Μπορεί η Δυτική Μακεδονία να είναι η μοναδική περιφέρεια στην Ελλάδα που δεν διαθέτει θάλασσα, όμως έχει παραλίες και πλούσιο υδάτινο στοιχείο στις οκτώ λίμνες και τα πολλά ποτάμια της. Το νερό εναλλάσσεται αρμονικά με βραχώδεις όγκους, φαράγγια, θολωτά γεφύρια, δασωμένους λόφους, ρέματα και χαράδρες. Προσφέρει δε, σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, μία τεράστια ποικιλία από εναλλακτικές δραστηριότητες για όσους δεν θέλουν να συνωστίζονται στην παραλία για μια ομπρέλα, βρίσκουν ακριβά τα ακτοπλοϊκά εισιτήρια, δεν αντέχουν το μποτιλιάρισμα καθ΄ οδόν για μία θέση στην πλαζ και αποζητούν την ησυχία τους, μακριά από την πολυκοσμία. Ξεφυλλίζοντας το «βιβλίο» της φύσης της Δυτικής Μακεδονίας, αρχικά παίρνει κάποιος μία «γεύση» από ανάβαση στις Δρακόλιμνες της Φλέγγας, κολύμπι στα νερά του φαραγγιού της Πορτίτσας, εξερεύνηση στη σπηλιά του Δράκου στην Καστοριά, βαρκάδα στα ασκηταριά των Πρεσπών στο Τριεθνές, ράφτινγκ και καγιάκ στους ποταμούς Βενέτικο και Αλιάκμονα, ιππασία στο Νυμφαίο αλλά και σκι, σνόουμπορντ και βόλτα με χιονορακέτες στα χιονοδρομικά κέντρα της Βίγλας και Πισοδερίου στη Φλώρινα, της Βασιλίτσας στα Γρεβενά και του Βιτσίου στην Καστοριά. Γεωγραφική ταυτότητα Βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, συνορεύει με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ και έχει τέσσερις περιφερειακές ενότητες, αυτές της Κοζάνης, των Γρεβενών, της Καστοριάς και της Φλώρινας ενώ οι δήμοι της περιοχής είναι δώδεκα. Ο μόνιμος πληθυσμός της Περιφέρειας, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για την απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 282.120 ανθρώπους. Βασικά δε χαρακτηριστικά της αποτελούν η κομβική της θέση στο χώρο των Βαλκανίων και η ενεργειακή της υπόσταση, καθώς το 45% της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται στον άξονα Κοζάνης - Πτολεμαΐδας - Αμυνταίου - Φλώρινας. Ιστορική ταυτότητα Η νεότερη ιστορία της περιοχής έχει να επιδείξει μία ελεύθερη περίοδο εκατό χρόνων που συμπληρώνονται φέτος από την απελευθέρωσή της το 1912, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Προηγήθηκε ο Μακεδονικός Αγώνας (1904 - 1908) που διεξήχθη μεταξύ- κυρίως- Βουλγάρων, Ελλήνων και Σέρβων και είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση των Ελλήνων σε όλη σχεδόν τη Μακεδονία, συμπεριλαμβανομένων και των περιοχών στις οποίες η βουλγαρική επιρροή ήταν έντονη. Ωστόσο, ο αγώνας για την ανεξαρτησία της Μακεδονίας είχε αρχίσει συγχρόνως με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όμως οι όποιες εξεγέρσεις δεν είχαν αποτέλεσμα. Τελικά, η απελευθέρωση αφενός τερμάτισε τη μακραίωνη οθωμανική κυριαρχία και αφετέρου σηματοδότησε τη χρονική αφετηρία του επίσημου ελληνικού «βίου» της, με την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό βασίλειο. Σύμφωνα με στοιχεία του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, η ενσωμάτωση στο ελληνικό κράτος δεν τερμάτισε και την περίοδο των βαλκανικών ανταγωνισμών, καθώς έκτοτε ο μακεδονικός χώρος βρέθηκε στο επίκεντρο νέων κυκλώνων και αποτέλεσε το μήλο της έριδος, καθώς και το πεδίο περιφερειακών αντιπαραθέσεων ακόμα και στην πανευρωπαϊκή διάστασή τους. Τη δεκαετία του '40, η Μακεδονία βρέθηκε στο επίκεντρο σφοδρών συγκρούσεων, ενώ από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια εισήλθε σε τροχιά ανασυγκρότησης, διαμορφώνοντας εντέλει τη σύγχρονη ανθρωπογενή, περιβαλλοντική και αναπτυξιακή φυσιογνωμία της. Ο τόπος όμως έχει μια προηγούμενη, τεράστια ιστορία που φτάνει τα 700 εκατομμύρια χρόνια πίσω, τότε που η αρχαία ήπειρος Παγγαία διαχωρίστηκε και δημιουργήθηκαν η Ευρώπη και η Αφρική. Στην περιοχή της Δεσκάτης Γρεβενών, ύστερα από αρκετά εκατομμύρια χρόνια άρχισε η σύγκρουση Ευρώπης και Αφρικής που είχε αποτέλεσμα το σχηματισμό των ’λπεων. Σήμερα, η ευρύτερη περιοχή προσελκύει το ενδιαφέρον της παγκόσμιας γεωλογικής έρευνας, καθώς μαρτυρεί τη γεωλογική ιστορία του κόσμου και αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της θεωρίας των τεκτονικών πλακών. Στην αρχαιότητα, ως τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας, η σημερινή Δυτική Μακεδονία φιλοξένησε στα εδάφη της τους Μακεδόνες, μία φυλή των Δωριέων που εγκαταστάθηκε στην περιοχή το 2000 π.Χ. Ειδικότερα, στις δυτικές ορεινές περιοχές του άνω ρου το Αλιάκμονα, τον 5ο π.Χ. αιώνα ξεκίνησε η δυναστεία των Μακεδόνων και ακολούθησε σημαντική οικιστική ανάπτυξη. Κατά την περίοδο του Μακεδονικού Βασιλείου υπό τον Αλέξανδρο Α΄, οι περιοχές αυτές έγιναν ημιαυτόνομες και διοικούνταν από την τοπική αριστοκρατία κάθε βασιλείου, με εξαίρεση την Εορδαία που εντάχθηκε νωρίτερα επί Περδίκκα Α. Επί Φιλίππου του Β΄ η περιοχή συμμάχησε με τους Ηπειρώτες και τους Ιλλυριούς ενώ αργότερα εντάχθηκε διαδοχικά στο Μακεδονικό Βασίλειο.

Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ Κοζάνη - Το χώμα που φλέγεται Ήταν στις αρχές του 1900, όταν οι κάτοικοι της περιοχής της Εορδαίας, σκάβοντας λίγο στο χώμα, ανακάλυψαν ότι παίρνει εύκολα φωτιά. Το θέαμα τους συνεπήρε, τους εντυπωσίασε και τότε όλοι μιλούσαν για το χώμα που φλέγεται. ’ρχισαν έτσι να το χρησιμοποιούν υποτυπωδώς για οικιακή χρήση, για θέρμανση. Ωστόσο, το εμπορικό δαιμόνιο των Μικρασιατών Γιώργου Παυλίδη και Κωνσταντίνου Αδαμόπουλου τους οδήγησε, περίπου στα 1930, στην πρώτη συστηματική εκμετάλλευση λιγνίτη. Οι εξελίξεις που ακολούθησαν είχαν τη μορφή χιονοστιβάδας και ύστερα από έρευνες για να διαπιστωθούν τα αποθέματα του λιγνίτη, η Πτολεμαΐδα, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρέθηκε στο επίκεντρο του πανελλήνιου ενδιαφέροντος στον τομέα της ενέργειας σε μια εποχή κρίσιμη για ολόκληρη τη χώρα. Σήμερα, το ενεργειακό λεκανοπέδιο, με επίκεντρο την περιοχή της Κοζάνης πληρώνει- άδικα ή δικαιολογημένα μέχρις ενός σημείου- το γεγονός ότι το όνομά της αποτελεί συνώνυμο της ρύπανσης. Την ίδια στιγμή το ενεργειακό ενδιαφέρον της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας εστιάζεται αφενός στην εκμετάλλευση των εγχώριων κοιτασμάτων λιγνίτη και αφετέρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τον σχεδιασμό αναπτυξιακών δράσεων για τη μεταλιγνιτική περίοδο. Γρεβενά - Από τον πλανήτη ’ρη στον Όρλιακα Ο νομός Γρεβενών είναι στο μεγαλύτερο βαθμό αγροτικός. Προσβλέπει, όμως, περισσότερο στην τουριστική αξιοποίηση της πανέμορφης αλπικής φύσης και της αρχαιολογικής έρευνας. Διαθέτει, άλλωστε, επιστημονικό δυναμικό διασκορπισμένο σε κάθε άκρη της γης που αφουγκράζεται τις ανάγκες του τόπου και αναζητά λόγους επιστροφής και τρόπους αξιοποίησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Γρεβενιώτης επιστήμονας, μέλος της ομάδας της NASA Θανάσης Οικονόμου, ο οποίος μετείχε στην ερευνητική ομάδα που κατασκεύασε το μηχάνημα Pathfinder που προσεδαφίστηκε στον ’ρη. Ο κ. Οικονόμου πρωτοστάτησε στις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός διεθνούς αστεροσκοπείου στο όρος Όρλιακας της Πίνδου ενώ το εγχείρημα έχει μπει ήδη σε καλό δρόμο. Τα Γρεβενά, όμως, έγιναν γνωστά διεθνώς και για έναν άλλο λόγο: τα πολυπληθή παλαιοντολογικά ευρήματα της Δυτικής Μακεδονίας, μεταξύ των οποίων και οι χαυλιόδοντες μήκους πέντε μέτρων που βρέθηκαν στη Μηλιά των Γρεβενών, ενέπνευσαν τρεις αμερικανούς παραγωγούς ταινιών. Εκείνοι επισκέφθηκαν την περιοχή, συναντήθηκαν με την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ευαγγελία Τσουκαλά και δημιούργησαν ένα ντοκιμαντέρ, με ήρωα έναν ορφανό αφρικανικό ελέφαντα, που μεγάλωσε σε τσίρκο, αλλά τελικά κατάφερε να επιστρέψει στο φυσικό του περιβάλλον. Καστοριά - Η τέχνη της γουνοποιίας Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, οι πρώτοι Καστοριανοί τεχνίτες έμαθαν την τέχνη της γουνοποιίας στην Κωνσταντινούπολη. Τον 16ο και 17ο αιώνα η συντεχνία των Καστοριανών γνώρισε μεγάλη ακμή. Δεν ήταν τυχαίο, άλλωστε, ότι στην τουρκοκρατία η ζήτηση για γούνες ήταν μεγάλη επειδή οι Τούρκοι αγαπούσαν τα γούνινα πολυτελή ρούχα αλλά και γιατί οι στολές των αξιωματικών είχαν γούνινα κομμάτια. Έτσι, η επεξεργασία και το εμπόριο της γούνας αποτέλεσαν για χρόνια τη βασική οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων της πόλης της Καστοριάς. Από το 1976 και κάθε χρόνο ο Σύνδεσμος Γουνοποιιών Καστοριάς διοργανώνει, την Ετήσια Διεθνή Έκθεση Γούνας, μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις γούνας διεθνώς και ένα μεγάλο εμπορικό γεγονός της Δυτικής Μακεδονίας. Φλώρινα - Γεωγραφική απομόνωση αλλά και πύλη