Είναι η πρώτη φορά που γράφω για τη μισή μου πατρίδα. Λεριός είμαι απ΄ την πλευρά της μάνας μου και επτανήσιος απ΄ του μπαμπά μου. Δεν είναι, λοιπόν, πως δεν μού ζητήθηκε στο παρελθόν να γράψω για τη Λέρο. Απλώς, δεν ήμουν εγώ έτοιμος. Όπως δεν ήταν έτοιμοι και πολλοί άλλοι Λεριοί, όχι μόνο να μιλήσουν ή να γράψουν, αλλά και να ομολογήσουν την καταγωγή τους. Βλέπεις, το Ψυχιατρικό Ίδρυμα έκανε ζημιά στη φήμη του πανέμορφου νησιού μας. Δεν έφταιγαν βέβαια, οι τρόφιμοι. Τι να ΄φταιγαν αυτοί… Ένας μικροαστικός, μικρόνους κόσμος –ανάμεσά τους κι εγώ- έφταιγε που ΄χε την επιβίωση για ντροπή και τη φροντίδα κάποιων ανυπεράσπιστων πλασμάτων για ανομολόγητο μυστικό… Πάν΄ άπ΄ όλα όμως, έφταιγε ένας σκουριασμένος, από την εποχή του εμφυλίου, κρατικός μηχανισμός, που στο όνομα της αποσυμφόρησης των «γονατισμένων» Ψυχιατρικών Ιδρυμάτων στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη, μετέτρεψε με το στανιό ένα ιταλικό στρατόπεδο σε «Ίδρυμα Αποκατάστασης Ψυχασθενών» και τους τροφίμους του σε πρόβατα επί σφαγή. Άλλωστε, ο όρος εξορία σε κάμποσα νησιά, εδώ στην άκρη του Αιγαίου, ήταν γνωστός. Οι πολιτικοί αντιφρονούντες εκτοπίζονταν μετά βδελυγμίας από τον εύθραυστο πυρήνα της εξουσίας. Τι πολιτικοί κρατούμενοι, λοιπόν, τι ψυχασθενείς; Το…βαρύγδουπο «πλάνο δράσης για την…αποκατάσταση των ασθενών» που εμπνεύστηκαν οι φωστήρες της εποχής απεδείχθη επίφαση ενός ακόμα τσουβαλιάσματος, μιας ακόμα εξορίας των ανεπιθύμητων.
Για δεκαετίες ολόκληρες το νησί μου συνδυάστηκε με κολαστήριο και οι ντόπιοι, που συντηρούσαν τις οικογένειές τους εργαζόμενοι στις «πτέρυγες της βίας», με βασανιστές. Στις αρχές της 10ετίας του ΄90, οι αποκαλύψεις για τα περίπτερα της εξαθλίωσης 11 και 16, έριξαν τη χαριστική βολή. Με την πίεση και χρηματοδότηση της Ε.Ε. το Ίδρυμα έκλεισε και πολλοί από τους τροφίμους του ακολούθησαν σύγχρονα προγράμματα, που τους βοήθησαν να επανενταχθούν ως ενεργοί πολίτες στην κοινωνία. Αλλά μόνον της Λέρου. Ήταν ελεύθεροι, έτοιμοι να δουλέψουν, να συντηρηθούν, μόνο που, στην συντριπτική τους πλειονότητα, δεν τόλμησαν ούτε να σκεφτούν πως θα ζήσουν σε άλλο τόπο. |
|
Η τοπική κοινωνία παλεύει ακόμα ν΄ απαλλαχθεί από το στίγμα, που της κόλλησαν η ιστορία και οι άνθρωποι. Ξεφύλλισα πολλούς ταξιδιωτικούς οδηγούς, περιηγήθηκα σε πάμπολλες επίσημες ιστοσελίδες της Λέρου. Καμία αναφορά στο παρελθόν. Καμία αναφορά και στις εγκαταστάσεις της περιοχής των Λεπίδων, στο Παλαιόκαστρο. Οι άνθρωποι θέλουν να ξεχάσουν, αλλά δεν καταλαβαίνουν ακόμα πως ο μόνος σίγουρος δρόμος της λήθης περνάει μέσα από την α-λήθεια. Δεν αφήνεις εύκολα πίσω το παρελθόν σου αν δεν το αποδεχθείς, αν δεν το κατανοήσεις. Κι εμένα, μού πήρε χρόνο για να το καταλάβω.
Η Λέρος είναι ένα πανέμορφο, παρεξηγημένο νησί. Πάντα ήταν όμορφη. Ακόμη κι όταν το Ίδρυμα λειτουργούσε. Ακόμη και τότε, που τα κοσμικά νησιά, η Μύκονος, η Ρόδος, η Κως, η Σαντορίνη και τόσες άλλες ευλογημένες γωνιές αυτής της χώρας, μεσουρανούσαν, πρώτες στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών. Όταν τη δεκαετία του ΄70 οι παραλίες των υπολοίπων νησιών πλημμύριζαν από λουόμενους, η Λέρος περιέθαλπε αμίλητη χιλιάδες βασανισμένων ψυχών. Όταν οι υπόλοιποι νησιώτες επένδυαν στον τουρισμό το μέλλον τους, οι εδώ νησιώτες σήκωναν το σταυρό του αποκλεισμού.
Τώρα τα πράγματα άλλαξαν για τη Λέρο. Ας αποδεχθούμε το βασανισμένο παρελθόν της και ας πάμε μπροστά. Είναι καιρός να την αγαπήσουμε και να την προβάλουμε.
|
