Στοιχεία ταυτότητας
Η Σαλαμίνα είναι το μεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού και το πιο κοντινό στην Αττική, από την οποία χωρίζεται με το στενό της Πάχης (Β.Δ. – πλάτος διαύλου 500μ) και το στενό του Πειραιά (Α- Πλάτος διαύλου 1200μ). Το μήκος των ακτών φτάνει τα 104χιλ. ενώ ψηλότερη κορυφή είναι το Μαυροβούνι (365μ). Διοικητικά η Σαλαμίνα υπάγεται στο νομό Αττικής (Νομαρχία Πειραιά) και εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Μεγάρων και Σαλαμίνας. Ο καταγεγραμμένος πληθυσμός του νησιού ανέρχεται (απογραφή 2001) σε 37.091 κατοίκους. Από το 1998 έχει δύο δήμους: Το Δήμο Σαλαμίνας (29.607 κάτοικοι) και το Δήμο Αμπελακίων (7.484 κάτοικοι). Συγκοινωνία Έχει τακτική συγκοινωνία με την Αττική όλο το 24ωρο.

Υπάρχουν οι γραμμές:
1) Παλούκια – Πέραμα (με φέρι μπόουτ ή καραβάκι κάθε 15’ , (διάρκεια διαδρομής 15’),
2) Παλούκια – Πειραιάς (με σύγχρονα επιβατηγά σκάφη κάθε 30’ κατά τη διάρκεια της ημέρας,(διάρκεια διαδρομής 40’) και
3) Φανερωμένη – Νέα Πέραμος (με φέρι μπόουτ κάθε 30’, (διάρκεια διαδρομής 5’).
Στο νησί η συγκοινωνία γίνεται με λεωφορεία (ΚΤΕΛ) για κάθε περιοχή και ταξί που εξυπηρετούν όλο το 24ωρο.

ΣΑΛΑΜΙΝΑ - Το νησί της προσφυγιάς
Υπάρχουν κάποια νησιά που δεν είναι διασημότητες στο τουριστικό στερέωμα. Δεν απασχολούν τα τουριστικά έντυπα και πολύ, δεν ανήκουν στους λεγόμενους δημοφιλείς ταξιδιωτικούς προορισμούς, δεν συγκεντρώνουν τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους. Τέτοιο νησί είναι η Σαλαμίνα των καλοκαιρινών διακοπών, του Σαββατοκύριακου, των παραθεριστών. Είναι σαν το κορίτσι της διπλανής πόρτας. Αυτό που προσπερνούσαμε κάθε μέρα χωρίς να του ρίξουμε μια ματιά, γιατί το βλέπαμε με το καθημερινό του φόρεμα αμακιγιάριστο. Το γειτονάκι που δεν προσέξαμε ποτέ. Αόρατο σχεδόν, περνούσε από δίπλα μας. Ίσως ακόμη γιατί είχε την άχαρη εικόνα της εφηβείας. Μιας εφηβείας όμως, που βιώθηκε μέσα στη φτωχογειτονιά, χωρίς το γκλάμουρ του επώνυμου ρούχου, του αξεσουάρ, της ανταύγειας στο μαλλί. Το γειτονάκι που προοριζόταν να γίνει κάποια στιγμή σύζυγος-συνοδοιπόρος στις δυσκολίες της ζωής, μάνα στήριγμα και φύλακας της οικογενειακής εστίας, στην προσφυγική γειτονιά που μεγάλωσε.

