-32.015): Ταβέρνα του Νικηφόρου Γερασάκη με παραδοσιακό φαγητό σε ξυλόφουρνο.
*Σημείωση: Οι ταβέρνες που διαθέτουν οι ξενώνες το χειμώνα λειτουργούν μόνο τα Σαββατοκύριακα. Το καλοκαίρι είναι ανοιχτές κάθε μέρα. |
