Γοργοστρόβιλος ο Νέστος, ένα από τα ποτάμια που δημιούργησε η ένωση της Τηθύος και του Ωκεανού, όπως μαρτυρά ο Ησίοδος στη Θεογονία. Νέσσος, στην αρχαιότητα- θεός της Θράκης- πατέρας της Καλλιρρόης. Mestus στη ρωμαϊκή εποχή. Νέστος σήμερα. Ένα ποτάμι που σχηματίζει μαιάνδρους καθώς κυλά από τη Ροδόπη για να συναντήσει το Θρακικό Πέλαγος. Έχει ζωή 5 εκατομμυρίων χρόνων. Πηγάζει από τη Ρίλα, στη νότια Βουλγαρία, ανάμεσα στις οροσειρές του Αίμου και της Ροδόπης. Ταξιδευτής σωστός- διασχίζει 234 χιλιόμετρα μέχρι να βγει στη θάλασσα. Το πιο μεγάλο μέρος αυτού του ταξιδιού γίνεται στην Ελλάδα. Το ποτάμι είναι το φυσικό όριο ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη και προσφέρει πολλές συγκινήσεις σε όσους έχουν διάθεση, χρόνο και κυρίως καθαρή ματιά για να ανακαλύψουν τις ομορφιές του.

Στάση πρώτη: Τοξότες
Ο πιο γνωστός και εύκολος τρόπος για μια πρώτη γνωριμία με το ποτάμι είναι να ακολουθήσουμε την Εγνατία από την Καβάλα, με κατεύθυνση την Ξάνθη. Περίπου στο μέσον της διαδρομής, περνούμε πάνω από τη γέφυρα του Νέστου. Στάση πρώτη λοιπόν, εδώ, στο φυσικό όριο ανάμεσα στη Μακεδονία και την Ξάνθη. Στρίβουμε αριστερά προς τους Τοξότες (όπου υπάρχει ένα σύγχρονο ξενοδοχείο για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών). Αν θέλουμε να μάθουμε τα σιδηροδρομικά δρομολόγια, απευθυνόμαστε στον Σταθμό Τοξοτών , στο τηλέφωνο 25410 93290. Ακολουθούμε τη διαδρομή προς τη Γαλάνη. Εδώ αφήνουμε το αυτοκίνητο. Χρειαζόμαστε παπούτσια για πεζοπορία, τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι και λίγο νερό και αφήνουμε το ποτάμι να μας μαγέψει. Η αυλαία των Στενών του Νέστου ανοίγει και μπαίνουμε σε ένα σκηνικό που προκαλεί δέος και γαλήνη μαζί. Το ποτάμι κυλά ανάμεσα στα κάθετα βράχια, Στο φρύδι του βράχου που έχουμε στο δεξί μας χέρι σκαλισμένο το μονοπάτι, που παρακολουθεί την κοίτη του ποταμού και οδηγεί μέχρι τη Σταυρούπολη. Το μονοπάτι αυτό το χρησιμοποιούσαν οι εργάτες που έφτιαξαν τη γραμμή του σιδηροδρόμου στα Στενά του Νέστου, από το 1893 έως το 1896. Σήμερα είναι τμήμα του διεθνούς ορειβατικού μονοπατιού Ε6. Από τη Γαλάνη, με πορεία προς τα βόρεια, μέχρι την πηγή Κρωμνικού η απόσταση είναι 5,5 χιλιόμετρα και από εκεί, σε τρία χιλιόμετρα βρίσκεται ο σταθμός Λιβερών και μετά από 10 χιλιόμετρα η Σταυρούπολη. Περπατήστε έστω μερικές εκατοντάδες μέτρα για να θαυμάσετε από ψηλά το ποτάμι, όπως παιχνιδίζει με τα βράχια και το βουνό. Την άνοιξη πάνω στο βράχο φυτρώνουν πολύχρωμα αγριολούλουδα. Πρέπει να ξέρεις να κοιτάζεις ψηλά για να ανακαλύψεις τις χάρες του τοπίου, αφού συνήθως τη ματιά την κλέβουν τα νερά του ποταμού, όπου λούζονται κάθε λογής πουλιά. Στην περιοχή της Γαλάνης διοργανώνεται τον Αύγουστο river party, με συναυλίες και διάφορες αθλητικές εκδηλώσεις στις όχθες του ποταμού. Στο μονοπάτι κυριαρχεί ο νόμος που επιβάλλει ο Νέστος: αφήνει το λόγο στα πουλιά, όταν τα νερά κυλούν σχεδόν βουβά και δεν έχεις παρά να κρατήσεις την ανάσα για να αισθανθείς έστω και λίγα δευτερόλεπτα τη μαγεία. Την μαγεία αυτή τη διαταράσσουν μόνο τα τρένα που περνούν από τα στενά. Η σιδηροδρομική γραμμή σε αρκετά σημεία χάνεται μέσα στα σπλάχνα του βουνού, όπου ανοίχτηκαν γαλαρίες. Ένα παιχνίδι των βαγονιών με το βουνό . Εδώ χρειάζεται προσοχή αν κάποιος θελήσει να διασχίσει τις γαλαρίες της σιδηροδρομικής γραμμής. Υπάρχουν βεβαίως εσοχές, περίπου κάθε 30 μέτρα, για τη διευκόλυνση των περιπατητών σε περίπτωση διέλευσης τρένου.

