 |
|
|  |  |  | 
Τι συμβαίνει «Όταν ο ποιητής παίρνει το όπλο του»? Διαβάστε
Αθήνα
Τι συμβαίνει όταν ένας ποιητής παίρνει το όπλο του (τους στίχους
και τη φαντασία του) και βγαίνει στους δρόμους της πόλης προκειμένου
να συγκεντρώσει υλικό για την παθολογία της χώρας; Μπορεί η ποίηση
στις ημέρες μας, που δυσκολεύουν κάθε τόσο και περισσότερο, να
επιστρέψει σε κάποιο είδος στράτευσης, να απομακρυνθεί από τον στενό
χώρο του εργαστηρίου της και να αντικρίσει ξανά τον κόσμο σε σφαιρική
μορφή; Με τις δύο καινούργιες ποιητικές συλλογές του, που κυκλοφόρησαν
σχετικά πρόσφατα, ο Νάνος Βαλαωρίτης μοιάζει να δίνει μια σαφή
απάντηση: η ποίηση όχι μόνο μπορεί, αλλά και οφείλει σε εποχές όπως η
σημερινή να αναλογίζεται τις ευθύνες της και να αναλαμβάνει δράση.
Φυσικά, ο ποιητής δεν γίνεται να καταλήξει στην μπροσούρα ούτε στην
εύκολη καταγγελία: έχει ως καλλιτέχνης τον τρόπο να επεξεργαστεί τις
εικόνες του και να μιλήσει για όσα βλέπει να συμβαίνουν τριγύρω του με
τη γλώσσα της υποβολής, της μεταφοράς και του υπαινιγμού, αλλά και της
ειρωνείας, του χλευασμού ή της μαύρης κωμωδίας.
Και στα δύο βιβλία του (Ουρανός χρώμα βανίλιας, εκδόσεις Άγκυρα,
σελ. 108, και Χρίσματα, εκδόσεις Κοινωνία των [δε]κάτων, σελ. 119), ο
Βαλαωρίτης εξοργίζεται με το τέλμα στο οποίο έχει περιπέσει ο
νεοελληνικός βίος. Πυρπολώντας τα δάση της, εξαπατώντας τους ανθρώπους
της με ένα χρήμα το οποίο δεν τους ανήκε και αποθαρρύνοντας κάθε
δημιουργική πρωτοβουλία, η Ελλάδα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της
όλα τα προηγούμενα χρόνια για να φτάσει στην κρίση και να οδηγηθεί στο
χείλος της καταστροφής. Ο Βαλαωρίτης δεν έχει να προτείνει λύσεις,
δείχνει, όμως, με τα ποιήματά του πόσο βαρύ είναι το τίμημα που
καλούμαστε να πληρώσουμε για τον χρόνιο ατομικισμό μας.
Πρώτος μεταφραστής του Σεφέρη, του Ελύτη, του Εμπειρίκου, του
Εγγονόπουλου και του Γκάτσου στα αγγλικά (έζησε στο Λονδίνο από τα
μέσα της δεκαετίας του 1940), συνομιλητής του Αντρέ Μπρετόν
(εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1954), εκδότης του ελληνικού περιοδικού
Πάλι από το 1963 μέχρι το 1967 και πανεπιστημιακός δάσκαλος στο Σαν
Φρανσίσκο από το 1968, ο Βαλαωρίτης βρέθηκε στο επίκεντρο όλων των
πρωτοποριακών καλλιτεχνικών αναζητήσεων του 20ου αιώνα και ήρθε σε
επαφή με ποιητές όπως ο Λόρενς Φερλινγκέτι και ο Άλλεν Γκίνσμπερκ. Η
κατάδυση στα άδυτα της σύγχρονης τέχνης επί μια ολόκληρη ζωή δεν τον
εμποδίζει σήμερα, σε ηλικία 91 ετών, να κρατάει ανοιχτά τα μάτια και
τα αυτιά του στις κοινωνικές εξελίξεις και να παρεμβαίνει στα
γεγονότα.
