Ειδήσεις γενικού ενδιαφέροντος

΄Ελληνες
και Παγκόσμιος
Ελληνισμός

Εκδότης-Διευθυντής: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΤΥΧΙΔΗΣ
Διευθύντρια Σύνταξης: ΑΡΤΕΜΙΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ηλεκτρονική Ενημέρωση για την Ελλάδα και τον Κόσμο

- News

- Nachrichten

MΟΥΣΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Oι γκαϊτατζήδες του Έβρου

Διδυμότειχο

Ποιος είπε ότι μόνο οι Σκωτσέζοι παίζουν γκάιντα; Τον τελευταίο καιρό, πάνω από πενήντα άτομα στο Διδυμότειχο αποφάσισαν να ασχοληθούν με το πανάρχαιο αυτό μουσικό όργανο, να αναδείξουν τις ιδιαιτερότητές του και να το διατηρήσουν ζωντανό στην παράδοση του τόπου. Οι γκαϊτατζήδες του Διδυμοτείχου, ο νεότερος από τους οποίους είναι μόλις πέντε ετών, έφτιαξαν πριν από λίγες μέρες τον δικό τους σύλλογο και υπόσχονται να αναπαράγουν τη μουσική της Θράκης, αλλά και να την προχωρήσουν ακόμη παραπέρα, συνδυάζοντας τη γκάιντα με το πιάνο ή ακόμη και την ηλεκτρική κιθάρα? Όλα άρχισαν το 1995, όταν στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ξεκίνησε έρευνα στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη με θέμα τη γκάιντα. Ο τότε φοιτητής Χάρης Σαρρής επισκέφθηκε σπίτια, καφενεία και μαγαζιά σε όλη την περιοχή και εντόπισε τριάντα γκαϊτατζήδες, που του άνοιξαν τις καρδιές τους. Από αυτούς, ο πιο νέος είχε γεννηθεί το 1939. Όλοι τους ήταν άνθρωποι που μεγάλωσαν στις αγροκτηνοτροφικές κοινότητες των Βαλκανίων και έζησαν μέσα σε σαράντα χρόνια τη βία του εμφυλίου, το μεταναστευτικό κύμα προς τη Γερμανία και την αστικοποίηση των περιοχών τους.

Ο Χρήστος Μαλασίδης

Στη μνήμη του Χάρη Σαρρή παραμένει άσβεστη η εικόνα και η μουσική του Χρήστου Μαλασίδη από το Νέο Χειμώνιο Ορεστιάδας, υπέργηρου τότε γκαϊτατζή, που λόγω ηλικίας δυσκολευόταν εξαιρετικά να παίξει γκάιντα. Ο ίδιος διηγείται: «Μου έλεγε ότι τα πνευμόνια του ήταν πολύ αδύναμα για να παίξει καθώς η γκάϊντα θέλει φύσημα, δεν αστειεύεται. Τότε σκαρφίστηκε μια εξαιρετική ιδέα για να τα καταφέρει: η γκάιντα έχει δύο αυλούς, ο ένας είναι η γκαϊτανίτσα, ο μελωδικός αυλός και ο άλλος είναι το μπουρί, ο μακρύς αυλός που βγάζει μόνο μία νότα. Πήρε λοιπόν δύο γκάιντες. Από την πρώτη έβγαλε τον μελωδικό αυλό και έβαλε έναν φελό και από την δεύτερη έβγαλε το μπουρί που βγάζει μόνο μία νότα και στη θέση του έβαλε έναν ακόμη φελό. Στη συνέχεια φώναξε έναν φίλο του και του έδωσε να παίξει τη γκάιντα που έβγαζε μόνο μία νότα. Ο ίδιος έπαιξε τη γκάιντα με τον μελωδικό αυλό και με αυτή την πατέντα τα κατάφερε με το μισό μόνο φύσημα. Αφού ηχογραφήσαμε τη μελωδία ξέσπασε σε ξέφρενα γέλια λέγοντας:«κοίτα που φτάσαμε δύο γέροι για να παίξουμε τη γκάιντα!».