προς τα Βαλκάνια Η θέση του νομού στο βορειοδυτικό άκρο της χώρας και τα σύνορά του με δύο βαλκανικές χώρες έπαιξαν και παίζουν, ίσως, τον πιο σημαντικό ρόλο στην εξέλιξή του. Έτσι, άλλοτε φέρνουν στην επιφάνεια τη γεωγραφική απομόνωση από τα βιομηχανικά και εμπορικά κέντρα της ενδοχώρας, με συνέπεια τη στενότητα της αγοράς και το υψηλό μεταφορικό κόστος, και άλλοτε τη διασυνοριακή συναλλαγή χαρακτηρίζοντας τον νομό ως «Πύλη προς τα Βαλκάνια». Έντονα είναι τα σημάδια της βιομηχανοποίησης, λόγω της λειτουργίας μονάδων παραγωγής ενέργειας ωστόσο κυρίαρχο παραμένει το γεωργοκτηνοτροφικό στοιχείο. Πολλά υποσχόμενο είναι το περιβαλλοντικό κεφάλαιο της περιοχής που αφήνει μεγάλα περιθώρια τουριστικής αξιοποίησης. Πλούσια ήθη και έθιμα Η Δυτική Μακεδονία διαθέτει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και καταβάλλει μία πεισματική προσπάθεια διατήρησής της με σκοπό να μη χαθεί η «ταυτότητα» της περιοχής. Οι μεταμφιέσεις κυριαρχούν στα αποκριάτικα έθιμα που αναβιώνουν τόσο την περίοδο των Φώτων όσο και κατά την Αποκριά, ενώ στα καρναβαλικά ήθη περιλαμβάνονται το έθιμο του Φανού στην Κοζάνη, η Ανακατωσιά στα Γρεβενά, οι εκδηλώσεις του Ξυνού Νερού στη Φλώρινα και οι μπουμπούνες, οι μεγάλες φωτιές στην Καστοριά. Στη λίστα με τα έθιμα του τόπου ξεχωρίζουν οι καβαλάρηδες του Δεκαπενταύγουστου στη Σιάτιστα, τα κάλαντα και οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, οι φωτιές της Φλώρινας, τα τραγούδια του τρύγου και του αρραβώνα, αλλά και ο τρανός χορός που χορεύεται στους γάμους.

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ: Κοζάνη: Ένα οικοσύστημα που δημιουργήθηκε με ανθρώπινη παρέμβαση, το 1973, η λίμνη Πολυφύτου, δεσπόζει στο νομό Κοζάνης και έχει συγκεντρώσει γύρω της παραγωγικές, οικοτουριστικές, αλιευτικές και ναυταθλητικές δραστηριότητες. Πριν από 36 χρόνια, η κοιλάδα του Αλιάκμονα σκεπάστηκε από τα νερά του ποταμού, με τη δημιουργία φράγματος και τη λειτουργία ενός από τους σημαντικότερους υδροηλεκτρικούς σταθμούς της χώρας. Στην κοιλάδα "πνίγηκαν" τα χωριά Νεράιδα και Πολύφυτο, οι κάτοικοι των οποίων αναγκάστηκαν να μετεγκατασταθούν σε άλλους οικισμούς. Στα υπόγεια σπίτια "ζουν" σήμερα γιγάντιοι γουλιανοί που φτάνουν τα 2,5 μέτρα μήκος και τα 200 κιλά βάρος και κάνουν περήφανους τους ψαράδες που καταφέρνουν να τους πιάσουν. Σήμερα, η διαδρομή γύρω από τη λίμνη είναι μαγευτική. Ο επισκέπτης αξίζει να βρεθεί στο γραφικό Βελβεντό, να κάνει θαλάσσιο σκι στα νερά της λίμνης, να γευτεί ψάρι σε ένα από τα γραφικά ταβερνάκια, αλλά και να δοκιμάσει τα υπέροχα ροδάκινα της περιοχής. Μπορεί, επίσης, να επισκεφθεί το αρχαιολογικό μουσείο Αιανής, τη βασιλική νεκρόπολή της, τα βυζαντινά κάστρα των Σερβίων, τα λαογραφικά και ιστορικά μουσεία στο Βελβεντό και τα Σέρβια, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στο Βούρινο, το μουσείο της Κοζάνης και τους μακεδονικούς τάφους της Εορδαίας. Ξεχωριστή θέση στον πλούσιο κατάλογο των μουσείων κατέχει το παλαιοντολογικό, ιστορικό και λαογραφικό μουσείο της Πτολεμαΐδας, όπου εκτίθενται οστά μαμούθ, χαυλιόδοντες από ελεφαντοειδή, απολιθώματα εντόμων, φυτών και κοχυλιών, που αποδεικνύουν ότι η περιοχή ήταν κάποτε καλυμμένη από θάλασσα. Επιπλέον, μία έκθεση από τους χαυλιόδοντες του ελέφαντα των αμπελιών (του είδους Elephas Paleoloxodon antiquus), που έζησε πριν από 200.000 χρόνια, βρίσκεται στην είσοδο του πρώην δημαρχείου Ασκίου και συνοδεύεται από μια ζωγραφική απεικόνιση του ζώου. Ωστόσο, ο πιο πλήρης σκελετός του συγκεκριμένου είδους ελέφαντα βρίσκεται στο Δημοτικό Διαμέρισμα Περδίκκα, στο σημερινό δήμο Εορδαίας. Η περιοχή επιφυλάσσει ακόμη μία μεγάλη