Αυτή ήταν η Σαλαμίνα.
Το κορίτσι της διπλανής πόρτας για τις προσφυγικές και εργατικές συνοικίες της Κοκκινιάς, της Αμφιάλης, της Δραπετσώνας, του Πειραιά. Το νησί που μπορούσε να στεγάσει τα φτωχικά όνειρα της Μικρασιάτικης προσφυγιάς για ένα εξοχικό, μια θέση στη θάλασσα, μια αυλή για να ανθίσουν τα λουλούδια τους στο χώμα. Σε μια απόσταση που κάλυπτε το αστικό λεωφορείο μέχρι το Πέραμα. Κι από κει το καραβάκι για τα Παλούκια. Και μετά άλλο λεωφορείο για το Μούλκι, την Κακή Βίγλα, το Αίας Κλαμπ, τα Περιστέρια, το ΝΑΤΟ, την Κύριζα, τη Φανερωμένη, το Μπλε Λιμανάκι, και τις δεκάδες άλλες παραλίες του νησιού που στέγασαν τα φτωχικά όνειρα. Οικόπεδα με δόσεις. Παράγκες από κοντέινερ τα πρώτα σπίτια. Χωρίς νερό και φως. Ούτε λόγος για τηλέφωνο. Φορτωμένοι. Μια ολόκληρη γενιά φορτωμένη. Φορτωμένη όνειρα, ελπίδες, μπαγκάζια, δόσεις, κουβάδες με νερό να πιουν, να πλυθούν να ποτίσουν τα δεντράκια και τα παρτέρια τους. Αμέτρητοι κουβάδες νερό από τη βρύση στον κεντρικό δρόμο, για να πρασινίσουν τις αυλές, να μεγαλώσουν τα δενδράκια, να δέσουν καρπό οι μουσμουλιές, οι βερικοκιές, οι λεμονιές, να φουντώσουν οι μουριές για να κάνουν ίσκιο και ν΄ανθίσουν τα γεράνια. Μετά ήρθε η υδροφόρα. Το βυτίο με το νερό. Χαράς ευαγγέλια. Τα κοντέινερ έγιναν παράγκες, οι παράγκες σπίτια. Σπίτια αυθαίρετα, χωρίς άδεια. Θησαύρισαν οι τοπικοί εργολάβοι. ’λλο σχεδίαζαν οι ιδιοκτήτες μαζί τους, άλλο έβλεπαν στα χαρτιά, άλλο έβρισκαν όταν ξαναπήγαιναν την επόμενη Κυριακή. Και που να τολμήσουν να φέρουν αντίρρηση. Πλακάκια εργολάβος και οι αρμόδιες αρχές μοιράζονταν τις στερημένες οικονομίες κι έκοβαν κι έραβαν στα μέτρα τους. Οι τιμές τριπλάσιες από τον Πειραιά. Ήρθε και η νομιμοποίηση μετά, πληρώθηκαν πρόστιμα, άδειες, παράβολα επί παραβόλων, χαρτόσημα επί χαρτοσήμων, στοίχισε το, χωρίς κολόνες, αυθαίρετο, όσο μια βίλα στην Κινέττα. ’Ηρθε το φως, το νερό, το τηλέφωνο, τα φέρι-μποτ μεταφέρουν πια μέσα σε 15΄τα Ι.Χ και τους επιβάτες τους στο νησί. ’λλαξε το νησί. Φεύγει σιγά σιγά η λεηλατημένη γενιά, αναλαμβάνει η νέα, που πέρασε τα παιδικά και νεανικά της καλοκαίρια στο νησί κι αγάπησε τον τόπο. Αυτή είναι η Σαλαμίνα σήμερα. Ντύθηκε, στολίστηκε, νοικοκυρεύτηκε, κάτι σαν την Πειραϊκή Πατραϊκή πριν τη πτώχευση ένα πράγμα.

