Σε μια λαμπρή τελετή που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο εντυπωσιακό και πρόσφατα ανακαινισμένο Palais de Congres - Square στις Βρυξέλλες απονεμήθηκαν τα βραβεία EDEN - Ευρωπαϊκοί προορισμοί Αριστείας, στο πλαίσιο του εορτασμού της Ευρωπαϊκής Ημέρας Τουρισμού. Ανάμεσα σε 22 ευρωπαϊκούς προορισμούς, από την Ελλάδα ήταν η Λέσβος που απέσπασε το πρώτο βραβείο "Ευρωπαϊκοί Προορισμοί Αριστείας - EDEN" έτους 2009 για την "Προστατευόμενη Περιοχή Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου". Το βραβείο παρέλαβαν εκ μέρους της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου η αντινομάρχης Λέσβου κα Μ. Τζουβελεκάκη και ο διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου αναπληρωτής καθηγητής Ν. Ζούρος.

Ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Τουρισμού - DG ENTR κ. Φ. Ιανιέλο, παραδίδοντας το βραβείο, αναφέρθηκε στη μοναδικότητα του Απολιθωμένου Δάσους, στοιχείο που συνέβαλε αποφασιστικά στην επιλογή. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης οργανώθηκε έκθεση των βραβευθέντων προορισμών και η Λέσβος συμμετείχε με ειδικό περίπτερο της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου στο οποίο προβλήθηκε το Απολιθωμένο Δάσος και τα πολιτιστικά και φυσικά μνημεία του νησιού. Το Περίπτερο της Λέσβου επισκέφτηκε την Παρασκευή 9 Οκτωβρίου ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Γκίντερ Φερχόιγκεν, o οποίος ενημερώθηκε από τον διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου κ. Ν. Ζούρο για τις δυνατότητες της νήσου στον τομέα της ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού και τις ποιοτικές υπηρεσίες που προσφέρει το Απολιθωμένο Δάσος.

Ο κ. Φερχόιγκεν εξέφρασε την ικανοποίησή του για την ανάδειξη της περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους και την αξιοποίηση της βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εξέφρασε την επιθυμία να επισκεφθεί σύντομα το Απολιθωμένο Δάσος ώστε να το γνωρίσει από κοντά. Παράλληλα, με την εκδήλωση της βράβευσης οργανώθηκε ειδική εκδήλωση για τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Τουρισμού στις 8 Οκτωβρίου 2009. Ο διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου αναπληρωτής καθηγητής Ν. Ζούρος στο πλαίσιο του συνεδρίου που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την προώθηση του Αειφόρου Τουρισμού, παρουσίασε τα στοιχεία που οδήγησαν στη βράβευση της Λέσβου και ειδικότερα τις δράσεις ανάδειξης της προστατευόμενης περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους και τις πρωτοβουλίες του Μουσείου για την ανάδειξη των απολιθωμάτων και την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών ενημέρωσης στους επισκέπτες της περιοχής. Αναφέρθηκε επίσης στις δράσεις ενίσχυσης του εκπαιδευτικού και επιστημονικού τουρισμού μέσω της οργάνωσης εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνεδρίων και εθελοντικών δράσεων. Τέλος, αναφέρθηκε στις δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης και προβολής της καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και των τοπικών προϊόντων της περιοχής.

Τους "Ευρωπαϊκούς Προορισμούς Αριστείας" ("Εuropean Destinations of Excellence" - EDEN") έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το 2006. Κάθε χρόνο, τα κράτη-μέλη της ΕΕ επιλέγουν έναν προορισμό βάσει θεματολογίας. Οι προορισμοί που βραβεύονται, προβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στους στόχους του προγράμματος συγκαταλέγονται:

- Η προβολή των αναδυόμενων ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών αριστείας, ιδιαίτερα οι λιγότερο γνωστοί.
- Η ανάδειξη της ευρωπαϊκής τουριστικής ποικιλομορφίας και ποιότητας.
- Η συμβολή στην αποσυμφόρηση, την καταπολέμηση της εποχικότητας και την εξισορρόπηση των τουριστικών ροών προς μη παραδοσιακούς προορισμούς.
- Η επιβράβευση βιώσιμων μορφών τουρισμού.