Οδοιπορώντας προς τη Σταυρούπολη
Στα αριστερά μας, παιχνιδίζει ο Νέστος με τους αμμόλοφους που δημιουργεί στο πέρασμά του, τα δέντρα καθρεφτίζονται στα νερά του κι εμείς ακολουθούμε το μονοπάτι μέχρι το Κρωμνικό. Στη διαδρομή συναντούμε μια διακλάδωση του μονοπατιού που οδηγεί στην Πηγή Κρωμνικού. Εδώ η Δασική Υπηρεσία της Ξάνθης έχει τοποθετήσει κιόσκια και τραπεζάκια για να ξαποσταίνουν οι πεζοπόροι πριν συνεχίσουν τη δριαδρομή τους προς τα Λιβερά. Περίπου τρία χιλιόμετρα μετά την πηγή συναντούμε τον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Κρωμνικού. Ένα παλιό κτήριο, που πλέον δεν λειτουργεί, αλλά μπορεί να αποδειχτεί φιλόξενο για τον πεζοπόρο. Σε απόσταση μίας ώρας και με δύσκολη ανάβαση, βρίσκεται το χωριό Κρωμνικό- ένα από τα δεκάδες ερημωμένα χωριά της Θράκης. Χτισμένο σε πλαγιά βουνού τα σπίτια χτισμένα σε βαθμίδες. Μέχρι το 1923 κατοικείτο από μουσουλμάνους και ονομαζόταν Σαρνίτς. Όταν έγινε η ανταλλαγή πληθυσμών εδώ εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο. Το χωριό ερείμωσε στα μέσα στης δεκαετίας του 1960, αφού και οι τελευταίοι κάτοικοι αναζήτησαν την τύχη τους στα αστικά κέντρα. Τώρα στην περιοχή υπάρχουν κοπάδια άγριων αλόγων. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται και το παρατηρητήριο του Νέστου. Οδηγεί σε αυτό ένας ανηφορικός δρόμος περίπου δέκα χιλιομέτρων. Το παρατηρητήριο βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μέτρων και δίνει τη δυνατότητα να απολαύσουμε τη θέα προς το ποτάμι, αλλά και τα γύρω βουνά (Φαλακρό, Παγγαίο). Από εδώ νοιώθεις πως βρίσκεσαι σε αεροπλάνο που πετά χαμηλά, για να δεις ένα τμήμα της κοίτης, τα μεγαλόπρεπα Τέμπη του Νέστου, πριν το ποτάμι ξεχυθεί στον κάμπο για να συναντήσει τη θάλασσα.