Διαμονή – Φαγητό – Διασκέδαση

Διαμονή
Η Σαλαμίνα , εκτός από τους νησιώτες μόνιμους κατοίκους της, είναι κυρίως νησί παραθεριστικών κατοικιών. Υπάρχουν μόνο δύο ξενοδοχεία: Τα «Βοτσαλάκια» (Σελήνια) Τηλ: 210 4671334 / 210 4671432 και το «Γαβριήλ» (Αιάντειο) Τηλ: 210 4662275 / 210 4662223

Φαγητό
Στην πρωτεύουσα του νησιού την Κούλουρη υπάρχουν πολλές ταβέρνες, ουζερί, πιτσαρίες, καφετέριες,και μπαρ, για όλα τα γούστα. Το χταποδάκι στα κάρβουνα είναι η σπεσιαλιτέ του νησιού και θα το βρείτε σε όλα τα ουζερί. Στην παραλία της Κούλουρης προς τη Φανερωμένη, οι ταβέρνες και οι καφετέριες βγάζουν τραπεζάκια δίπλα στη θάλασσα, μέσα στα πεύκα. Σε όλες τις περιοχές του νησιού υπάρχουν ταβέρνες, ουζερί και εστιατόρια. Πολύ καλές ψαροταβέρνες υπάρχουν στη Γυάλα, την Πέρανη, το Αιάντειο, (κοντά στο ξενοδοχείο), το Σατερλί, τα Κανάκια, τα Περιστέρια. Στο δρόμο από την Κούλουρη για το Αιάντειο, (περίπου στη 10η στάση, κοντά στο σούπερ μάρκετ ΑΛΥΚΗ), υπάρχει και μια πολύ συμπαθητική ταβέρνα λιβανέζικη, με καταπληκτικούς ανατολίτικους μεζέδες, «Το στέκι του Αλί». Αν βρεθείτε από εκεί μην παραλείψετε να το επισκεφθείτε. Ο ιδιοκτήτης του είναι ευγενέστατος και πολύ εξυπηρετικός. Το μακράν καλλίτερο παγωτό θα το φάτε στην παραλία της Κούλουρης, προς τη Φανερωμένη, στη «Βεγγέρα».

Διασκέδαση
Η νυχτερινή διασκέδαση είναι άφθονη χειμώνα – καλοκαίρι. Μπουζούκια, οριεντάλ, κοσμικά κέντρα, καφετέριες, pub, μπαρ και ντίσκο. Ένα μεγάλο κομμάτι της διασκέδασης, καλύπτει η περιοχή από τα φανάρια που στρίβεις για Αιάντειο, μέχρι το ΝΑΤΟ. Η περιοχή του ΝΑΤΟ δε, αυτή καθ΄εαυτή, έχει εξελιχθεί σε ΣΑΛΑ-ΜΥΚΟΝΟ!! Όλη η παραλία είναι γεμάτη, μπαρ και καφετέριες που λειτουργούν από το πρωί με μουσική, μέχρι το βράδυ. Αλλά και πριν το ΝΑΤΟ, από το τέλος σχεδόν της παραλίας του Αιάντειου, εκεί που υπάρχει οργανωμένη δημοτική πλαζ, αρχίζουν οι κρεπερί και τα μπαρ. Διασκέδαση υπάρχει όμως και για τους πιο μικρούς παραθεριστές. Στην Κούλουρη, μετά την ιχθυαγορά και τη μαρίνα, υπάρχουν Νεροτσουλήθρες, οι οποίες το βράδυ διαθέτουν και ντίσκο. Θέατρο: Το Ευριπίδειο ανοιχτό θέατρο κτίστηκε το 1993 στο λόφο Πατρίς. Το καλοκαίρι δίνονται αρκετές παραστάσεις και συναυλίες. Εκεί γίνεται και ο πανελλήνιος ποιητικός διαγωνισμός στη μνήμη του ’γγελου Σικελιανού. Κολύμπι Για κολύμπι προσφέρονται πολλές περιοχές στη Σαλαμίνα. Η αλήθεια είναι ότι το Κέντρο Βιολογικού Καθαρισμού της Ψυττάλεια, έχει κάνει πολύ καλή δουλειά. Η θάλασσα έχει ξαναζωντανέψει και έχει καθαρίσει τελείως. Πριν από 10-20 χρόνια τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Οι ακτές ήταν γεμάτες πίσσα, το νερό θολό, γεμάτο σκουπίδια και μικροοργανισμούς, τα ψάρια είχαν εξαφανιστεί και ούτε λόγος για οστρακοειδή και άλλα θαλασσινά. Από το Πέραμα, περιμένοντας το φέρι-μποτ για να περάσεις απέναντι, που η θάλασσα είχε το αδιαφανές γκρίζο χρώμα και τη μυρωδιά του οχετού, μέχρι τα Παλούκια τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα. Σήμερα από το κατάτρωμα του πλοίου, στο Πέραμα, μπορείς να δεις το βυθό της θάλασσας!!! Βέβαια, όπως σε όλες τις ακτές, η διαύγεια του νερού και η καθαρότητα, σε ένα βαθμό, εξαρτώνται και από τον καιρό. Αν φυσάει βοριοανατολικός, η πλευρά του Αιάντειου μέχρι το ΝΑΤΟ είναι ιδανική, αν βορειοδυτικός, τότε: Ρέστη, Ηλιακτή, Πέρανι, Γυάλα, Λιμιώνας, Κύριζα, Μαρούδι, Περιστέρια, Κολώνες, Σατερλί, Αίας Κλαμπ, Πυργιακόνι και Κανάκια.