ποικιλία επισκέψεων στο βουνό. Πόλος έλξης είναι η περιοχή του Βοΐου, η οροσειρά του οποίου συνιστά φυσικό σύνορο ανάμεσα στη Δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο. Πολλοί, την αποκαλούν «πόρτα της Πίνδου», καθώς ο επισκέπτης, ξεκινώντας από τον φημισμένο αυτό ορεινό όγκο, μπορεί να γνωρίσει τα θεμέλια των συνεχόμενων οροσειρών και τις πηγές του Αλιάκμονα, του μεγαλύτερου ποταμού της Ελλάδας. Ένα δίκτυο σαράντα ημιορεινών και ορεινών οικισμών, βρίσκεται σε υψόμετρο από 750 έως 1450 μέτρα ενώ αυτά τα παραδοσιακά πετρόχτιστα χωριά, τα λεγόμενα «μαστοροχώρια» ή «καστανοχώρια», αποτελούν οργανωμένους οικιστικούς και πολιτιστικούς ιστούς. Ανάμεσά τους υπάρχει πλήθος από αρχαίες και νεότερες διαδρομές, ιστορικά καταγεγραμμένες. Απ' αυτές, άλλες διαμορφώθηκαν σε δρόμους (αρβανιτόστρατα, βλαχόστρατα), άλλες σε πεζοπορικά και ορειβατικά μονοπάτια (το ταξίδι του ποταμού Πραμόριτσα, Πεντάλοφος - Νέα Κοτύλη), ενώ άλλες χάθηκαν μαζί με τους οικισμούς που συνέδεαν ή εγκαταλείφθηκαν, λόγω κατασκευής νέων οδών. Από την ευρύτερη περιοχή του Βοΐου διέρχονται τα διεθνή μονοπάτια Ε4 και Ε6, καθώς και το εθνικό μονοπάτι Ο3. Ειδικότερα, στις πλευρές των φαραγγιών της περιοχής βρίσκεται σκαρφαλωμένος ο «μαρμαρωμένος δεσπότης» μια μορφή που φτιάχτηκε από τη διάβρωση των πετρωμάτων, με τη βοήθεια του ρέοντος νερού. Λίγο παραδίπλα βρίσκονται η «αρκούδα», ο «αετός» και άλλα γλυπτά, δημιουργήματα της φύσης και της ανθρώπινης φαντασίας. Πρόκειται για ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, αλλά και επιστημονικού ενδιαφέροντος, καθώς αποτελεί χώρο επισκέψεων των φοιτητών γεωλογίας, αλλά και τοποθεσία επιστημονικών ερευνών. Ο λόγος είναι η παρουσία πλήθους απολιθωμάτων, κοραλλιών και οργανισμών, η μελέτη των οποίων αποκαλύπτει σημαντικές πληροφορίες, τόσο για τον τρόπο και τον χρόνο διαμόρφωσης του φλοιού της περιοχής όσο και για τη μελέτη της χλωρίδας και της πανίδας του τόπου. Σήμερα, ο επισκέπτης των φαραγγιών των Σερβίων μπορεί να δει μπροστά του εντυπωσιακά βουνά, όμορφες γεωμορφίες και διαφορετικά είδη πετρωμάτων, που προσφέρουν πολλαπλές δυνατότητες αξιοποίησης από τουριστική πλευρά. Ο Δήμος, άλλωστε, έχει διαμορφώσει στο συγκεκριμένο σημείο ένα πολύ όμορφο μονοπάτι που υπόσχεται έναν ευχάριστο περίπατο και οδηγεί στο κάστρο των Σερβίων. Εναλλακτικές διαδρομές στην ευρύτερη περιοχή περιλαμβάνουν ακόμη την περιοχή του Βελβεντού και τους καταρράκτες της, το φράγμα της ΔΕΗ και τις φυσικές ομορφιές στα Μπουχάρια του Μικρόβαλτου. Εκεί, ένα εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο, μοναδικό σε όλη την Ελλάδα, καταδεικνύει την… καλλιτεχνική διάθεση της φύσης. Τα «Μπουχάρια» είναι περίπου 20 πυραμοειδείς σχηματισμοί φτιαγμένοι από χώμα, άργιλο, μάργες και κροκάλες, με κορυφή καλυμμένη με σχιστολιθικές πλάκες, που ξεπερνούν σε ύψος τα δύο μέτρα, φτάνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις και τα έξι με επτά μέτρα (οι λεγόμενοι «’τλαντες»). Παρόμοιοι σχηματισμοί στην ίδια περιοχή είναι και τα «Νοχτάρια», με τη μόνη διαφορά ότι δεν επιστεγάζονται με πλάκες. Ο συνδυασμός των δύο γεωμορφών δημιουργεί ένα μοναδικό και ιδιόμορφο δάσος, που έχει προέλθει από τη διάβρωση του εδάφους σε διάστημα δεκάδων χιλιάδων χρόνων. Στην περιοχή έχει δημιουργηθεί γεωλογικό πάρκο προκειμένου να διευκολύνει την πρόσβαση των επισκεπτών και να αναδείξει το σπάνιο αυτό φαινόμενο. Το πάρκο είναι επισκέψιμο για το κοινό που έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει διαδρομές περιπάτου, να ξεκουραστεί στους χώρους ανάπαυσης και ενημέρωσης ή να επισκεφθεί το ξύλινο παρατηρητήριο στη βόρεια πλευρά του πάρκου.