Στα οφέλη του προγράμματος συμπεριλαμβάνονται:

- Η καθιέρωση κριτηρίων αειφορίας ως συντελεστή αριστείας των ευρωπαϊκών προορισμών.
- Η θεσμοθέτηση Δικτύου μεταξύ των νικητών προορισμών, όπου όλα τα μέλη συνεργάζονται μεταξύ τους, διασφαλίζοντας την ανταλλαγή πληροφόρησης και γνώσης.
- Η ανάδειξη των αξιών, της ποικιλομορφίας και των κοινών χαρακτηριστικών των ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών
- Η προβολή προορισμών στους οποίους η τουριστική ανάπτυξη επιδιώκεται με τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική και περιβαλλοντική ισορροπία.

Κάθε χρόνο αυξάνεται το ενδιαφέρον συμμετοχής στο πρόγραμμα: το 2007 συμμετείχαν 10 χώρες, το 2008 συμμετείχαν 20 χώρες και το 2009 συμμετείχαν 23 χώρες.

Το Απολιθωμένο Δάσος

Οι επιστήμονες το λένε «Πομπηία των φυτών», οι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να το αποκαλούν «άγνωστη Ατλαντίδα του Αιγαίου». Οι ντόπιοι δεν ξέρουν καλά-καλά πως ζουν πάνω στα απομεινάρια του ηφαιστείου. Το απολιθωμένο δάσος στο Σίγρι, στο δυτικό άκρο της Λέσβου, όπως κι αν το αποκαλέσεις, είναι μια πρόκληση για τις αισθήσεις. Η δυτική Λέσβος είναι γέννημα ενός ηφαιστείου, που βρυχήθηκε πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια. Ο Ήφαιστος ζήλεψε την ομορφιά του υποτροπικού δάσους κι έστειλε τη λάβα να το σκεπάσει. Μα φαίνεται πως την τελευταία λέξη την είπε ο Δίας: Η λάβα και η στάχτη του ηφαιστείου σκέπασαν τα δάση, αγκάλιασαν τόσο καλά ό,τι υπήρχε σ΄ αυτό το κομμάτι της Λέσβου, που δεν άφησαν τον αέρα και το φως να τα αλλοιώσουν. Mε το πέρασμα των αιώνων οι κορμοί, τα κλαδιά, τα φύλλα των δέντρων απολιθώθηκαν. Βλέπεις ένα απολιθωμένο δέντρο και λες, ναι, αυτός είναι κορμός δέντρου, ξεχωρίζεις τον φλοιό, τους δακτυλίους. Μα σαν το αγγίξεις, έχεις την αίσθηση πως πιάνεις πέτρα. Πέτρα, μα πολύχρωμη, που παίζει με το φως του ήλιου του Αιγαίου, που την ξαναβλέπει σήμερα, ύστερα από 20 εκατομμύρια χρόνια. Αυτό είναι το απολιθωμένο δάσος. Μια πρόκληση για τις αισθήσεις.