Έχει μεγάλη ιστορία το νησί.
Το όνομά της το οφείλει, κατά τη μυθολογία, στην ομώνυμη νύμφη, κόρη του ποτάμιου Θεού Αισώπου. Τη Σαλαμίνα την ερωτεύτηκε ο θεός Ποσειδώνας, την παντρεύτηκε και έκαναν ένα γιο τον Κυχρέα. Την κόρη του Κυχρέα, Γλαύκη παντρεύτηκε ο Τελαμώνας και έγινε βασιλιάς του νησιού. Κατά άλλους το όνομα Σαλαμίνα, προέρχεται από το φοινικικό Σαλάμ. ’λλα ονόματα του νησιού κατά την αρχαιότητα ήταν: Πιτυούσα εξαιτίας των μεγάλων δασικών εκτάσεων (πίτυς= το δέντρο, το πεύκο), Σκιράς από τον ήρωα Σκίρο ή από το ναό της Σκιράδος Αθηνάς και Κυχρεία από τον ήρωα Κυχρέα. Ο Αίαντας, γιος του Τελαμώνα, υπήρξε μεγάλος ήρωας στον Τρωικό πόλεμο και τα ανδραγαθήματά του υμνήθηκαν από τον ‘Ομηρο, σχεδόν ισάξια με του Αχιλλέα. Αναφέρεται και ως Τελαμώνιος ή μέγας ή μείζων. Στη Σαλαμίνα είχαν ιδρυθεί Ιερά και είχε στηθεί ανδριάντας προς τιμήν του, ενώ σχετική γιορτή, τα Αιάντεια, συνέδεε το νησί με την πόλη της Αθήνας, ιδιαίτερα μετά την κατάληψη της Σαλαμίνας από τους αθηναίους. Τα Αιάντεια γιορτάζονταν με λαμπρό τρόπο. Μετά τη νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, τιμούσαν τον Αίαντα ως ήρωα στην Αττική και τον γιο του Ευρυσάκη στη Βραυρώνα. Μια από τις κυριότερες φυλές της Αθήνας, οι Αιαντείς, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του ήρωα, έπαιρνε κατά κανόνα την τιμητική θέση που της ανήκε στη δημόσια ζωή της πόλης. Το άγαλμα του Αίαντος, ως επώνυμου ήρωα είχε στηθεί μπροστά στο Βουλευτήριο της Αθήνας. Η ιστορική νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών, στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.χ., αποτελεί παγκόσμιας σημασίας γεγονός για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Επίσης για πρώτη φορά οι Έλληνες ενωμένοι, κατάλαβαν το μέγεθος της σημασίας της ενιαίας εθνικής τους συνείδησης και τον κοινό πολιτισμό τους. Σύμφωνα με το χρησμό του μαντείου των Δελφών η Ελλάδα θα σωζόταν από τις