Κοντά στο Κρωμνικό βρίσκεται άλλο ένα εγκαταλειμμένο χωριό- τα Ίμερα. Επίσης χωριό μουσουλμάνων, που λεγόταν Σαλτικλή. Εδώ εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο και σήμερα δεν έχει μείνει παρά μόνο μια οικογένεια κτηνοτρόφων. Σε υψόμετρο 600 μέτρων υπάρχει ο Δημοτικός Ξενώνας Ιμέρων. Ένα οικοτουριστικό κέντρο που έχει τη δυνατότητα φιλοξενίας 15 ατόμων. Μια επιλογή για τους φίλους της πεζοπορίας, είναι μετά το Κρωμνικό να πορευτούμε προς τα Ίμερα και να καταλήξουμε πίσω στη Γαλάνη. Αλλιώς μετά τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Κρωμνικού , μπορούμε να πορευτούμε προς τα βόρεια, ακολουθώντας τα Στενά του Νέστου. Όμως η πεζοπορία είναι δύσκολη, γιατί το μονοπάτι σε αρκετά σημεία χάνεται και είμαστε υποχρεωμένοι να μπούμε στις σήραγγες του σιδηροδρομικού δικτύου. Εάν αποφασίσουμε να ζήσουμε αυτή την εμπειρία πρέπει να ξέρουμε πως θα περάσουμε μέσα από τρία τούνελ, από τα οποία το μεγαλύτερο έχει μήκος 400 μέτρων. Χρειάζεται οπωσδήποτε να έχουμε μαζί μας φακό. Μετά από διαδρομή περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων βγαίνουμε στον σιδηροδρομικό σταθμό Λιβερών. Τα τελευταία χρόνια ο ΟΣΕ επισκεύασε τα παλιά κτήρια του σταθμού και τα παραχώρησε στην Περιηγητική Λέσχη Νέστου για να εξυπηρετούνται οι επισκέπτες. Για τη διανυκτέρευση πρέπει να έλθουμε σε συνεννόηση με τη Δημοτική Επιχείρηση Τοπικής Αναπτυξιακής του Δήμου Τοπείρου. Από τον σιδηροδρομικό σταθμό των Λιβερών ξεκινά ένα παλιό μονοπάτι που οδηγεί στο χωριό Λιβερά- απόσταση περίπου δύο ωρών. ’λλο ένα χωριό που έχει εγκαταλειφθεί. Εδώ θα συναντήσουμε μόνο κτηνοτρόφους και μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Μόλις 20 λεπτά από τα Λιβερά βρίσκεται η σπηλιά των Δρυάδων. Είναι όμως δύσκολο να εντοπίσουμε την είσοδο διότι η περιοχή καλύπτεται από πυκνό δάσος. Η σπηλιά έχει μήκος διαδρόμων 300 μέτρων και πλούσιο διάκοσμο από σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Από τα Λιβερά, ο επόμενος σταθμός είναι τα Κομνηνά. Ένα χωριό που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια ως προορισμός για εναλλακτικό τουρισμό. Εδώ υπάρχει ένα σύγχρονο ξενοδοχείο που καλύπτει τις ανάγκες και των πιο απαιτητικών επισκεπτών. Πληροφορίες στο www.filoxenia.xan.gr. Λίγο έξω από τα Κομνηνά αξίζει να σταθούμε στον Μακεδονικό Τάφο. Είναι ο μεγαλύτερος και πιο εντυπωσιακός κτιστός τάφος στη Θράκη, αλλά για να τον επισκεφτούμε πρέπει να επικοινωνήσουμε με τον φύλακα, στο τηλέφωνο 25420- 22040. Από τα Λιβερά η Σταυρούπολη απέχει κάπου δέκα χιλιόμετρα. Η διαδρομή γίνεται κυρίως πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή. Πολλοί όμως την αποφεύγουν και επιπλέον επειδή το μονοπάτι δεν είναι σε καλή κατάσταση προτιμούν να κάνουν κύκλο μέσω των Κομνηνών- ένα γραφικό ορεινό χωριό με υποδομές για τη φιλοξενία των επισκεπτών.