Να φτάσεις απόγευμα στο Σίγρι. Να δεις τον ήλιο να λούζεται στο Αιγαίο. Κι αφού περπατήσεις στα σοκάκια, απόλαυσε το ούζο σου. Την άλλη μέρα όρεξη να έχεις να περπατάς στις πλαγιές όπου αποκαλύπτονται τα απολιθωμένα δέντρα. Γιατί ολόκληρη η περιοχή, από το Σίγρι μέχρι την Ερεσό, είναι ένα τεράστιο γεωλογικό πάρκο. Τα περισσότερα απολιθωμένα δέντρα βρίσκονται στο Σίγρι, όπου χτίστηκε πριν από μερικά χρόνια το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Ο επισκέπτης χάρη στην πολύ καλή οργάνωση του μουσείου μπορεί να καταλάβει πως δημιουργήθηκε το απολιθωμένο δάσος και γιατί θεωρείται μοναδικό μνημείο σε όλο τον κόσμο. Ένα μουσείο που χτίστηκε με ηφαιστειακή πέτρα, από τα σπλάχνα του βουνού που έκρυβε τόσα χρόνια τα απολιθώματα. Στον περίβολο του μουσείου, εκεί όπου βρέθηκαν, εκτίθενται στα έκπληκτα μάτια των επισκεπτών κορμοί και ρίζες δέντρων. Μα το εντυπωσιακό τοπίο είναι η πλαγιά του βουνού, στους πρόποδες της Μονής Υψηλού. Ένα μοναστήρι στο δρόμο από το Σίγρι προς την Ερεσό. Από εκεί αρχίζει το μονοπάτι που σε οδηγεί ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά ευρήματα του απολιθωμένου δάσους, σε μια έκταση περίπου 300 στρεμμάτων. Πουθενά αλλού στον κόσμο δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί όρθιοι απολιθωμένοι κορμοί. Κάποιος φτάνει σε ύψος 20 μέτρων, άλλοι έχουν διάμετρο τριών μέτρων! Πεύκα σεκόγια, δρυς, φοίνικες, οξυές, λεύκες, πλατάνια…

Εκεί όμως που ο επισκέπτης μένει άναυδος, είναι στη Νησιώπη. Ένα μικρό νησάκι απέναντι στο λιμανάκι του Σιγρίου, όπου δυστυχώς η διοίκηση του Μουσείου δεν έχει προβλέψει να υπάρχει θαλάσσια πρόσβαση για όσους θέλουν να το επισκεφτούν. Φαίνεται πως είναι «ψιλά γράμματα» για τους ιθύνοντες η ύπαρξη απολιθωμένων κορμών μέσα στη θάλασσα, λες κι υπάρχουν κι αλλού στον κόσμο τέτοια μνημεία… Να είναι καλά ο φίλος μου, ο Βαγγέλης, που μας πήγε με το καϊκι του στη Νησιώπη και θαυμάσαμε τις ομορφιές που κρύβουν οι ακτές του… Το απολιθωμένο δάσος το ύμνησαν πρώτοι οι ξένοι (τι παράξενο…) . Το 1844, έγραψε για τα απολιθωμένα δέντρα της Λέσβου ο Αυστριακός βοτανολόγος Φραγκίσκος Ούγκερ και το 1989, ο Γάλλος γεωλόγος, Λουδοβίκος Λονέ, περιέγραψε με θαυμασμό «το μαρμαρωμένο δάσος στην πατρίδα της Σαπφούς». Ακολούθησαν οι βάνδαλοι, κυρίως Έλληνες, που έσπαγαν τους κορμούς που έρχονταν στο φως για να έχουν … αναμνηστικά στα σαλόνια τους… Μόλις πριν από είκοσι χρόνια, η ελληνική πολιτεία εδέησε να θεσπίσει μέτρα για την προστασία του δάσους.

Τι είναι αυτό που κάνει το απολιθωμένο δάσος μοναδικό μνημείο σε όλο τον κόσμο; Το ότι αποτελεί ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα δάσους που απολιθώθηκε επί τόπου, από την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα και έχει διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση μέχρι σήμερα. Τα δέντρα βρίσκονται μέχρι τις μέρες μας στο ίδιο σημείο όπου στέκονταν αγέρωχα πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια, όπως μαρτυρούν τα ριζικά συστήματά τους. Κι επιπλέον, οι επιστήμονες βλέποντας τη σύνθεση της χλωρίδας, μπορούν να βγάλουν ασφαλή συμπεράσματα για το περιβάλλον και τις κλιματικές συνθήκες τότε που στο βόρειο Αιγαίο, το πάνω χέρι το είχε ο Ήφαιστος. Το απολιθωμένο δάσος στο Σίγρι της Λέσβου, είναι άλλος ένας λόγος να φτάσεις στα άκρα, εκεί όπου η Σαπφώ σαγήνευε Θεούς και ανθρώπους.