|
Η Μαστίχα Χίου
Η Χίος, είναι ένα από τα μεγαλύτερα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου και φημίζεται για το ήπιο κλίμα, τις πανέμορφες παραλίες και το πλήθος των ιστορικών της μνημείων. Πάνω από όλα όμως η Χίος είναι γνωστή για τη Μαστίχα. Μοναδική και πολυχρηστική, η Μαστίχα, Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης, είναι ταυτόχρονα έμβλημα της Χίου, ένα προϊόν - θρύλος, συνυφασμένο με παραδόσεις, ιστορικές συγκυρίες και πολιτισμικές ανταλλαγές που φτάνει ανόθευτο μέχρι τις μέρες μας, σμιλεμένο με την κουλτούρα της ανατολικής Μεσογείου και πιο ισχυρό από ποτέ, λόγω των αποδεδειγμένων πλέον και επιστημονικά μοναδικών ευεργετικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων του.
Το φυτό της μαστίχας, ο σχίνος, (επιστημονικά Pistacia lentiscus), αειθαλής εκ φύσεως, ευδοκιμεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, από την Ιβηρική χερσόνησο και τη Γαλλία μέχρι την Τουρκία και το Ισραήλ. Ωστόσο, στο νησί της Χίου καλλιεργείται μία ιδιαίτερη ποικιλία σχίνου, ο μαστιχοφόρος σχίνος (Pistacia lentiscus var. Chia), από τον οποίο εξάγεται η φυσική ρητίνη ή μαστίχα.
Η συλλογή της μαστίχας δεν είναι απλή υπόθεση. Γίνεται με τρόπο παραδοσιακό και ιδιαίτερα κοπιαστικό: Εργάτες ισοπεδώνουν το χώρο γύρω από το δέντρο και σχίζουν τον κορμό του σε συγκεκριμένα σημεία. Η μαστίχα αρχίζει να ρέει και σε 15 περίπου μέρες σταθεροποιείται και είναι έτοιμη προς συλλογή. Η διαδικασία της συλλογής ξεκινάει από το Δεκαπενταύγουστο και ολοκληρώνεται στα μέσα Σεπτεμβρίου. Στη συνέχεια, το προϊόν κοσκινίζεται, πλένεται και καθαρίζεται επιμελώς, κομμάτι-κομμάτι, και κατόπιν προωθείται στο εμπόριο
Τα μαστιχόδενδρα ευδοκιμούν αποκλειστικά και μόνο στο νότιο τμήμα του νησιού. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίο η μαστίχα, έδωσε το όνομα της στους μεσαιωνικούς οικισμούς της Νοτίου Χίου, τα γνωστά «Μαστιχοχώρια».
Η μαστίχα περιλαμβάνει ευρεία γκάμα χρήσεων, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την ανάγκη πάγιας παραγωγής της. Η συνηθέστερη εξ' αυτών είναι ως τσίχλα ή άρωμα για τη ζαχαροπλαστική, ενώ πολύ γνωστό είναι και το λικέρ μαστίχας. Επιπλέον, πολύ σημαντικές είναι οι ιδιότητές της που αξιοποιούνται σε κλάδους όπως η ιατρική η φαρμακευτική, η παρασκευή καλλυντικών και η αρωματοποιία. Πρόσφατα, η μαστίχα Χίου αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, λόγω της χρήσης της στην αντιμετώπιση δυσπεπτικών προβλημάτων και δερματικών φλεγμονών. Τέλος η μαστίχα χρησιμοποιείται επίσης στην επιπλοποιία, στην κατασκευή μουσικών οργάνων, στη ζωγραφική και στη βαμβακουργία.
Η τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας, που συνδέεται άρρηκτα με την φυσική και πολιτισμική φυσιογνωμία και την ιδιαίτερη ταυτότητα των 24 χωριών της μαστίχας, αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως αντιπροσωπευτικό στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Το Μουσείο Μαστίχας Χίου, που ανήκει στο δίκτυο Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο το μοναδικό αυτό αγροτικό προϊόν διαμορφώνει, αέναα και αειφορικά, το πολιτιστικό τοπίο των χωριών της Νότιας μαστιχοφόρου Χίου.
Η Εκκλησιαστική Παράδοση της Χίου
Η νευραλγική γεωγραφική της θέση της Χίου αλλά και η αξία της μαστίχας αναγνωρίστηκαν από τους Βυζαντινούς και ο τόπος άκμασε κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Πέρα από τα επιβλητικά κάστρα (Κάστρο Χίου, Βολισσού, κ.λ.π) από τη Βυζαντινή περίοδο σώζονται πολλά σημαντικά μνημεία στο νησί. Παλαιοχριστιανικές βασιλικές (Βασιλική του Αγ. Ισιδώρου, του Μ. Βασιλείου), αλλά και σημαντικότατες Μονές και εκκλησίες.