Γρεβενά: Ξεκινώντας από τα Γρεβενά, ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει τα απέραντα δάση της οροσειράς της Πίνδου, τα ορεινά ρέματα της περιοχής και τα αλπικά λιβάδια. Οι επίδοξοι περιηγητές έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε μία ποικιλία διαδρομών στο εσωτερικό της Βάλιας Κάλντα, το όρος Όρλιακας, τη Βασιλίτσα και την περιοχή του Σπηλαίου. Σκαρφαλωμένες στο Μαυροβούνιο όρος, βρίσκονται οι Δρακόλιμνες της Φλέγγας, όπου φτάνει κάποιος, ακολουθώντας τα μονοπάτια από το Αρκουδόρεμα, το ρέμα Σαλατούρα, το διάσελο Σαλατούρα Μηλιάς, το ορειβατικό καταφύγιο του Δήμου Μετσόβου ή το χωριό Βωβούσα. Η περιοχή ενδείκνυται, εξάλλου, για εναλλακτικές δραστηριότητες, όπως το ράφτινγκ και το καγιάκ στα ποτάμια των Γρεβενών, το κολύμπι στα νερά του φαραγγιού της Πορτίτσας, αλλά και την ιππασία, στα κατάφυτα και καταπράσινα μονοπάτια του εθνικού δρυμού. Για τους λιγότερο τολμηρούς, ο νομός προσφέρει έναν κατάλογο από αξιοθέατα που συμπεριλαμβάνει μεγάλα μοναστήρια, λαογραφικές συλλογές στα παραδοσιακά χωριά, εντυπωσιακά πετρόχτιστα γεφύρια και λιθόστρωτα μονοπάτια. Ξεχωρίζει το μοναστήρι του Οσίου Νικάνορα που είναι γνωστό και ως Μονή της Ζάβορδας που ιδρύθηκε από τον Θεσσαλονικέα Όσιο Νικάνορα στις αρχές του 16ου αιώνα, πάνω στο Καλλίστρατο όρος, δίπλα στον Αλιάκμονα. Το καθολικό της μονής είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας που αποδίδονται στο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο (16ος αιώνας). ’λλα σπουδαία προσκυνήματα είναι τα μοναστήρια της Παναγίας στο Σπήλαιο με αξιόλογα ξυλόγλυπτα (17ου αιώνα), της Παναγίας στο Τορνίκι (15ου αιώνα), κοντά στο χωριό Παναγία, του Ταξιάρχη (19ου αιώνα) στον ομώνυμο οικισμό και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου που είναι γνωστό ως μονή Μπουνάσιας στην περιοχή της Δεσκάτης. Εξάλλου, αξίζει κάποιος να δει από κοντά τα ευρήματα της παλαιοντολογικής έρευνας στη Μηλιά Γρεβενών, όπου ανακαλύφθηκαν χαυλιόδοντες μήκους πέντε μέτρων και ηλικίας τριών εκατομμυρίων ετών που φιλοξενήθηκαν στο βιβλίο Γκίνες. Οι χαυλιόδοντες αυτοί εκτίθενται σε ένα μικρό «Τζουράσικ Πάρκ», στο μουσείο που έγινε στην περιοχή για να τους φιλοξενήσει. Τα Γρεβενά επιφυλάσσουν και μία πληθώρα γαστρονομικών εκπλήξεων, με κύριο στοιχείο τα μανιτάρια, που αποτελούν το τιμώμενο προϊόν, στη γιορτή που διοργανώνεται κάθε Αύγουστο, στις όχθες του Βενέτικου ποταμού. Τα μανιτάρια και η τρούφα, άλλωστε, προσελκύουν διαρκώς πλήθος επισκεπτών που ενδιαφέρονται να μάθουν πώς να τα αναζητούν στη φύση αλλά και να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις γευσιγνωσίας, μουσικά και χορευτικά δρώμενα, καθώς και εκθέσεις φωτογραφίας, ξυλογλυπτικής, πυρογραφίας, κεραμικής και παιδικής ζωγραφικής. Το προϊόν αυτό της περιοχής έχει φέρει κοντά τους μανιταρόφιλους από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και τα Βαλκάνια, ενώ τα μυστικά τους αποκάλυψαν πρόσφατα στην ιαπωνική τηλεόραση και Ιάπωνες δημοσιογράφοι που βρέθηκαν στα Γρεβενά. Καστοριά: Λίγο βορειότερα, στο νομό Καστοριάς, ο περιηγητής μπορεί να ξεκινήσει μια ενδιαφέρουσα διαδρομή από το Νεστόριο, την πύλη εισόδου της οροσειράς του Γράμμου, μέχρι τις πηγές του Αλιάκμονα. Σε αυτό το ειδυλλιακό τοπίο, σε μία κοιλάδα στον Αλιάκμονα επέστρεψαν πριν από 34 χρόνια παιδιά μεταναστών από την Ελλάδα στην Αμερική για να γυρίσουν στην πατρίδα, να διασκεδάσουν και να έρθουν σε επαφή με τη φύση. Ήταν η πρώτη φορά που έστησαν σκηνές δίπλα στο ποτάμι και διοργάνωσαν ένα πάρτι, πρωτοπόρο για την εποχή του 1978, που άντεξε στο χρόνο, πήρε μεγαλύτερη μορφή και σήμερα συγκεντρώνει πάνω από 30.000 επισκέπτες. Πρόκειται για το γνωστό River Party που διοργανώνει η δημοτική αρχή και προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από την Ελλάδα αλλά και τις χώρες με έντονο το ομογενειακό στοιχείο, όπως η Αμερική, ο Καναδάς και η Γερμανία. Πολύς κόσμος επισκέπτεται