Στάση Σταυρούπολη
Το τέλος της διαδρομής πάντως είναι κοντά. Η Σταυρούπολη, διοικητικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής μας υποδέχεται. Έχουμε διανύσει τη λωρίδα γης που σχηματίζεται στην ανατολική όχθη του Νέστου, έχουμε χαρεί το λεγόμενο Αισθητικό Δάσος του ποταμού, σίγουρα θα έχουμε θαυμάσει και κάποια από τα 150 είδη πουλιών που ενδημούν στα στενά. Η Σταυρούπολη είναι ένα ορεινό σταυροδρόμι, ήρεμο, φιλόξενο, που προσφέρει τη δυνατότητα για σύντομες διαδρομές κοντά στο ποτάμι. Αξίζει όμως και μια βόλτα στα δρομάκια με τα πέτρινα σπίτια. Αποτελεί πάντως ένα από τα ορμητήρια των επισκεπτών για εκδρομές στο ποτάμι και στο βουνό. Εδώ δραστηριοποιούνται αρκετές εταιρίες που προσφέρουν τη δυνατότητα για εναλλακτικές διακοπές: Ποδήλατο δίπλα στο ποτάμι, βόλτα με άλογα στην κοιλάδα του Νέστου, ράφτινγκ, καγιάκ, αναρρίχηση, τοξοβολία και άλλα τέτοια σπορ. Βορείως της Σταυρούπολης βρίσκεται ένα από τα πιο γαλήνια χωριά στον ορεινό όγκο της Ξάνθης: ο Λειβαδίτης, με τον πανέμορφο καταρράχτη και το δάσος του Ερύμανθου. Στον Λειβαδίτη ζουν περίπου δέκα οικογένειες. Φιλόξενοι άνθρωποι που θα σου προσφέρουν από καρδιάς ό,τι έχουν. Το σίγουρο είναι πως σε κάνουν να νοιώθεις σαν στο σπίτι σου. Η πεζοπορία προς τον καταρράχτη, μέσα από το πανέμορφο ελατόδασος διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα. Αξίζει. Στον Ερύμανθο, μέσα στα έλατα υπάρχει το δασικό χωριό: 12 ξύλινα σπιτάκια που μπορούν να φιλοξενήσουν μέχρι έξι άτομα το καθένα. Πληροφορίες θα βρείτε στην ιστοσελίδα http://www.forestvillage.gr/

Αν θελήσουμε να μην ακολουθήσουμε τον δρόμο προς το Λειβαδίτη, υπάρχει η διαδρομή που από τη Σταυρούπολη οδηγεί στο χωριό Δαφνώνας. Ο δρόμος είναι καλός και αξίζει να τον αφήσουμε για να δούμε από κοντά τα χωριουδάκια που βρίσκονται λίγο πιο πάνω- Τον Καστανίτη, το Καρυόφυτο, το Ιωνικό, το Σταυροχώρι. Μετά το Σταυροχώρι βρίσκεται η Σιδηρόπετρα και εδώ φτάνουμε στα όρια του νομού Δράμας.

Από τη Σταυρούπολη, στο Θησαυρό
Στο βορειότερο τμήμα του Νέστου χύνονται παραπόταμοι και ρέματα που κατεβαίνουν από την κεντρική Ροδόπη, όπως ο ο Δεσπάτης, ο Μουσδέλης, το Μεγάλο Ρέμα, το Διαβολόρεμα και το Αρκουδόρεμα. Στο τμήμα του ποταμού που βρίσκεται στο νομό Δράμας, έχουν χτιστεί τρία υδροηλεκτρικά φράγματα – του Τεμένους, της Πλατανόβρυσης και του Θησαυρού. Το φράγμα του Τεμένους λειτουργεί και ως ταμιευτήρας εξυπηρετώντας την άδρευση της περιοχής. Το φράγμα της Πλατανόβρυχης αποτελεί συγχρόνως «αποθήκη» απ΄ όπου αντλεί νερό η μονάδα του Θησαυρού. Μία από τις πολύ όμορφες διαδρομές στο κομμάτι αυτό είναι από τη Σταυρούπολη προς το Παρανέστι κι από εκεί προς το Φράγμα του Θησαυρού. Ακολουθούμε τον δρόμο για τη Δράμα από το Παρανέστι. Στην ευρύτερη περιοχή και με λίγη διάθεση για περιπέτεια, θα συναντήσουμε την κωμόπολη Αδριανή, 11 χιλιόμετρα από τη Δράμα, στον δρόμο προς το Παρανέστι. Εδώ συναντούμε τα ερείπια κάστρου στην τοποθεσία Αϊ-Γιάννης. Αξίζει να δούμε την τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Νικολάου, που χτίστηκε το 1884. Επόμενη στάση στην έδρα του δήμου, το Νικηφόρο, μόλις 5 χιλιόμετρα από την Αδριανή. Τα ερειπωμένα διώροφα σπίτια στον κεντρικό δρόμο και στα στενά σοκάκια του οικισμού, μαζί με το εγκαταλελειμμένο αλλά όμορφο κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού, μαρτυρούν πως η περιοχή κάποτε άκμαζε. Όχι πια. Μετά από τέσσερα χιλιόμετρα φτάνουμε στην Ψηλη Ράχη, στον κεντρικό δρόμο προς το Παρανέστι. Η διαδρομή είναι ευχάριστη. Εδώ κοντά, στο χωριό Πλατανιά, υπάρχει άλλο ένα κάστρο, που μαρτυρά την στρατηγική σημασία που είχε στο παρελθόν η περιοχή.

