Η ατοπική δερματίτις είναι μία κνησμώδης δερματοπάθεια με κληρονομούμενη προδιάθεση στο 70% των περιπτώσεων. Εκδηλώνεται στην παιδική και βρεφική ηλικία, όμως υποχωρεί στο 80% των περιπτώσεων με την ενηλικίωση. Η νόσος παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις με τάση ύφεσης τους θερινούς μήνες λόγω της επίδρασης του ήλιου. Συνδυάζεται πολλές φορές με άλλες ατοπικές εκδηλώσεις όπως αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα, αλλεργική επιπεφυκίτιδα και δυσανεξία σε ορισμένες τροφές.

Η αιτιολογία της νόσου είναι ανοσολογικής αρχής. Αναγνωρίζονται από τον οργανισμό ως αλλεργιογόνες, ουσίες που είναι κοινές στο περιβάλλον και πυροδοτούν την παραγωγή φλεγμονοδών μορίων, υπεύθυνων για την εκδήλωση της νόσου.

Η κλινική εικόνα ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, με κύριο χαρακτηριστικό τον κνησμό και το ξηρό δέρμα. Στη βρεφική εντοπίζεται ως έκζεμα στις παρειές,όπου στις ήπιες περιπτώσεις εμφανίζεται ερυθρότητα, ξηρότητα και απολέπιση . Στις πιο έντονης βαρύτητας μορφές μπορεί να σχηματιστούν φυσαλίδες και εφελκίδες (κρούστες) και να προσβληθεί όλο το πρόσωπο εκτός από τις παραρρίνιες πτυχές και γύρω από το στόμα. .

Στην παιδκή ηλικία η εντόπιση είναι στις καμπτικές επφάνειες των άκρων (εσωτερικό αγκώνα και πίσω από τα γόνατα), τον τράχηλο, τους καρπούς, τα βλέφαρα. Το δέρμα εμφανίζεται ξηρό, ευερέθιστο, ενώ δημιουργείται πάχυνση, απολέπιση και μελάχρωση λόγω έντονου και σε ορσμένες περπτώσεις βασανιστικού κνησμού. Στους ενήλικες, στις λίγες περιπτώσεις που η νόσος επιμένει εντοπίζεται στις ίδιες με τα παιδιά θέσεις ενώ συχνά συνοδεύεται από δερματίτιδα χεριών, ποδιών, περιπρωκτικής χώρας

Τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα πάσχουν πιο συχνα από τροφικές αλλεργίες, κνίδωση, ενώ είναι πιο ευαίσθητα σε λοιμώξεις από σταφυλόκοκκο και ιούς ενώ θετικά μπορεί να είναι τα RAST test για ακάρεα, οικιακή σκόνη, γύρη, τριχώμα κατοικιδίων και μούχλα.

Από τα εργαστηριακά ευρήματα συνήθως είναι αυξημενη η ανοσοσφαιρίνη Ε (Ig Ε) αλλά η κλινική εικόνα μπορεί να είναι από πολύ ήπια έως πολύ βαριά.

Θεραπευτικά η αποφυγή εκλυτικών παραγόντων όπως σκονη, τρίχωμα ζώων, τροφών που προκαλουν δυσανεξία,αντισηπτικών και σαπουνιών που προκαλούν ξηρότητα, μάλλινων ρούχων που δρουν ερεθιστικά, είναι μέτρα που πρέπει να ακολουθούνται. Ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας επίσης είναι η χρήση μαλακτικών, ενυδατικών παραγόντων και ελαίων μπάνιου που προστατεύουν το δέρμα από την ξηρότητα και προσφέρουν ανακούφιση από τον κνησμό. Η μαλακτική φροντίδα είναι μεγάλης σημασίας καθώς διατηρεί ακέραιο το φραγμό του δέρματος έναντι σε μικρόβια , τα οποία μπορεί να πυροδοτήσουν μία έξαρση της νόσου. Βέβαια σε περίπτωση επιμόλυνσης του δέρματος καλό είναι να περιορίζεται η χρήση τους.

Στην οξεία φάση αντιισταμινικά και αντιβιοτικά από του στόματος βοηθούν πολύ, ενώ σε ήπιες μορφές τοπικα κορτικοειδή και αντιβιοτικές αλοιφές συνιστώνται. Τα αντιισταμινικά μειώνοντας τον κνησμό, δημιουργούν τις προυποθέσεις για να κοιμούνται καλά τα παιδια χωρίς να ξύνονται και να είναι λιγότερο εκνευρισμένα , ταλαιπωρημένα κι ευερέθιστα. Τα στεροειδή(κορτιζονούχα) σκευάσματα καλό είναι να χρησιμοποιούνται μία φορά την ημέρα και μόνο στην οξεία φάση (που μπορει ωστόσο να διαρκέσει λίγες μέρες έως εβδομάδες). Μετά την οξεία φάση έχει ένδειξη η χρήση αλοιφών ανοσοτροποποιητικών (τακρόλιμους και πιμεκρόλιμους) με ένδειξη σε παιδια μεγαλύτερα από 2 ετών. Αυτά δεν είναι κορτιζονούχα σκευάσματα αλλά μπορεί τις πρώτες εφαρμογές να ακολουθεί αίσθημα καύσους. Τονίζεται και πάλι ότι η καθημερινη μαλακτική φροντίδα του δέρματος μειώνει τις εξάρσεις και είναι η βάση της φροντίδας στην ατοπική δερματίτιδα.

Σε επίμονες μορφές κυρίως στους ενήλικες έχει θεραπευτικά χρησιμοποιηθεί η φωτοχημεοθεραπεία (PUVA), και πιο σπάνια η συστηματική θεραπεία με κυκλοσπορίνη ή ιντερφερόνη.

Συμπερασματικά η ατοπική δερματίτιδα είναι μία νόσος , η θεραπεία της οποίας απαιτεί υπομονή και πειθαρχία στη ρουτίνα φροντίδας του δέρματος και βέβαια προυποθέτει τη στενή συνεργασία του γονιού με το δερματολόγο.