την περιοχή και στην υπόλοιπη διάρκεια του χρόνου, καθώς υπάρχουν κατασκηνωτικές εγκαταστάσεις, ξενώνες, ξενοδοχεία, εστιατόρια και υποδομές αναψυχής. Η οροσειρά του Γράμμου, άλλωστε, επιλέχθηκε λόγω των συμβολισμών της για να επιστρέψουν στον τόπο καταγωγής τους και οι «Μετά» μια ανοιχτή ομάδα ανθρώπων, που έξω από κόμματα και ιδεολογίες, "συναντήθηκε" για πρώτη φορά στον κυβερνοχώρο μέσω, του διαδικτύου. Ήταν όλοι τους παιδιά των προσφύγων του Εμφυλίου, που ένιωσαν την ανάγκη να επιστρέψουν στο παρελθόν και να βρουν από πού ξεκίνησε η "Οδύσσεια" των γονιών τους. Η σημερινή εικόνα των χωριών του Εμφυλίου παρουσιάζει τις δυο τους όψεις. Λιβαδοτόπι, Γιαννοχώρι, Μονόπυλο, Τρίλοφος, Φούσια, Παλιά Κοτύλη, Γλυκονέρι και Περιστερά έχουν ερημώσει πλήρως. Τα περισσότερα απ' αυτά κάηκαν εντελώς και οι περισσότεροι κάτοικοί τους έφυγαν είτε κατά τη διάρκεια του πολέμου είτε μετά τη λήξη του, καθώς δεν μπορούσαν να επιβιώσουν. Από την άλλη όμως πλευρά, το τοπίο αλλάζει σε χωριά και οικισμούς που δεν έχουν μεν κατοίκους αλλά έχουν ανοικοδομηθεί την τελευταία 20ετία, από παιδιά ή εγγόνια πολιτικών προσφύγων που αναζήτησαν τις ιδιοκτησίες τους, τα οικόπεδα, τα γκρεμισμένα σπίτια. Ξεκίνησαν προσπάθειες να ξαναφτιάξουν τις κατοικίες και το αποτέλεσμα ήταν κάποια απ' αυτά τα χωριά να ξαναπάρουν τη μορφή των οικισμών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι η Νέα Κοτύλη και η Κυψέλη. Το καλοκαίρι, ο τόπος ζωντανεύει και πολλοί διαμένουν στα σπίτια που ανακατασκεύασαν χρησιμοποιώντας τα ως θερινή κατοικία. Στο κέντρο του νομού, η πόλη της Καστοριάς καθρεφτίζει την ομορφιά της στην ομώνυμη λίμνη, ενώ στις περιοχές, όπου οι όχθες της συναντούν τα βραχόβουνα, σχηματίζεται η σπηλιά του Δράκου, που ανακαλύφθηκε μόλις το 1940 από κατοίκους της περιοχής, πήρε το όνομά της από την είσοδό της που έχει τη μορφή στόματος δράκου και απέχει 15 μέτρα από τον παραλίμνιο δρόμο. Μάλιστα, ο μύθος της περιοχής αναφέρει ότι ο δράκος φύλαγε τη σπηλιά και έριχνε φλόγες από το στόμα του σε όποιον τολμούσε να πλησιάσει. Οι προσπάθειες για την αξιοποίηση του σπηλαίου, που είναι το μοναδικό στην Ελλάδα με λίμνες γλυκού νερού, ξεκίνησαν από το 1998 και τα εγκαίνιά του έγιναν στα τέλη του 2009. Το σπήλαιο διαθέτει ειδικές διαδρομές, κατάλληλα διαμορφωμένες, με σεβασμό στο περιβάλλον και μια πλωτή γέφυρα από την οποία μπορεί κανείς να δει τις επτά του λίμνες. Για όσους ενδιαφέρονται για τα μνημεία του Πολιτισμού και της Ορθοδοξίας, ο νομός διαθέτει 13 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μοναστήρια με τοιχογραφίες και εικόνες Αγίων του 12ου και 13ου αιώνα. Πόλος έλξης τουριστών είναι και ο λιμναίος οικισμός του Δισπηλιού, όπου με βάση τα ευρήματα της νεολιθικής περιόδου έχει δημιουργηθεί πιστή αναπαράσταση του προϊστορικού οικισμού. Οι επισκέπτες του μπορούν να κάνουν ένα ταξίδι στο χρόνο, με προορισμό το 5500 π.Χ., τότε που οι άνθρωποι ζούσαν οργανωμένα σε πασσαλόκτιστα σπίτια μέσα ή δίπλα στη λίμνη της Καστοριάς. Πρόκειται για μια περιοχή μοναδική στην Ελλάδα καθώς ο οικισμός είναι ο μοναδικός λιμναίος στη χώρα μας και ένας από τους πιο γνωστούς στα Βαλκάνια και την Ευρώπη, δίπλα σε εκείνους της Γερμανίας και της Ελβετίας. Όλα ξεκίνησαν το 1932 όταν ο καθηγητής Αντώνης Κεραμόπουλος παρατήρησε πασσάλους στις όχθες της λίμνης της Καστοριάς, οι οποίοι έγιναν ορατοί λόγω της υποχώρησης των υδάτων. Στην χαρτογράφηση των πασσάλων προχώρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο καθηγητής του ΑΠΘ Ν. Μουτσόπουλος ενώ οι οργανωμένες ανασκαφές ξεκίνησαν το 1992 από την ομάδα του καθηγητή του ΑΠΘ Γιώργου Χουρμουζιάδη. Τότε ανακαλύφθηκαν σημαντικά ευρήματα που αποκάλυψαν πολλά για τον τρόπο ζωής των ανθρώπων της νεολιθικής περιόδου στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης της Καστοριάς. Κάτι ακόμη που αξίζει να δει ο επισκέπτης είναι τα κοκκινόχρωμα σπίτια των Κορεστίων. Σήμερα, στέκουν