Διαλέγοντας τη σύντομη, τετράστιχη στροφή και καταφεύγοντας κατά
τόπους στην ομοιοκαταληξία, ο Βαλαωρίτης αποβάλλει ευθύς εξαρχής το
οποιοδήποτε διδακτικό ύφος, βάζει πριν απ' όλους στο στόχαστρο τον
εαυτό του και κατορθώνει να εικονογραφήσει τον σκοτεινό αθηναϊκό του
περίγυρο χωρίς να γίνει δηλητηριώδης και χωρίς να χάσει το κέφι του.
Μήνυμα αισιοδοξίας από έναν ποιητή ο οποίος έχει το σθένος και την
παρρησία να γράφει: «Δεν είμαι από αυτούς / που τους θάβουν εύκολα /
έστω ακόμα κι εν ζωή όπου / πολλοί άθαφτοι κυκλοφορούν / στους δρόμους
και στα σπίτια / Από αυτό το άκρον άωτον / του ποιητικού μας λόγου
εξέχει / από μνήμα πρόσφατο ρηχό / ένα χέρι που κρατάει ένα μολύβι /
κι από νεκρούς και ζωντανούς / εξίσου το μισθό του διεκδικεί».
INFO
O Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λωζάννη το 1921 και σπούδασε
φιλολογία και νομικά στην Αθήνα, το Λονδίνο και τη Σορβόννη. Το 1969
παρουσίασε ελληνική ποίηση στο γαλλικό περιοδικό Lettres Nouvelles ενώ
μεταξύ 1991 και 1992 διοργάνωσε παρουσίαση των ελλήνων υπερρεαλιστών
στο Κέντρο Πομπιντού. Από το 1985 ώς το 1995 διηύθυνε μαζί με τον
Ανδρέα Παγουλάτο το περιοδικό Συντέλεια. Έχει αποσπάσει τρία κρατικά
βραβεία ποίησης, όπως και το βραβείο της National Poetry Association.
Βιβλία του κυκλοφορούν μεταφρασμένα στη Γαλλία και στην Αμερική. Στην
Ελλάδα έχει δημοσιεύσει οκτώ ποιητικές συλλογές, οκτώ πεζογραφήματα
και τρεις δοκιμιογραφικούς τόμους.
|
|
|
|
ΤΟΠΟ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ!
|
Όλα τριγύρω
αλλάζουνε και όλα
στα ίδια μένουν...
ΛΕΕΙ μια λογική ότι, «μεγαλύτερη και από τη σοφία είναι η εμπειρία».
Διότι δεν πρέπει μόνο να είναι κανείς σοφός για να καταλάβει ότι με
την εξουσία «παίζουν» πάντα οι ίδιοι και οι ίδιοι εραστές (κατά μια
έννοια «νταβατζήδες» οι οποίοι και δεν επιτρέπουν σε άλλους να την
αγγίξουν), αλλά θα πρέπει να είναι κανείς και αρκετά έμπειρος ώστε να
την έχει ζήσει για χρόνια αυτήν την στενή σχέση μεταξύ των παραγόντων
- εραστών και της εξουσίας...
ΕΙΠΑ τις προάλλες να θυμηθώ τα παλιά και τα ρεπορτάζ της δεκαετίας του
80, πήρα το αμάξι και τον δρόμο για την Κάρλα, με μουντό καιρό και
πολύ αέρα για να παρακολουθήσω τα εγκαίνια της δημιουργίας της λίμνης,
σχεδόν έναν αιώνα από την αποξήρανσή της. Ιστορικό γεγονός λέω, δεν θα
το χάσω, ποιός ξέρει κάποιοι άλλοι απόγονοι της δικής μας εποχής
μπορεί να την ... αποξηράνουν πάλι, ψάχνοντας ίσως για λύσεις σε
θέματα διατροφικών αναγκών, ή ό,τι άλλο τέλος πάντων θα έχει ανάγκη ο
τόπος και εκείνη η γενιά.