Λίγο έξω από το Παρανέστι στρίβουμε με οδηγό τις πινακίδες. Περνώντας τη διασταύρωση προς Τέμενος, οι σχηματισμοί του ποταμού γίνονταν όλο και πιο εντυπωσιακοί. Η καταπράσινη βλάστηση, τα γαλαζοπράσινα νερά και οι χρυσαφιές ακτίνες του ήλιου συνθέτουν ένα υπέροχο μωσαϊκό. Μετά από ένα πέταλο που σχηματίζει ο Νέστος, η φυσική ομορφιά δίνει τη θέση της στο επιβλητικό φράγμα της Πλατανόβρυσης, το πρώτο από τα μεγάλα τεχνικά έργα που έχουν κατασκευασθεί στην περιοχή. Το φράγμα κατασκευάστηκε από τεφροσκυρόδεμα με εφαρμογή, για πρώτη φορά στη χώρα, μιας νέας τεχνολογίας κατασκευής φραγμάτων. Έχει ύψος 95 μέτρα και όγκο φράγματος 450.000 κυβικά μέτρα. Η κατασκευή του θεωρείται πρωτοποριακή διότι αξιοποιεί την τέφρα των θερμοη-λεκτρικών σταθμών της Πτολεμαΐδας σαν βασική κονία του σκυροδέματος, επιτυγχάνοντας μεγά-λα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Ο ίδιος δρόμος στη συνέχειά του οδηγεί στο Παρθένο δάσος του Φρακτού. Περίπου 20 χιλιόμετρα παραποτάμιας, ασφαλτοστρωμένης διαδρομής, μέσα από κατάφυτες πλαγιές. Περνούμε από το Φράγμα της Πλατανόβρυσης και στη συνέχεια φτάνουμε στο μεγαλύτερο φράγμα των Βαλκανίων, στον Θησαυρό. Το Φράγμα του Θησαυρού είναι λιθόρριπτο, συνολικού όγκου 11 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων και ύψους 175 μέτρων. Η μέγιστη χρήσιμη ικανότητα αποθήκευσης του ταμιευτήρα του είναι 565.000.000 κυβικά μέτρα νερού. Η λεκάνη του ποταμού Νέστου στη θέση του Θησαυρού είναι 3.698 τετραγωνικά χιλιόμετρα για τη ροή του ποταμού και 4263 τετραγωνικά χιλιόμετρα για τις πλημμύρες του ποταμού. Το υπόγειο εργοστάσιο είναι τοποθετημένο στο δεξιό αντέρεισμα σε βάθος 400 μέτρων. Λειτουργούν τρεις μονάδες των 100 μεγαβάτ η καθεμιά και η παραγόμενη ετήσια ενέργεια είναι 440 γιγαντοβατώρες. Όσο εντυπωσιακά και αν είναι τα τεχνικά χαρακτηριστικά του φράγματος δεν μπορούν να συγκριθούν με την εντύπωση που προκαλεί ο ταμιευτήρας του Νέστου πίσω από το Φράγμα του Θησαυρού. Καθώς η λίμνη που σχηματίζεται εκεί εκτείνεται κατά μήκος της παλιάς κοίτης του ποταμού επί πολλά χιλιόμετρα, κάνει τον Νέστο να φαίνεται από ψηλά σαν ένα τεράστιο πλωτό ποτάμι.

