Ένα κοινό πλεονέκτημα φαίνεται να διαθέτουν οι 5 πιο ανταγωνιστικές οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον κόσμο: γυναίκες ενταγμένες στην ερευνητική και οικονομική δραστηριότητα. Ο λόγος είναι απλός: οι ανθρώπινοι πόροι – το ταλέντο – είναι πλέον ένας συντελεστής παραγωγής το ίδιο σημαντικός με το κεφάλαιο.
Μια κοινωνία που δεν αξιοποιεί τις γυναίκες είναι μια σπάταλη κοινωνία, που σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει πρότυπο «έξυπνης ανάπτυξης» για την παγκόσμια κοινότητα. Αυτή είναι η πολιτική ουσία της πρότασης που κατέθεσε η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων ως απάντηση στην πρόσκληση της Ευρωπαϊκή Επιτροπής σε δημόσια διαβούλευση για την αναθεώρηση του στρατηγικού πλαισίου αναφοράς «Ευρώπη 2020».
Στη διαβούλευση αυτή, που ολοκληρώνεται στα τέλη Οκτωβρίου, μπορούν να συμμετέχουν κυβερνήσεις, δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και μεμονωμένοι πολίτες. Η συζήτηση αυτή εδράζεται στην παρατήρηση της ίδιας της Επιτροπής ότι η σημερινή αναπτυξιακή στρατηγική φαίνεται να αποκλίνει σημαντικά από την επίτευξη κρίσιμων στόχων, όπως η κοινωνική και οικονομική σύγκλιση μεταξύ κρατών και περιφερειών, αλλά και η ενίσχυση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.
Συνεπώς, το ερώτημα είναι πώς και με τι στόχο θα συντονίσουμε εκ των προτέρων τις κύριες μεταρρυθμιστικές μας πολιτικές για να εξασφαλίσουμε τη συνοχή και την κοινή μας ευημερία.
Το στρατηγικό πλαίσιο Ευρώπη 2020 βασίζεται σε τρεις «προτεραιότητες», πέντε «στόχους» και επτά «εμβληματικές δράσεις». Πρόκειται για όρους με τους οποίους το ευρύ κοινό δεν είναι εξοικειωμένο, γεγονός που ίσως εξηγεί τη –μέχρι στιγμής- μικρή συμμετοχή στη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης. Όποιος καταφέρει όμως να αποκωδικοποιήσει τους όρους αυτούς, θα ανακαλύψει μια πολύ ενδιαφέρουσα αλήθεια: το ζήτημα της εξισορρόπησης των ρόλων ανδρών και γυναικών θεωρείται σχεδόν αποκλειστικά ως μια πρόκληση που αφορά την κοινωνική συνοχή και όχι την ίδια την ανάπτυξη. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της περιοδικής αξιολόγησης της προόδου του στρατηγικού πλαισίου αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή άλλως «Ευρώπη 2020», αναφέρεται στο γυναικείο φύλο κυρίως σε συνάρτηση με το στόχο της αύξησης του ενεργού πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό (75% για τις ηλικίες 20-64).
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε., η ελληνική κυβέρνηση έθεσε ψηλά στην ατζέντα της το ζήτημα της ισόρροπης συμμετοχής των φύλων στη χάραξη στρατηγικής για βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη.
Η άμεση συνάρτηση οικονομικής ευμάρειας και ίσων ευκαιριών μεταξύ των φύλων καθίσταται προφανής, με μια απλή σύγκριση ανάμεσα σε δυο λίστες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ: εκείνη της ισότητας των φύλων και εκείνη της ανταγωνιστικότητας. Για το έτος 2013-2014, οι πέντε εκ των δέκα περισσότερο ανταγωνιστικών οικονομιών στον κόσμο ήταν κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Φινλανδία 3η, Γερμανία 4η, Σουηδία 6η, Ολλανδία 8η και Βρετανία 10η. Όμως, οι ίδιες χώρες ήταν ανάμεσα στις είκοσι δικαιότερες χώρες στον κόσμο όσον αφορά στην ισότητα δικαιωμάτων και ευκαιριών μεταξύ των φύλων (Φινλανδία 2η, Γερμανία 14η, Σουηδία 4η, Ολλανδία 13η, Βρετανία 18η).