σιωπηλά στην άκρη της Δυτικής Μακεδονίας, στις παρυφές του όρους Βίτσι και με το εντυπωσιακό τους χρώμα αποκαλύπτουν στο φως του ήλιου την ομορφιά τους, αλλά και τη θλίψη της εγκατάλειψης. Φέρνουν στο νου του επισκέπτη μνήμες μιας άλλης εποχής, της εποχής που οι λιγοστοί μάστορες έφτιαχναν λάσπη από κοκκινόχωμα, νερό και άχυρο για να φτιάξουν πλινθιά. Οι μάστορες, μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού, έχτιζαν με τη δική τους τέχνη, που δεν έμαθαν από κανέναν, αλλά σκαρφίστηκαν μόνοι τους, δίνοντας στον τόπο μια ξεχωριστή αρχιτεκτονική και έναν ιδιόμορφο χαρακτήρα. Τώρα πια, πάνω από 100 πλινθόκτιστα σπίτια βρίσκονται εντελώς εγκαταλελειμμένα και μισογκρεμισμένα στους οικισμούς - φαντάσματα Γάβρο, Κρανιώνα και Μαυρόκαμπο ενώ σε καλύτερη μοίρα βρίσκονται άλλα εκατό στους οικισμούς ’γιος Αντώνιος, Μακροχώρι και Μελάς, που κατοικούνται και απολαμβάνουν τη φροντίδα των ιδιοκτητών τους.

Φλώρινα: το βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, οι λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα συνιστούν έναν μοναδικό υγροβιότοπο, αποτελούν φυσικό σύνορο ανάμεσα σε τρία κράτη και γύρω τους αναπτύσσουν έντονη δραστηριότητα καλλιεργητές φασολιού, ψαράδες, κτηνοτρόφοι, ιδιοκτήτες τουριστικών επιχειρήσεων και κάτοικοι της περιοχής. Στη διάθεση κάθε επισκέπτη υπάρχουν, πάντα, διάφορα εργαλεία ανακάλυψης της περιοχής, όπως τα ποδήλατα και τα κιάλια καθώς και πλήρη πακέτα για την παρακολούθηση πουλιών ή την παρατήρηση του καθάριου ουρανού στο τριεθνές. Εκείνο, όμως, που δεν πρέπει με τίποτε να «χάσει» ο επισκέπτης των Πρεσπών είναι η βόλτα με τις βάρκες των ψαράδων στα βράχια της Μεγάλης Πρέσπας, ανάμεσα στο νερό και στις απόκρημνες όχθες της, εκεί όπου βρήκαν καταφύγιο οι μοναχοί κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, τον 14ο αιώνα. Στο σημείο αυτό, άλλωστε, δεν μπορεί κανείς να φτάσει πεζός, κατά μήκος των ακτών της αριστερής όχθης της λίμνης. Μοναδικά αξιοθέατα αποτελούν τα βυζαντινά μνημεία, οι χώροι διαμονής των ασκητών (ασκηταριά), οι παραστάσεις που ζωγράφιζαν οι μοναχοί στους βράχους με ανεξίτηλα χρώματα που άντεξαν στο χρόνο και το νερό. Εκεί μπορεί κανείς να θαυμάσει την εικόνα της Παναγίας, παραστάσεις από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη αλλά και τις φυσικές σπηλιές και ρωγμές του βράχου. Η ξενάγηση τελειώνει λίγο μακρύτερα στο σημείο όπου η Ελλάδα συναντά την Αλβανία και την ΠΓΔΜ, ανάμεσα στην ιδιαίτερη και ξεχωριστή χλωρίδα και πανίδα του τόπου. Αντίστοιχα, στη Μικρή Πρέσπα το ενδιαφέρον των τουριστών εστιάζεται στη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, όπου όμως μπορεί κανείς να μεταβεί από την πεζογέφυρα που έχει δημιουργηθεί εδώ και μερικά χρόνια. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει από κοντά την βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, που χτίστηκε το 11ο αιώνα από τον τσάρο Σαμουήλ. Στο νησί σώζονται ακόμη ο ναός των Αγίων Αποστόλων, ο ναΐσκος του Αγίου Δημητρίου, ο ναός του Αγίου Γεωργία και το μοναδικό μοναστήρι του νησιού, η Παναγία η Πορφύρα. Στον ’γιο Γερμανό βρίσκεται ο ομώνυμος ναός και έξω από το χωριό Πύλη ο ναός του Αγίου Νικολάου. Ακόμη, στο Λαιμό φιλοξενείται ο Ναός της Υπαπαντής και έξω από το χωριό Πλατύ βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Νικολάου. Πόλος έλξης επισκεπτών είναι και ο παραλίμνιος οικισμός των Ψαράδων, μια περιοχή με σπάνια βιοποικιλότητα, έντονο παραδοσιακό στοιχείο, λιθόστρωτα σοκάκια αλλά και περίφημους μεζέδες. Εξάλλου, μήνυμα ειρηνικής- γεωγραφικής, πολιτικής και πολιτιστικής- συνύπαρξης στέλνουν κάθε χρόνο τα «Πρέσπεια», η πολιτιστική και όχι μόνο διοργάνωση στην ακριτική Φλώρινα, που εμπνεύστηκε πριν από 24 χρόνια ο βουλευτής της περιοχής Γιώργος Λιάνης. Και αν ο επισκέπτης είναι τυχερός να βρεθεί στην περιοχή το καλοκαίρι κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, θα μπορέσει να παρακολουθήσει