Τα νερά του, αλλού εισχωρούν βαθιά στις χαράδρες των παραποτάμων του και αλλού αφήνουν κατάφυτες γλώσσες γης να διεισδύουν στα νερά, δημιουργώντας ένα είδος μικρών φιόρδ. Με το κατάλληλο αυτοκίνητο για τέτοιες δύσκολες διαδρομές, μπορείς να συνεχίσεις στο χωμάτινο δρόμο με κατεύθυνση το Σιδηρόνερο, σε απόσταση 22 χιλιομέτρων και να κατευθυνθείς σε διαφορετικό περιβάλλον και προορισμό για το Δάσος της Ελατιάς που αποτελεί ένα διαφορετικό οδοιπορικό. Η επιστροφή σου μπορεί να συνδυαστεί με επίσκεψη σε ορεινά χωριά όπως το Πολύσυκο με τους ελάχιστους κατοίκους του, το Μελισσοχώρι, χτισμένο σε υψόμετρο 700 μέτρων, το Μικροχώρι, το Περίβλεπτο ή την Τιχώτα. Η πρόσβαση σε όλα τα χωριά είναι εύκολη και οι δρόμοι που τα συνδέουν είναι βατοί και ασφαλτοστρωμένοι. Στη διασταύρωση για την τεχνητή λίμνη του Θησαυρού και τα φράγματα ξεκινά μια ιδιαίτερη διαδρομή 9 χιλιομέτρων για τον ορεινό οικισμό του Περίβλεπτου. Σε στενό, αλλά καλό δρόμο, θα απολαύσουμε πορεία ανάμεσα σε ρεματιά με πολλά τρεχούμενα νερά και πλούσια βλάστηση. Ψηλότερα, τα δέντρα αραιώνουν και μας επιτρέπουν να χαθεί το βλέμμα μας μέχρι τις απέναντι κορυφές της Ροδόπης.

Το Κοτζά Ορμάν- Στο δρόμο προς το Δέλτα
Ας αφήσουμε όμως τη Ροδόπη και το νομό Δράμας, κι ας επιστρέψουμε στο νοτιότερο τμήμα του Νέστου, στα όρια των νομών Καβάλας και Ξάνθης. Σημείο εκκίνησης οι Τοξότες, από όπου θα παρακολουθήσουμε την ροή του ποταμού προς τη θάλασσας. Αρσενικό ποτάμι ο Νέστος, γονιμοποιεί εδώ και χιλιάδες χρόνια της γης που τον φιλοξενεί. Στο ύψος της εθνικής οδού Καβάλας - Ξάνθης, στην περιοχή του Παραδείσου, ο άνθρωπος επεμβαίνει στη ροή του ποταμού. Με φράγματα και κανάλια, διοχετεύει τα νερά στον κάμπο της Χρυσούπολης, όπου κάποτε υπήρχε ένα από τα πιο όμορφα υδροχαρή δάση της Ευρώπης, το Κοτζά Ορμάν. Πριν από 50 χρόνια ο άνθρωπος έκρινε πως το δάσος ήταν άχρηστο, πως «έτρωγε» τα εύφορα εδάφη, το ξερίζωσε με καταστροφική μανία. Μόλις τα τελευταία χρόνια αντιληφθήκαμε το μέγεθος της καταστροφής. Σήμερα γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να βλαστήσει και πάλι το θρυλικό δάσος, όπου καταφεύγουν σπάνια πουλιά και θηλαστικά. Όμως το Κοτζά Ορμάν, ή καλύτερα ό,τι έμεινε από αυτό, είναι ένα κομμάτι της διαδρομής του Νέστου που θα πρέπει να το επισκεφτούμε ανεξάρτητα από τα Τέμπη του Νέστου, ώστε να έχουμε χρόνο να φτάσουμε μέχρι το Δέλτα, το αγκάλιασμα του ποταμού με τη θάλασσα. Το Κοτζά Ορμάν ήταν κάποτε το ωραιότερο υδροχαρές δάσος στην Ευρώπη, με έκταση περίπου 130.000 στρεμμάτων. «Μέγα Δάσος» σημαίνει η τουρκική ονομασία του «Κοτζά Ορμάν». Το δάσος έχει ιδιαίτερη σημασία για τον επιστημονικό κόσμο, που θέλει να μελετήσει τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς ορισμένα είδη, όπως η ολότριχος μελία φύονται μόνο σε αυτή την περιοχή της Ευρώπης. Απ' όλη την Ευρώπη μόνο στο δάσος αυτό εύρισκαν τροφή και καταφύγιο τόσα πολλά