Αντίστοιχο συμπέρασμα προκύπτει και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην έκτη έκθεση προόδου οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής σύγκλισης (Ιούλιος 2014) επισημαίνεται η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, καθώς επίσης και το μεγάλο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών, κυρίως στις νότιες περιφέρειες της Ευρώπης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανισότητα αυτή προϋπήρχε της κρίσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα ίδια κράτη που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται από ευρεία ανισορροπία ισχύος μεταξύ των φύλων, αποδεικνύονται ως τα πιο οικονομικά ευάλωτα κράτη, σε επίπεδο δημοσιοοικονομικών, ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. Αυτό μας έδειξε η πρόσφατη οικονομική κρίση.
Η συνάρτηση ευημερίας, ανταγωνιστικότητας και ισότητας των φύλων δεν είναι καθόλου τυχαία. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς η καινοτομία που χρειαζόμαστε σήμερα μπορεί να ανθίσει σε ένα συντηρητικό τεχνο-επιστημονικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, εδραιωμένο σε ξεπερασμένες κοινωνικές αντιλήψεις, όπως η άνιση ιεράρχηση των φύλων. Επίσης, μια οικονομία που δεν είναι φιλική προς τις γυναίκες εργαζόμενες και καταλήγει να «τιμωρεί» τη μητρότητα στο όνομα της παραγωγικότητας, είναι μια κοινωνία υπογεννητικότητας και, συνεπώς, δημογραφικού, ασφαλιστικού, δημοσιοοικονομικού, καταναλωτικού και αναπτυξιακού μαρασμού. Αντίθετα, οι προοπτικές είναι καλύτερες για μια οικονομία που αναγνωρίζει αλήθειες όπως ότι οι γυναίκες είναι ένας ισχυρός οικονομικός παράγοντας. Εκτιμάται ότι επηρεάζουν έως και το 80% των καταναλωτικών δαπανών διεθνώς, δηλαδή μια αγορά 15 τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Σε εθνικό επίπεδο, είναι επιλογή μας να σχεδιάζουμε πολιτικές που έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα και δράσεις αξιοποίησης «του άλλου μισού» των ανθρώπινων πόρων μας, προκειμένου να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Η εμπειρία κρατών-μελών που βρίσκονται στην αιχμή της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας και παράλληλα έχουν κάνει πράξη την ουσιαστική ισότητα, αποτελεί μια πηγή έμπνευσης που μπορεί να κινητοποιήσει την Ευρώπη στο σύνολό της.
Προς το παρόν, εν μέσω οικονομικής κρίσης, για αρκετά κράτη-μέλη, η ανάπτυξη και η ισότητα των φύλων φαίνεται να αποτελούν διακριτές πολιτικές που σπάνια και ευκαιριακά συναντώνται.
Η ισότητα των φύλων για τις χώρες που αγωνίζονται να προσεγγίσουν δεδομένους στόχους παραγωγικότητας και αναπτυξιακά μεγέθη, φαίνεται ίσως ως δευτερεύων πολιτικός στόχος. Η επένδυση σε ποιοτικούς συντελεστές παραγωγικότητας, για παράδειγμα στην παιδεία, την έρευνα, την επιστήμη, την τεχνολογία, μπαίνει σε δεύτερη μοίρα έναντι πιο «πεζών» στόχων άμεσης προτεραιότητας, όπως η δημοσιοοικονομική προσαρμογή.
Για το λόγο αυτό, προτείνουμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η αρχιτεκτονική της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» να συμπεριλάβει ένα νέο άξονα εμβληματικών δράσεων στο πεδίο «Γυναίκα και Ανάπτυξη», ως ένα σύνολο παραδειγματικών δράσεων «έξυπνης ανάπτυξης» για άμεση ανάκαμψη και δομική ανασυγκρότηση του παραγωγικού μας μοντέλου.
Ευελπιστούμε ότι μέσα από το πλαίσιο στρατηγικής «Ευρώπη 2020» θα δοθεί ένα δυνατό πολιτικό στίγμα που θα σηματοδοτεί μια αναπλαισίωση της σχέσης των δύο φύλων στις σύγχρονες, δυτικές κοινωνίες μας. Ίσως έτσι θα γίνει πιο ορατή η σχέση μεταξύ δίκαιης κοινωνίας, και έξυπνης ανάπτυξης.