Ο Θεοδόσης Λογαρίδης

Ο κ. Σαρρής αφηγείται και την προσωπική του εμπειρία από τη συνάντηση που είχε με τον Θεοδόση Λογαρίδη από τους Ασβεστάδες Έβρου: «Στον εμφύλιο ήταν συχνό το φαινόμενο και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές να διεκδικούν και να παίρνουν μαζί τους τους γκαϊτατζήδες ώστε να γλεντάνε με τη μουσική τους. Τότε πολλοί προτιμούσαν να κάψουν τις γκάιντές τους στα βοσκοτόπια παρά να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Όμως ο Θεοδόσης Λογαρίδης ήταν πιο προνοητικός. Έφτιαξε ένα κασελάκι στο οποίο τοποθέτησε τις δύο αγαπημένες του γκάιντες. Όταν άρχισε ο εμφύλιος έθαψε το κασελάκι βαθιά στο χώμα και το ξέθαψε μετά το 1949, όταν τα πράγματα ηρέμησαν. Ακόμη και τώρα- λέει με συνωμοτικό ύφος- αν ξεσπάσει κάποια αναμπουμπούλα στην περιοχή έχω έτοιμο το κασελάκι!». Όλο αυτό το ερευνητικό ενδιαφέρον «άναψε» ξανά στους κατοίκους της περιοχής τη φλόγα της γκάιντας. Το 2007, ο Δήμος Διδυμοτείχου αποφάσισε να ξεκινήσει σεμινάρια εκμάθησης γκάϊντας ώστε να μη χαθεί η μουσική της παράδοση και να περάσει στην επόμενη γενιά. Το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο καθώς την πρώτη χρονιά μαζεύτηκαν 35 άτομα και τη δεύτερη έφτασαν τα 57. «Έτσι σήμερα ο πιο μικρός γκαϊτατζής είναι πέντε χρονών ενώ υπάρχουν αρκετά παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας που δείχνουν ενδιαφέρον για το παραδοσιακό αυτό όργανο», λέει ο ζωγράφος και ερασιτέχνης μουσικός, Γιάννης Σαρσάκης.

Η ιστορία της γκάιντας

Μιλώντας για την ιστορία της γκάιντας, ο κ. Σαρσάκης σημειώνει ότι το πανάρχαιο αυτό μουσικό όργανο, που προέρχεται από την Ανατολή πέρασε στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, ενώ στον ελλαδικό χώρο αποτέλεσε το επίκεντρο της παράδοσης των γεωργοκτηνοτροφικών κοινωνιών. Οι Μακεδόνες και οι Θρακιώτες τη λένε γκάιντα, οι νησιώτες τσαμπούνα, οι Κρητικοί ασκομαντούρα και οι Πόντιοι τουλούμι. Από την πλευρά του, ο εθνομουσικολόγος σήμερα Χάρης Σαρρής επισημαίνει ότι η γκάιντα άρχισε σιγά-σιγά να εγκαταλείπεται όταν επισκιάστηκε από το κλαρίνο, το οποίο όμως έχει γερμανική καταγωγή και φτιάχτηκε στα μέσα του 18ου αιώνα. «Το κλαρίνο διαδόθηκε από τους λαϊκούς μουσικούς που διέτρεχαν τα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια της αυστροουγγρικής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Έτσι έφτασε και στην Ελλάδα όπου οι ρυθμοί της αστικοποίησης ήταν ταχύτατοι. Τότε ήταν θέμα κύρους να καλέσεις σε έναν γάμο ή οποιοδήποτε ευτυχές γεγονός έναν οργανοπαίκτη κλαρίνου και όχι τον γκαϊτατζή του χωριού», λέει χαρακτηριστικά.

Οι στόχοι του Συλλόγου Παραδοσιακών Μουσικών Θράκης

Σήμερα πια, παλιοί και νέοι της Θράκης έχουν καταλάβει τους δεσμούς τους με τη γκάιντα, που αποτέλεσε την πιο πηγαία μορφή έκφρασης και κοινωνικοποίησης στον τόπο τους. Αυτοί οι άνθρωποι δημιούργησαν πριν λίγες μέρες τον Σύλλογο Παραδοσιακών Μουσικών Θράκης και έχουν στόχο να προχωρήσουν μακριά. «Θέλουμε να κάνουμε ωραία πράγματα που ξεκινούν από την μουσική καταγραφή των τελευταίων γκαϊτατζήδων της περιοχής, προχωρούν στη δημιουργία αρχείου προσβάσιμου στο ευρύ κοινό και συνεχίζονται στη δημιουργία ομάδων εργασίας όπου μουσικοί από κάθε περιοχή της Ελλάδας και όχι μόνο, θα παίζουν μαζί διαφορετικά μουσικά όργανα, θα ανταλλάσουν νότες και παρτιτούρες θα «παντρεύουν» μουσικές από διάφορα μέρη» τονίζει ο κ. Σαρσάκης. «Το θέμα δεν είναι να πάρεις τη γκάιντα και να τη βάλεις στο ψυγείο αλλά να εμπνεύσεις τους νεότερους για να συνεχίσουν το νήμα, να το πάνε παραπέρα. Άλλωστε παράδοση δεν είναι να διατηρείς τη στάχτη αλλά να μεταδώσεις τη φλόγα. Όλα αυτά έχουν πίσω τους μια φλόγα που καίει και όποιος αφήσει να τον διαπεράσει αυτή η πνοή των οργάνων έχει σε πολλά να ωφεληθεί σαν άνθρωπος» καταλήγει ο κ. Σαρρής.

της Π. Γιούλτση

AΡΧΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