αγρίμια, όπως αγριόχοιροι, λύκοι, οι σπάνιοι λύγκες, τσακάλια δύο ειδών, ενυδρίδες, ασβοί, αλεπούδες, λαγοί και ζαρκάδια. Υπάρχουν επίσης και όλα τα υδρόβια πτηνά, καθώς και ο φασιανός, που μόνο στην Ελλάδα βρίσκεται σε άγρια κατάσταση. Ο ποταμός Νέστος δημιουργεί στο πέρασμά του από τον κάμπο έναν υγρότοπο εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο για την οικονομία, αφού από τα νερά του Νέστου αρδεύονται τα χωράφια, αλλά κυρίως για το οικοσύστημα της περιοχής. Το οικοσύστημα αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις λιμνοθάλασσες της Βιστωνίδας και Μητρικού. Το Δέλτα του Νέστου είναι περιοχή προστατευόμενη από τη συνθήκη Ramsar και έχει ενταχθεί στο Δίκτυο NATURA 2000. Η βλάστηση αν και έχει υποστεί σοβαρότατες καταστροφές λόγω της δράσης του ανθρώπου, παραμένει μαγευτική. Εξίσου πλούσια είναι η πανίδα, αφού τουλάχιστον στο τμήμα του παρόχθιου δάσους που είναι προστατευόμενο ζουν παρυδάτια πουλιά και θηλαστικά όπως αγριογούρουνα και αλεπούδες. Η χλωρίδα και η πανίδα είναι εξάρτηση της διαμόρφωσης του εδάφους, που ποικίλει ανάμεσα σε αμμοθίνες, καλαμιώνες, δάση και μικρές λίμνες.

Στάση Χρυσούπολη
Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί για τη σημασία του ποταμού και το οικοσύστημα, στο Μουσείο Φύσης Νέστου, που βρίσκεται στο Δήμο Χρυσούπολης. Καλό είναι να τηλεφωνήσετε προηγουμένως στο 25910-24289, για να μην χάσετε χρόνο. Στο μουσείο Φύσης Νέστου μαθαίνουμε ότι τα πρανή του ποταμού καλύπτονται κυρίως με δάση δρυός. Η παρόχθια βλάστηση των λιμνών και των ρεμάτων αποτελείτα από υδροχαρή φυτά. Στην παραλίμνια βλάστηση περιλαμβάνονται φυτά όπως η οστρυά, ο φράξος, οι ιτιές, η φλαμουριά, το σφενδάμι, το σκλήθρο, η λεπτοκαρυά, ο κισσός, ο κέδρος, η λεύκα, η ακακία, οι αγριοτριανταφυλλιές, ο βάτος, η σοβριά και άλλα. Θα συναντήσουμε επίσης αγριολούλουδα των δρυοδασών, όπως μαργαρίτες, αγριοφράουλες, γεράνια, αγριοπασνέδες, αγγελικούλες και διάφορα είδη ραδικιού. Κοντά στο ποτάμι ζουν αρκετά ζώα, όπως ο λύκος, η αλεπού, ο αγριόγατος, το ζαρκάδι, ο σκαντζόχοιρος, η νυφίτσα και το αγριογούρουνο. Στις παρόχθιες περιοχές συναντώνται βίδρες, βατράχια, νερόφιδα, σαύρες, χελώνες και άλλα είδη. Το Δέλτα του Νέστου είναι ένα ευρύτερο οικοσύστημα στο νότιο τμήμα των νομών Καβάλας και Ξάνθης, όπου σχηματίζονται μικρές λιμνοθάλασσες (Βασσόρας, Ερατεινού, Αγιάσματος, Κεραμωτής και Μοναστηρακίου), που βρίσκονται στο δυτικό τμήμα της όχθης, δηλαδή στο νομό Καβάλας. Στο ανατολικό τμήμα, στο νομό Ξάνθης κυριαρχούν οι αμμοθίνες. Το Δέλτα του Νέστου μπορεί να το προσεγγίσει ο επισκέπτης είτε από την περιοχή του Ερασμίου της Ξάνθης, είτε από τη Χρυσούπολη της Καβάλας. Όποιο δρόμο κι αν επιλέξετε, ένα είναι σίγουρο: πως ο ποταμός Νέστος θα σας μαγέψει τόσο, που θα υποσχεθείτε στον εαυτό σας ότι με την πρώτη ευκαιρία θα επιστρέψετε.

Κείμενο: Χρίστος Καλουντζόγλου
Φωτογραφίες: Γιάννης Σεφεριάδης