ορδές των Περσών του Ξέρξη, από ξύλινα τείχη. Έτσι ενωμένοι οι έλληνες με αρχηγούς τον Αθηναίο Θεμιστοκλή και το Σπαρτιάτη αντιναύαρχο Ευρυβιάδη συγκέντρωσαν τη ναυτική δύναμη τους στη Σαλαμίνα. Συμμετείχαν Σαλαμίνιοι, Αιγινήτες, Κορίνθιοι, Μεγαρείς, Πλαταιείς και Θηβαίοι. Έδεσαν τα πλοία τους του ένα με το άλλο, έτσι που σχημάτιζαν τα «ξύλινα τείχη» του χρησμού. Κατά την κλασική αρχαιότητα οι Αθηναίοι έδωσαν στην αρχαία πόλη «Κόλουριν» υπερβολική ελευθερία καθώς και το προνόμιο να κόβει δικό της νόμισμα. Η αρχαία πόλης βρισκόταν εκεί που σήμερα είναι το Αμπελάκι, και είχε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, κυρίως λόγω του λιμένα της που αποτελούσε εμπορικό σταθμό μεγάλης σημασίας για την Αθήνα. Το 318 π.Χ. οι Σαλαμινείς ενώθηκαν με τους Μακεδόνες. Αυτό εξόργισε τους Αθηναίους που θανάτωσαν τον αρχηγό τους Αισχητάδη, και ορκίστηκαν να θεωρούν τους Σαλαμίνιους ως προδότες. Μετά την ερήμωση της αρχαίας πόλης των κλασικών χρόνων, η ζωή στη Σαλαμίνα μετατίθεται στο εσωτερικό του νησιού (Μούλκι, Κακή Βίγλα, Πέρανι), οι κάτοικοι όμως της αρχαίας πόλης «Κόλουρις» του Αμπελακίου εγκαταστάθηκαν κυρίως στη σημερινή περιοχή της Ζωοδόχου Πηγής. Μαζί τους μετέφεραν και το όνομα της παλιάς τους πόλης, ονομασία που εξελίχθηκε σε «Κούλουρη». Η Κούλουρη παραμένει μέχρι σήμερα η πρωτεύουσα της Σαλαμίνας. Επί Τουρκοκρατίας, το νησί είχε απαλλαχθεί από την υποχρεωτική ναυτολόγηση των νησιωτών από τους Τούρκους, επειδή παρείχε πίσσα για την στεγανοποίηση των πλοίων του Στόλου τους. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης η Σαλαμίνα πήρε μέρος με το πρωτοπαλίκαρο της Γιωργάκη Γκλίστη. Ο Γ. Γκλίτσης μαζί με άλλους Κουλουριώτες πήρε μέρος στη μάχη της Ακρόπολης (φθινόπωρο 1821), όπου και σκοτώθηκε. Στα νεότερα χρόνια οι κάτοικοι της Σαλαμίνας εργάζονται στη βιομηχανική ζώνη Περάματος – Πειραιά και στο ναύσταθμο. Ασχολούνται επίσης με τη ναυτιλία και την αλιεία.

