Στον αριθμό- ρεκόρ των 800.000 έφτασαν εκείνοι που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους το 2011, σύμφωνα με έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που δόθηκε στη δημοσιότητα.
Στην Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις 2011» της Ύπατης Αρμοστείας περιγράφεται λεπτομερώς, για πρώτη φορά, η έκταση του αναγκαστικού εκτοπισμού λόγω μιας σειράς σημαντικών ανθρωπιστικών κρίσεων που ξεκίνησαν στα τέλη του 2010 στην Ακτή Ελεφαντοστού και τις οποίες ακολούθησαν οι κρίσεις στη Λιβύη, τη Σομαλία, το Σουδάν και αλλού. Συνολικά, 4,3 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν για πρώτη φορά, ανάμεσά τους 800.000 που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και έγιναν πρόσφυγες.
«Το 2011 ο ανθρώπινος πόνος έλαβε επικές διαστάσεις. Τόσο πολλές ζωές ανατράπηκαν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, γεγονός που συνεπάγεται τεράστιο προσωπικό κόστος για όλους, όσοι επλήγησαν» δήλωσε ο Αντόνιο Γκουτέρες, ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και πρόσθεσε: «Μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες που το διεθνές σύστημα προστασίας αυτών των ανθρώπων στάθηκε όρθιο στο μεγαλύτερο μέρος του και τα σύνορα έμειναν ανοιχτά. Ζούμε σε καιρούς δοκιμασίας».
Σε ολόκληρο τον κόσμο στα τέλη του 2011 ο αριθμός των ξεριζωμένων έφτασε τα 42,5 εκατομμύρια, από τα οποία 15.200.000 είναι πρόσφυγες, 26.400.000 εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους (εσωτερικά εκτοπισμένοι) και 895.000 βρίσκονται στη διαδικασία εξέτασης του αιτήματος ασύλου τους. Παρά τον μεγάλο αριθμό των νέων προσφύγων, ο συνολικός αριθμός των ξεριζωμένων ήταν χαμηλότερος από τον αντίστοιχο αριθμό των 43,7 εκατομμυρίων το 2010, κυρίως λόγω της αντιστάθμισης που προκλήθηκε από τον μεγάλο αριθμό των εσωτερικά εκτοπισμένων που επέστρεψαν στις εστίες τους. Πρόκειται για 3,2 εκατομμύρια άτομα, αριθμός που αποτελεί και το υψηλότερο ποσοστό επιστροφών εσωτερικά εκτοπισμένων σε περισσότερο από μία δεκαετία. Όσον αφορά τους πρόσφυγες, παρόλο που ο εθελοντικός επαναπατρισμός ανέβηκε πάνω από τα επίπεδα του 2010, το 2011 ήταν η τρίτη χρονιά με τις λιγότερες επιστροφές (532.000) μέσα σε μία δεκαετία.
Σε δεκαετή βάση η Έκθεση καταγράφει αρκετές ανησυχητικές τάσεις: Μία από αυτές είναι ότι ο αναγκαστικός εκτοπισμός πλήττει μεγαλύτερο αριθμό ατόμων παγκοσμίως, με τον ετήσιο συνολικό αριθμό να υπερβαίνει τα 42 εκατομμύρια για κάθε χρόνο της τελευταίας πενταετίας. Μία άλλη ανησυχητική τάση είναι ότι όσοι γίνονται πρόσφυγες πιθανόν να παραμείνουν πρόσφυγες για πολλά χρόνια- συχνά παγιδευμένοι σʼ έναν προσφυγικό καταυλισμό ή ζώντας σε επισφαλείς συνθήκες στις αστικές περιοχές. Από τα 10,4 εκατομμύρια πρόσφυγες υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας, περίπου τα τρία τέταρτα (7,1 εκατ.) βρίσκονται σε παρατεταμένη εξορία για τουλάχιστον πέντε χρόνια, αναμένοντας μία λύση.
Συνολικά, το Αφγανιστάν παραμένει η χώρα προέλευσης των περισσότερων προσφύγων (2,7 εκατομμύρια), ενώ ακολουθούν το Ιράκ (1,4 εκατ.), η Σομαλία (1,1 εκατ.), το Σουδάν (500.000) και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (491.000).
Περίπου τα τέσσερα πέμπτα των προσφύγων παγκοσμίως καταφεύγουν σε γειτονικές χώρες, γεγονός που αντανακλάται στους μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς τους οποίους συναντάμε, για παράδειγμα, στο Πακιστάν (1,7 εκατ.), το Ιράν (886.500), την Κένυα (566.500) και το Τσαντ (366.500).
Ανάμεσα στα βιομηχανικά ανεπτυγμένα κράτη, η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη χώρα υποδοχής φιλοξενώντας 571.700 πρόσφυγες. Η Νότια Αφρική, εν τω μεταξύ, δέχτηκε τον μεγαλύτερο αριθμό ατομικών αιτήσεων ασύλου (107.000), γεγονός που επαναλαμβάνεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Η αρχική εντολή της Ύπατης Αρμοστείας ήταν η βοήθεια προς τους πρόσφυγες. Στις έξι δεκαετίες, όμως, που ακολούθησαν από την ίδρυσή της, το έργο της έχει επεκταθεί περιλαμβάνοντας τη βοήθεια σʼ ένα μεγάλο μέρος των εσωτερικά εκτοπισμένων παγκοσμίως, αλλά και σε όσους είναι ανιθαγενείς, δηλαδή στερούνται αναγνωρισμένης υπηκοότητας, καθώς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τη συνοδεύουν. Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις 2011» επισημαίνει ότι μόνο 64 κυβερνήσεις παρείχαν στοιχεία σχετικά με τους ανιθαγενείς και ως εκ τούτου η Ύπατη Αρμοστεία ήταν σε θέση να καταγράψει τους αριθμούς που αναλογούν στο ένα τέταρτο μόνο των περίπου 12 εκατομμυρίων ανιθαγενών παγκοσμίως.
Από τα 42,5 εκατομμύρια ανθρώπων που βρίσκονταν σε κατάσταση αναγκαστικού εκτοπισμού στα τέλη του 2011, δεν εμπίπτουν όλοι στην εντολή της Ύπατης Αρμοστείας. Περίπου 4,8 εκατομμύρια πρόσφυγες, για παράδειγμα, βρίσκονται υπό την ευθύνη της αδελφής Οργάνωσης του Γραφείου Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες. Από τα 26,4 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένων, 15,5 εκατομμύρια λαμβάνουν βοήθεια και προστασία από την Ύπατη Αρμοστεία. Συνολικά, ο αριθμός των 25,9 εκατομμυρίων προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων, υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας αυξήθηκε κατά 700.000 άτομα το 2011.
Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» είναι η κύρια ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας για την κατάσταση του αναγκαστικού εκτοπισμού. Πρόσθετα στοιχεία δημοσιεύονται κάθε χρόνο στις Στατιστικές Επετηρίδες και τις εξαμηνιαίες εκθέσεις του Οργανισμού για τις αιτήσεις ασύλου στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες.
