«Στους πρόποδες του Αραράτ» ήταν ο τίτλος μεγάλου διεθνούς δημοσιογραφικού συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε αυτές τις μέρες στο Γερεβάν, πρωτεύουσα της Αρμενίας. Και μπορεί κανείς όντως να αντικρίσει από εδώ το μυθικό Αραράτ τις μέρες που έχει καλοκαιρία – μόνο που το βουνό-σύμβολο των Αρμενίων, βρίσκεται από την άλλη πλευρά των τουρκοαρμενικών συνόρων. ‘Ένα «κλειστό σύνορο», το τελευταίο στον κόσμο, λένε οι Αρμένιοι, χωρίζει τη χώρα τους από την Τουρκία και εντείνει τα αισθήματα απώλειας και ματαίωσης που έχει ενσταλλάξει στη συλλογική συνείδηση του αρμενικού λαού η τραγωδία της γενοκτονίας, αλλά και η απώλεια ενός μέρους της ιστορικής τους πατρίδας.

Η ανάμνηση της γενοκτονίας, η περίκλειστη γεωγραφία και το «παγωμένο», πλην διαρκώς εκκρεμές ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ προσδιορίζουν τη γεωπολιτική της Αρμενίας και εξηγούν την «ανασφάλεια» του Γερεβάν. «Η Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μια καλά εδραιωμένη πραγματικότητα και είναι αδύνατο να σπάσει η θέληση των κατοίκων του να ζήσουν ελεύθεροι», μας λέει ο Πρόεδρος της Αρμενίας Serzh Sargsyan, για τον οποίο η λύση του ζητήματος αυτού «πρέπει να λάβει υπόψι της την αρχή της αυτοδιάθεσης μέσα στα πλαίσια του ΟΑΣΕ και στη βάση των τριών αρχών της συμφωνίας του Ελσίνκι».

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν μια αυτόνομη δημοκρατία, τμήμα της σοβιετικής δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, κατοικούμενη κατά πλειοψηφία από Αρμενίους. Διεκδίκησε την ανεξαρτησία της από το Αζερμπαϊτζάν κατά την τελευταία περίοδο της Σοβιετικής ‘Ενωσης και την απέκτησε ντε φάκτο μετά από έναν αρμενο-αζερικό πόλεμο που στοίχισε τη ζωή 25.000 ανθρώπων. ‘Εκτοτε, τα ένοπλα μικροεπεισόδια, δεν λείπουν σχεδόν καθημερινά από τη γραμμή αντιπαράθεσης. Η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίζει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που το θεωρεί τμήμα του Αζερμπαϊτζάν.

‘Όπως και στην περίπτωση του Κοσόβου, της ανατολικής Ουκρανίας και της Κριμαίας, και πολλών άλλων εστιών κρίσης, έτσι κι εδώ έχουμε μια τυπική σύγκρουση ανάμεσα στην αρχή της αυτοδιάθεσης των εθνών και στην αναγνώριση των κρατών που διαδέχθηκαν τη σοβιετική και τη γιουγκοσλαβική ομοσπονδία στα σύνορα που αντιστοιχούν στην εσωτερική, διοικητική υποδιαίρεση της ΕΣΣΔ και της Γιουγκοσλαβίας. Οι δημοκρατίες που αποτελούσαν την ΕΣΣΔ και τη Γιουγκοσλαβία δεν αντιστοιχούσαν ακριβώς στις περιοχές που πλειοψηφούσαν τα έθνη στα οποία αναφέρονταν. Σημαντικές, συμπαγείς εθνικές μειονότητες, τοπικά πλειοψηφικές ζούσαν εντός Δημοκρατιών που αναφέρονταν σε άλλες εθνότητες (Ρώσοι πλειοψηφία στην Αν. Ουκρανία και Κριμαία, Σέρβοι στην Κράινα της Κροατίας, Αλβανοί στο Κόσοβο της Σερβίας κ.ο.κ.). Μόλις διαλύθηκαν ΕΣΣΔ και Γιουγκοσλαβία άρχισαν δέκα πόλεμοι μεταξύ εθνοτήτων που κυριαρχούσαν τοπικά και εθνοτήτων που κυριαρχούσαν σε επίπεδο Δημοκρατίας.