Αρχαιολογικοί χώροι
Το σπήλαιο του Ευριπίδη στη Σαλαμίνα.
Η αρχαιολογική ανασκαφή, από τον καθηγητή κ. Γιάννο Λώλο, σε ιστορικό σπήλαιο κοντά στον Όρμο Περιστέρια στη νότια ακτή της Σαλαμίνας, σε συνδυασμό με επιφανειακή έρευνα στη γύρω περιοχή, έφερε στο φως πολλά ευρήματα, που σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία, αποδεικνύουν ότι η σπηλιά αυτή ήταν το ησυχαστήριο του μεγάλου τραγικού. Ανάμεσα στα ενεπίγραφα αγγεία των κλασσικών χρόνων, μείζονος σημασίας αποτελεί μελαμβαφής σκύφος, με το όνομα του Ευριπίδη στην εξωτερική του πλευρά. Η μαρτυρία αυτή, επιτρέπει την ασφαλή ταύτιση του χώρου με το περίφημο σπήλαιο - ησυχαστήριο του Ευριπίδη στη Σαλαμίνα, στο οποίο αναφέρονται τρεις Έλληνες αρχαίοι συγγραφείς και ένας Ρωμαίος. Στα Κανάκια, οι ανασκαφές που πραγματοποιούνται, από τον ίδιο αρχαιολόγο, έχουν φέρει στην επιφάνεια αρκετά ευρήματα. ’λλοι αρχαιολογικοί χώροι στο νησί, είναι η Αρχαία Πόλη και ο Αρχαίος Λιμένας Αμπελακίων (όπου έγινε και η γνωστή Ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ.), το σωζόμενο τείχος της Αρχαίας Πόλης στο Καματερό. Ο πιο σημαντικός όμως αρχαιολογικός χώρος είναι ο Τύμβος, κοντά στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια του αρχαίου ναού της Λιμενοσκόπου Αρτέμιδος. Μοναστήρια Στη Σαλαμίνα βρίσκονται δύο πολύ σπουδαία βυζαντινά μοναστήρια. Το ένα είναι , η ονομαστή Ιερά Μονή Φανερωμένης, βυζαντινό μοναστήρι με υπέροχες τοιχογραφίες και σπάνια χειρόγραφα, το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση έκτισε ο ’γιος Λαυρέντιος, προστάτης του νησιού. Στη Φανερωμένη φθάνεται είτε περνώντας μέσα από την παραλία της Κούλουρης και συνεχίζοντας προς τα βόρεια του νησιού, είτε με φέρι-μπόουτ από τη Νέα Πέραμο. Το άλλο είναι η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου στα Λεμόνια. Για να φτάσετε, μετά τα Παλούκια, στρίβεται για Αιάντειο μέχρι το χωριό Μούλκι. Στο Μούλκι στρίβεται δεξιά προς την εκκλησία και συνεχίζεται μέχρι να δείτε την πινακίδα προς Κανάκια. Η διαδρομή από εκεί και πέρα είναι φανταστική. Ο δρόμος ανηφορίζει μέσα από ένα υπέροχο πευκόδασος, με μοναδική θέα στον μεγάλο κόλπο της Σαλαμίνας, αλλά σε ορισμένα σημεία και προς την πλευρά της Κακή Βίγλας . Το μοναστήρι είναι στην πλευρά του βουνού, μέσα στο πευκόδασος, με θέα τη θάλασσα προς την πλευρά της Αίγινας. Η Σαλαμίνα έχει επίσης, πολλές μικρές και μεγάλες εκκλησίες: Τον ’γιο Δημήτριο στο κέντρο της Κούλουρης , μέσα στον οποίο υπάρχει ο τάφος του Καραϊσκάκη, τον προφήτη Ηλία στον ομώνυμο βράχο, το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγ. Πέτρου στα Αμπελάκια, τον ’γιο Ιωάννη και την Αγία Σωτήρα στο Μούλκι (Αιάντειο) Πανηγύρια Στη Σαλαμίνα γίνονται πολλά πανηγύρια με ονομαστότερα εκείνα της Φανερωμένης (23 Αυγούστου), του Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου) και τη Γιορτή του Ψαρά.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ:

Δήμος: 210 46.51.138
Αστυνομία (τουριστική): 210 46.51.100
Λιμεναρχείο: 210 46.53.252 – 210 46.51.130
Κέντρο υγείας: 210 46.53.555 – 210 46.50.808
Αρχαιολογικό μουσείο: 210 46.53.572
Λαογραφικό μουσείο: 210 46.57.361
Φεριμπότ: 210 46.53.394 – 210 46.50.075
Πρακτορείο ιπτάμενων δελφινιών: 210 48.20.160 – 210 41.81.333

Κείμενο - Φωτογραφίες: Έρρικα Πελωριάδου