Από τις Μονές ξεχωρίζουν:
- Η Νέα Μονή της Χίου, κτισμένη με αυτοκρατορική χορηγία του Κων/νου Μονομάχου τον 11ο αιώνα απηχεί την Τέχνη της Βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης, τόσο στον αρχιτεκτονικό ρυθμό, όσο και στην ψηφιδωτή διακόσμηση. Το Μοναστήρι κατατάσσεται στα μνημεία που είναι υπό την προστασία της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα. Σήμερα είναι μια από τις τρεις εναπομείνασες συλλογές στην Ελλάδα της Βυζαντινής περιόδου και παραμένουν σε σχετικά καλή κατάσταση. Η εξαιρετική ποιότητά τους, μαζί με το γεγονός ότι αποτελούν έργο καλλιτεχνών που διασυνδέονταν με τα μεγαλύτερα εργαστήρια της Κωνσταντινουπόλεως, τα κατατάσσει ανάμεσα στα πιο σημαντικά δημιουργήματα της Βυζαντινής τέχνης.
- Η Μονή Μουνδών είναι ένα ιστορικό μοναστηριακό συγκρότημα, αφιερωμένο στη μνήμη του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου. Βρίσκεται στο Δήμο Αμανής, κοντά στο χωριό Διευχά. Η ίδρυση της Μονής πιθανολογείται στα Βυζαντινά χρόνια, αν και τα παλαιότερα έγγραφα στα οποία αναφέρεται είναι του 16 αι.
Πέρα από τις μονές στη Χίο αξίζει να επισκεφθεί κανείς τις αξιόλογες εκκλησίες από αυτές ξεχωρίζουν:
- Ο Μητροπολιτικός ναός της Χίου με το ιδιαίτερο κιβώτιο της Αγίας Τράπεζας, ρωσικής τεχνοτροπίας, καθώς και άλλα πολύτιμα σκεύη και αντικείμενα, τη λειψανοθήκη του Πρωτομάρτυρα της Χίου, αγίου Ισιδώρου (251 μ.Χ.) που επεστράφη στη Χίο, από τη Βενετία, το 1967. Επίσης, σε ιδιαίτερη προσθήκη φυλάσσεται αρχιερατική στολή του Μητροπολίτη Πενταπόλεως Αγίου Νεκταρίου, ο οποίος εκάρη μοναχός στη Νέα Μονή και τη βοτσαλωτή αυλή (λιλαδωτό) με τα θαυμάσια σχέδια (πρωτοχριστιανικές παραστάσεις, παραδείσια τοπία, γεωμετρικά σχήματα κλπ.), φτιαγμένη με παραδοσιακή τοπική τεχνοτροπία, η οποία απαντάται σε πολλά αρχοντικά του νησιού και μαρτυρεί το μεράκι, αλλά και την ευλάβεια των τεχνιτών της εποχής.
- Η εκκλησία του Παλιού Ταξιάρχη, μέσα στο Μεσαιωνικό φρουριακό οικισμό των Μεστών, είναι μία μονόκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική, η οποία το 1714 έγινε δίκλιτη. Αξίζει να προσέξει κανείς τις αξιόλογες τοιχογραφίες που έχουν αποκαλυφθεί, καθώς και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, με πολλές παραστάσεις από την παλαιά και την καινή Διαθήκη, έργο του 1833, το οποίο αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της υψηλής τοπικής ξυλογλυπτικής Τέχνης.
- Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων, στο Πυργί, ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των "νησιώτικων" οκταγωνικών ναών. Αποτελεί μικρό αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής και είναι ένα άριστα διατηρούμενο βυζαντινό μνημείο.
- Ο ναός της Παναγίας Κρήνας, στους Βαβύλους, κατασκευάστηκε στα τέλη του 12ου αι. Κτήτορες του αρχικού ναού ήταν ο Ευστάθιος Κοδράτος και η σύζυγός του Ειρήνη Δούκαινα Πεπαγωμένη που ανήκαν στον κύκλο της αυλής της Κωνσταντινούπολης και διακόσμησαν τον ναό με τοιχογραφίες. Διασώζεται ακόμα εντός του ναού τοιχογραφικός διάκοσμος άλλων πέντε διαφορετικών εποχών. Αποτοιχισμένες τοιχογραφίες δώδεκα προφητών που ανήκουν στην δεύτερη φάση διακόσμησης βυζαντινής εποχής του ναού (14ου αι.) εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο Χίου (Μετζητιέ Τζαμί). Ακόμη, στο Βυζαντινό Μουσείο Χίου εκτίθενται αποτοιχισμένες τοιχογραφίες, οι οποίες προέρχονται από την τοιχογράφηση του ναού που έγινε το έτος 1734 από το ζωγράφο Μιχαήλ Χωματζά.