«Σφηνωμένη» στον Καύκασο, ανάμεσα στο εχθρικό Αζερμπαϊτζάν και την επίφοβη Τουρκία, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, το Γερεβάν διαθέτει μια πρόσβαση στο μάλλον φιλικό Ιράν προς νότο και την επαφή με τη Ρωσία μέσω της Γεωργίας προς βορρά. Προσπαθούμε να εξυπηρετήσουμε, να συγκεράσουμε όλες τις μεγάλες δυνάμεις που εμπλέκονται στην περιοχή, μας λέει ο Αρμένιος Πρόεδρος.

Και μάλλον η Αρμενία τα καταφέρνει προς το παρόν, όσο τουλάχιστο δεν υπάρχει μεγάλη δύναμη με συμφέρον να αναζωπυρώσει την αρμενο-αζερική διαμάχη. Αλλά το παράδειγμα της γειτονικής Γεωργίας, που πιθανώς σπρώχτηκε από ορισμένους δυτικούς κύκλους σε μια αυτοκτονική περιπέτεια με τη Ρωσία, για να δοκιμάσουν οι πρώτοι τις αντιστάσεις της δεύτερης, δείχνει πόσο εύκολα μπορεί η κατάσταση να εκτροχιασθεί. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί και στην απομακρυσμένη τώρα, αλλά όχι και αδύνατη περίπτωση μιας πολεμικής εμπλοκής με το Ιράν.

Η «στρατηγική εταιρική σχέση» με τη Ρωσία είναι η «συνιστώσα – κλειδί» της εξωτερικής μας πολιτικής, αλλά αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία επίσης στην «ειδική σχέση» με τη Γαλλία και είναι επίσης «κορυφαία προτεραιότητα οι σχέσεις με τη Γεωργία και το Ιράν, μας λέει ο Αρμένιος Πρόεδρος, που προσθέτει ότι το Γερεβάν κάνει έντονες προσπάθειες να αναπτύξει τις σχέσεις με επιμέρους ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την ΕΕ στο σύνολό της. Δεν έχει νόημα, πρόσθεσε, η αντιπαράθεση ανάμεσα στον προσανατολισμό προς την ΕΕ και αυτόν προς την Ευρασιατική ‘Ενωση. «Η προσχώρηση στην Ευρασιατική ‘Ενωση», λέει, «ποτέ δεν νοήθηκε ως υποβάθμιση ή διακοπή των σχέσεων με την ΕΕ».

Γεγονός πάντως είναι ότι η Αρμενία σημείωσε με δυσφορία την απόφαση της Μόσχας να πουλήσει εξελιγμένα οπλικά συστήματα στο Αζερμπαϊτζάν, παρά την ρωσο-αρμενική στρατιωτική συμμαχία, συμμαχία που έχει αρνηθεί να συνάψει το Μπακού. «’Εχουμε πρόβλημα γιατί τα όπλα αυτά στοχεύουν Αρμένιους στρατιώτες. Επί 250 χρόνια Αρμένιοι και Ρώσοι πολεμάνε κοινούς εχθρούς, ποτέ δεν πολέμησαν μεταξύ τους», λέει ο κ. Sargsyan, προσθέτοντας ότι, αν το Μπακού εκτιμήσει ότι έχει συντριπτική στρατιωτική υπεροχή θα επιχειρήσει να λύσει στρατιωτικά το θέμα του Ναγκόρνο – Καραμπάχ.

Ρωτάμε τον Αρμένιο Πρόεδρο τι πιστεύει για το θέμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αν πρέπει να συνεχιστούν ή να διακοπούν. Θα ήθελα την ταχύτερη δυνατή άρση των κυρώσεων, την ταχύτερη δυνατή ειρήνευση στην Ουκρανία, αλλά πρέπει να βρούμε τη χρυσή τομή, είναι η ελαφρώς σιβυλλική απάντηση του κ. Sargsyan.