κάποια από τις συναυλίες, τις εκδηλώσεις και τα θεατρικά αφιερώματα που προγραμματίζονται. Λίγο χαμηλότερα, στα πεδινά, ο επισκέπτης της Φλώρινας αξίζει να κάνει μια γραφική βόλτα στις περιοχές των λιμνών Χειμαδίτιδας και Ζάζαρης, του Δήμου Αετού και της λίμνης Πετρών, του Δήμου Αμυνταίου. Στην περιοχή δημιουργούνται μικρά λιμανάκια, πλωτές πεζογέφυρες, πλωτοί κυματοθραύστες και πλωτές εξέδρες. Απαραίτητος σταθμός του ταξιδιού είναι και το ορεινό Νυμφαίο, ένας γνήσιος παραδοσιακός οικισμός που προσφέρει στον περιηγητή τη δυνατότητα να παρατηρήσει τις αρκούδες από τις εγκαταστάσεις του "Αρκτούρου", να κάνει ιππασία στα κατάφυτα μονοπάτια και να δοκιμάσει τα παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού, που φτιάχνουν οι γυναίκες του συνεταιρισμού. Μία σειρά από δραστηριότητες που αφορούν το χιόνι μπορεί να υιοθετήσει ο επισκέπτης του χιονοδρομικού κέντρου της Βίγλας που βρίσκεται 18 χλμ. από τη Φλώρινα. Το κέντρο διαθέτει δέκα πίστες ολυμπιακών προδιαγραφών όπου εξυπηρετούνται όλες τις κατηγορίες των σκιέρ και των σνοουμπόρντερ. Για τους λάτρεις του κρασιού, η περιοχή επιφυλάσσει ένα μεγάλο εύρος επισκέψεων στα οινοποιεία του Αμυνταίου. Εκεί ο επισκέπτης μπορεί να γευτεί τοπικά κρασιά ονομασίας προέλευσης ανώτερης ποιότητας. Διάσημα είναι τα φρουτώδη κρασιά με άρωμα φράουλας, μούρων και λεμονιού, αλλά και βανίλιας, μήλου και βερίκοκου. Πίσω στην πόλη τη Φλώρινας, σημείο αναφοράς αποτελεί ο ποταμός Σακουλέβας που διασχίζει την πόλη και έγινε ευρύτερα γνωστός από τα γυρίσματα των ταινιών του σκηνοθέτη Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Πολλοί, ακόμη και σήμερα, αποκαλούν "μικρό Παρίσι" την περιοχή γύρω από τις όχθες του, που για τους ρομαντικούς συνιστά χώρο περιπάτου, για τον επισκέπτη όμορφη πρόταση αναψυχής. Στο εσωτερικό τμήμα της πόλης μπορεί κάποιος να δει τα οθωμανικά της μνημεία που για περίπου πεντακόσια χρόνια αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των κατοίκων της. Σήμερα, το οθωμανικό λουτρό, ο μιναρές του τζαμιού της αγοράς και ο κουλές, ο παλιός αμυντικός πύργος, στέκονται μετά βίας στα θεμέλιά τους, σιωπηλοί μάρτυρες της περιόδου της τουρκοκρατίας. Μην ξεχάσετε: Επειδή η γαστρονομία αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι κάθε τόπου, μην ξεχάσετε να γευτείτε μανιτάρια, βιολογικά τυροκομικά προϊόντα και κρέατα στα Γρεβενά, κρόκο Κοζάνης, τσίπουρο και κρασί Αμυνταίου, φασόλια και τσιρόνια Πρεσπών, κόκκινες πιπεριές, παραδοσιακές πίτες και γλυκά του κουταλιού.

Χρήσιμες πληροφορίες
Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
http://www.pdm.gov.gr/
τηλ. 24610-52610-4
Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών

τηλ. 24623 53333
ΚΤΕΛ 24620 22242
Εθνικός Δρυμός Πίνδου 24620 85353
Δασονομείο Εθνικού Δρυμού Πίνδου 24620 85253
Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς

τηλ. 24673/50200-201
ΚΤΕΛ Καστοριάς τηλ.24670-83455
Κρατικός Αερολιμένας Καστοριάς «Αριστοτέλης», (βρίσκεται στο ’ργος Ορεστικό), τηλ. (24670) 21700 & 21701
Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης

τηλ. 24613 51590
ΚΤΕΛ Κοζάνης 24610 34455
ΚΤΕΛ Πτολεμαϊδας 24630 24417
ΚΤΕΛ Νεάπολης 24680 31482
ΚΤΕΛ Τσοτυλίου 24680 31482
ΚΤΕΛ Σερβίων 24640 21491
Κρατικός Αερολιμένας Κοζάνης «Φίλιππος», τηλ. 24610 36098
Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας

τηλ. 23853 54400
ΚΤΕΛ Φλώρινας : 23850-28350
Χιλιομετρικές αποστάσεις
Η Κοζάνη απέχει 141 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 502 από την Αθήνα,
τα Γρεβενά 192 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 512 από την Αθήνα,
η Καστοριά 226 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 593 από την Αθήνα
και η Φλώρινα 166 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 585 από την Αθήνα.
Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού - Περιφερειακή υπηρεσία τουρισμού Δυτικής Μακεδονίας
Τηλ. 2461053811 και 2461053810