Η Φύση
Η φύση στη Χίο παρουσιάζει μια αξιοσημείωτη ποικιλομορφία: στα Νότια κυριαρχεί το πράσινο του σχίνου και της ελιάς, ενώ στα Βόρεια το τοπίο έχει μια πιο «άγρια» ομορφιά, που παρουσιάζει διαβαθμίσεις από το σεληνιακό τοπίο του Αίπους, μέχρι τις κατάφυτες λαγκαδιές με τρεχούμενα νερά και πλατάνια, όπως το Φαράγγι των Καμπιών και τα χωριά γύρω από την Αμανή και το Πελινναίο. Για τον επισκέπτη έχει μεγάλο ενδιαφέρον να γνωρίσει τη φύση, περπατώντας σε ένα εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών, που συνδυάζουν τη φυσική βιοποικιλότητα (άγριες ορχιδέες, τουλίπες, πεταλούδες και λεπιδόπτερα-λιβελλούλες) και τα ιστορικά μνημεία.
Οι παραλίες
Κρυστάλλινες παραλίες, με νερά που εκτείνονται από το μπλε γαλάζιο μέχρι το πράσινο σμαραγδί, με πλούσιους ανεξερεύνητους βυθούς που καλούν για καταδύσεις! Υπάρχουν κοσμοπολίτικες, οργανωμένες παραλίες που προσφέρουν στον επισκέπτη άνεση (Καρφάς, Αγία Φωτεινή, Μέγας Λιμνιώνας, Κώμη, Μπέλλα Βίστα, Όρμος Λω, Βίρι, Λιθί) και άλλες που προσφέρουν τη δυνατότητα της απομόνωσης, της ηρεμίας και της χαλάρωσης.
Ο Κάμπος της Χίου
Από τις πιο εντυπωσιακές περιοχές της Χίου, ο Κάμπος συνιστά ένα ιδιαίτερο οικιστικό σύνολο, όπου συνδυάζεται αρμονικά το μοναδικό φυσικό τοπίο με τα τοπικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. 6 μόλις χλμ νότια από την πόλη της Χίου, ο Κάμπος είναι ευρέως γνωστός για τα μυροβόλα περιβόλια εσπεριδοειδών, αλλά και τα παλιά αρχοντικά σπίτια. Η περιοχή έχει κηρυχθεί «ιστορικός τόπος» και «παραδοσιακός οικισμός», προστατευόμενος από το ΥΠ.ΠΟ.
Βασικό χαρακτηριστικό των περιβολιών του Κάμπου, είναι οι ψηλοί τοίχοι από θυμιανούσικη πέτρα, που προστατεύουν την κάθε ιδιοκτησία από τα δυσχερή καιρικά φαινόμενα. Οι αριστοκρατικές οικογένειες της Χίου, Γενουάτικες και ντόπιες, έκτισαν στην περιοχή τα σπίτια τους από το δέκατο τέταρτο αιώνα. Οι απαγορευτικοί τοίχοι που συναντά ο επισκέπτης κατά μήκος του δρόμου, κρύβουν ολόκληρους μικρόκοσμους, οι οποίοι περιλαμβάνουν περίτεχνα διακοσμημένες αυλές, μεγάλα αρχοντικά σπίτια, δενδροσκέπαστα σοκάκια και κήπους με πληθώρα λουλουδιών.
Η ιδιαίτερη τοπική αρχιτεκτονική του Κάμπου δεν αφήνει ασυγκίνητο κανένα επισκέπτη: Αψιδωτές πόρτες και παράθυρα, στοές από μαρμάρινα κολωνάκια, μπαλκόνια που υποστοιβάζονται από μικρές αψίδες και πελώριες αυλόπορτες, βοτσαλωτές αυλές και ζωγραφιστά ταβάνια, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που προσδίδουν ασύγκριτη μοναδικότητα στο οικισμό.
Ο ρουκετοπόλεμος
Ο Βροντάδος εκτείνεται βόρεια της πόλης της Χίου και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νομού. Εδώ κατοικούν οι περισσότεροι καπεταναίοι και ναυτικοί του νησιού. Το έθιμο των ρουκετών που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής, λαμβάνει χώρα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.
Πρόκειται για μια ανταλλαγή πυρών ανάμεσα στις δυο μεγαλύτερες ενορίες της πόλης αυτής του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής.
Αρχικά, οι κάτοικοι των δύο ενοριών των εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες- βεγγαλικά, που κατασκευάζουν οι ίδιοι. Τα υλικά που χρησιμοποιούν είναι νίτρο, θειάφι και μπαρούτι και για την κατασκευή τους απαιτείται μεγάλη προσοχή και εμπειρία που κληροδοτείται πια από γενιά σε γενιά.
Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει σχεδόν αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Τα τελευταία χρόνια οι ποσότητες των ρουκετών που κατασκευάζονται φτάνουν τις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που παρουσιάζουν στον ανοιξιάτικο ουρανό το βράδυ της Ανάστασης είναι πραγματικά φαντασμαγορικό.
|