ΕΙΔΑ λοιπόν στην Κάρλα, τι άλλο; νερά...πολλά νερά... Τις γνωστές
«μπάρες» της δεκαετίας του 90, να γίνονται ταμιευτήρες και δυο τρεις
ταμιευτήρες μαζί να σχηματίζουν σήμερα μια μικρή λίμνη. Τον
περιφερειάρχη να ομιλεί στο βήμα για την σπουδαιότητα του έργου, που
χρειάστηκε δεκαετίες να υλοποιηθεί (και την συμβολή βεβαίως πολλών
ανθρώπων της εξουσίας, της κεντρικής και της τοπικής). Είδα πλειάδα
ανθρώπων της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης, (ακόμα και της
...παραδιοίκησης) είδα σπουδαίους υπαλλήλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που
βοήθησαν στην επιτάχυνση εκταμίευσης των πόρων, να συμμετέχουν όλοι
στη γιορτή, κυρίως χειροκροτώντας ή φωτογραφιζόμενοι (ανα)μεταξύ τους,
για τον εμπλουτισμό του κοινωνικού βιογραφικού τους ενόψει ενδεχομένως
της όποιας εκλογικής αναμέτρησης...
ΜΠΡΟΣΤΑ από τους φωτογράφους, μια ομήγυρη «παραγόντων» με γύρισαν
δεκαετίες πίσω. Οι ίδιοι άνθρωποι τα ίδια πρόσωπα, πιο γερασμένα πλέον
από τον χρόνο, έπιαναν θέσεις απέναντι από τις κάμερες με μια μαεστρία
επαγγελματική, που απέκτησαν από την πολυετή ενασχολησή τους με τα
κοινά. Πάει λέω...Ή εγώ γέρασα και τους βλέπω όλους ίδιους, ή δεν
υπάρχουν νέοι στον τόπο αυτό να δώσουν άλλη ζωντάνια, άλλη προοπτική
σε ότι έχει σχέση με την ανάπτυξη ακόμα και με την πολιτική
εκπροσώπηση. Δήμαρχοι δεκαετιών, παλιοί πρόεδροι κοινοτήτων, σύμβουλοι
σιτεμένοι από τον χρόνο, πολιτικοί και διευθυντές υπηρεσιών που
ξέχασαν να συνταξιοδοτηθούν, όλοι εκείνοι οι «πολιτευτές», αλλά και οι
πρωτοκλασάτοι κομματάνθρωποι - «ιδιαίτεροι» όλων των χώρων, που
...σταφίδωσε τα πρόσωπά τους ο χρόνος, «γυρολόγοι των εκδηλώσεων»
ιδίως των εγκαινίων (μετα φαγητού παρακαλώ), προσδοκώντας τουλάχιστον
δημοσιότητα, δεν λένε ακόμα να εγκαταλείψουν, να αποτραβηχτούν
παραχωρώντας τις θέσεις τους σε νέους ανθρώπους, ορεξάτους για
δουλειά, πιο δυνατούς να χαράξουν το μέλλον που άλωστε τους ανήκει...
ΔΕΝ είχε τελειώσει η τελετή των εγκαινίων εκεί στα παρακάρλια χωράφια
και μελαγχόλησα. Πήρα τον δρόμο της επιστροφής. ¶ραγε τι ζητούσα και
γω εκεί; Πάνε πάνω από τρεις δεκαετίες τώρα από την πρώτη σύσκεψη που
είχα παρακολουθήσει τότε ως ρεπόρτερ της «Ελευθερίας» για την
δημιουργία της λίμνης αλλά και την (στα χαρτιά ακόμη) εκτροπή του
Αχελώου! Οι παλιοί «παράγοντες» πρέπει να κλείσουν τον κύκλο της ζωής
τους στα κοινά. Κρίμα όμως, γιατί από μόνοι τους δεν το κάνουν ποτέ οι
περισσότεροι. Η εξουσία είναι μια πλούσια ερωμένη, κρατά ομήρους τους
«τσιμπιμένους» μαζί της. Οι μόνοι που μπορούν να βάλουν τέλος σ´αυτές
τις σχέσεις είναι οι ψηφοφόροι. Κανείς άλλος...
|
|
Γράφει ο Δημοσιογράφος Χρήστος Τσαντήλας
|
Αναλυτικά στη σελίδα "Θέματα" >>
|
 |
|
|
|
