|
| | | |
14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ
---------------------------------------
Μεγαλώνοντας στα γκουλάγκ τού Στάλιν
Θεσσαλονίκη
"Γεννήθηκα εδώ, στο στρατόπεδο, το 1954. Στις 9 Ιουνίου για να
είμαι ακριβής. Η μητέρα μου ήταν εδώ φυλακισμένη κι εδώ με έφερε στον
κόσμο. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι που, όπως αυτή, κατέληγαν στο γκουλάγκ.
Είχαν γίνει 'εχθροί του λαού', όπως τούς αποκαλούσαν. Αυτές οι πληγές
δεν έχουν κλείσει. Ακόμη περισσότερο εξαιτίας του γεγονότος ότι ο
πυρήνας του τοπικού πληθυσμού αποτελείται από ανθρώπους που είχαν
φυλακιστεί και παρέμειναν και στη συνέχεια εδώ, στο γκουλάγκ. Επέλεξαν
να συνεχίσουν και ορισμένοι από αυτούς εξακολουθούν να είναι ζωντανοί"
θυμάται η Γκάλια Ραχλίεβα (Galia Rakhleieva).
Η Γκάλια είναι από το Καζακστάν, εκεί, όπου όποιος φέρει ρωσικά
χαρακτηριστικά στο πρόσωπό του θα πρέπει, όπως λένε, να αναζητήσει τις
ρίζες του σε κάποιο γκουλάγκ...
Εκατοντάδες παιδιά, όπως η Γκάλια, γεννήθηκαν ή στάλθηκαν στα
σοβιετικά στρατόπεδα εργασίας υπό το καθεστώς του Στάλιν. Ακόμα και σε
ηλικία τριών ετών, ένα παιδί μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνος εχθρός
της επανάστασης και να σταλεί στα βάθη της Σιβηρίας.
Στιγματισμένα επειδή "κατάγονταν από τη χειρότερη φάρα", τα παιδιά
αυτά χωρίστηκαν από τις οικογένειές τους, κακοποιήθηκαν και
υποβλήθηκαν σε ασιτία. Με τον καιρό, ολοένα και περισσότερα παιδιά
γεννιούνταν μέσα στην κόλαση των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας.
Μεγάλωσαν χωρίς να γνωρίζουν τις οικογένειές τους ή τη γενέτειρά τους,
και πιστεύοντας πως όλα τα παιδιά του κόσμου ζούσαν έτσι.
Από τις γενιές ανθρώπων που μεγάλωσαν στα γκουλάγκ, λίγοι είναι
ακόμα ζωντανοί. Ορισμένοι, όπως η Γκάλια, αφηγήθηκαν την ιστορία τους
μπροστά στην κάμερα του Γάλλου σκηνοθέτη Ρομέν Ικάρ (Romain Icard),
που παρουσιάζει στο 14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τις
ξεχωριστές αυτές ιστορίες, μέσα από το ντοκιμαντέρ του "Τα παιδιά του
γκουλάγκ".
Ο πατέρας του Αλεξάντρεβιτς Νόσοφ (Alexandrevitch Nosoov) ήταν
στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος με μεγάλη επιρροή. Ωστόσο, τόσο ο
ίδιος όσο και η υπόλοιπη οικογένειά του συνελήφθησαν το 1938. "Μέσα
στη νύχτα, χτύπησε το κουδούνι της πόρτας του διαμερίσματός μας. Η
μητέρα μου πήγε να ανοίξει την πόρτα. Ήταν ένας 'αγγελιοφόρος' από το
Κρεμλίνο και μαζί του ένας πράκτορας της NKVD (Σοβιετική Υπηρεσία
Εσωτερικής Ασφάλειας), ο οποίος και μπήκε μέσα. Είπε στον πατέρα μου:
Ίβαν Νόσοφ, έχεις κληθεί από το Κρεμλίνο. Είναι επείγον. Ο πατέρας μου
ντύθηκε και έφυγε. Μας είπε 'θα γυρίσω πολύ σύντομα'. Μας φίλησε και
έφυγε. Ποτέ δεν επέστρεψε. Ποτέ δεν τον ξαναείδαμε. Μετά δυο-τρεις
μέρες συνελήφθη και η μητέρα μου. Το 'έγκλημά' της ήταν πως αμέλησε να
πει στην NKVD πως ο σύζυγός της ήταν 'εχθρός του λαού'. Και γι' αυτό
καταδικάστηκε σε δεκαετή φυλάκιση και μετά σε άλλα οχτώ χρόνια"
αφηγείται ο Αλεξάντρεβιτς μπροστά στην κάμερα.
Ο όρος γκουλάγκ αποτελεί ακρωνύμιο των ρωσικών λέξεων Glavnoye
Upravleniye ispravitelno-trudovyh Lagerey (Γενική Διεύθυνση
Αναμορφωτικών Στρατοπέδων Εργασίας) και δηλώνει το σύστημα των
σοβιετικών στρατοπέδων εργασίας στο οποίο, στο αποκορύφωμα της
ανάπτυξής του, κατά τη δεκαετία του 1930, είχαν εγκλειστεί εκατομμύρια
άνθρωποι.
Εκτός από τους χωρικούς που είχαν συλληφθεί κατά την
κολεκτιβοποίηση, αυτοί που στέλνονταν στο γκουλάγκ ήταν διαφωνούντες
διανοούμενοι, μέλη εθνικών ομάδων ύποπτα για έλλειψη νομιμοφροσύνης,
μέλη φατριών που είχαν χάσει τη δύναμή τους στους κόλπους του
Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, ακόμη και όσοι ταξίδευαν στο
εξωτερικό και υπήρχαν υποψίες για συνεργασία με ξένες κυβερνήσεις.
Το 1936, ο Στάλιν επινόησε έναν νέο όρο: εχθρός του λαού. Έκτοτε,
άνδρες, γυναίκες, ακόμη και μικρά παιδιά ήταν δυνατό να καταδικαστούν
και να σταλούν στα στρατόπεδα αυτά. Σε ομάδες των 70 κάθε φορά,
ταξίδευαν με τρένα που προορίζονταν για τη μεταφορά ζώων. Οι
κρατούμενοι περνούσαν εβδομάδες ολόκληρες, ταξιδεύοντας προς τα
γκουλάγκ. Καθώς περνούσε ο καιρός, τα στρατόπεδα αυτά άρχισαν να
εξαπλώνονται σε όλη την επικράτεια, κυρίως προς τα άκρα ανατολικά-
πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο ή στο Καζακστάν. Σε κάθε περίπτωση,
χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα.
Κατά τη μετασταλινική περίοδο της "φιλελευθεροποίησης", όπως
αναφέρει ο Ρώσος νομπελίστας συγγραφέας Αλεξαντρ Σολζενίτσιν, το
γκουλάγκ διαλύθηκε, και τις αρμοδιότητές του τις απορρόφησαν άλλες
υπηρεσίες, υπό τη σκέπη της Γενικής Διεύθυνσης Αναμορφωτικών Κέντρων
Εργασίας.
|
|
|
|
ΤΟΠΟ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ!
|
Όλα τριγύρω
αλλάζουνε και όλα
στα ίδια μένουν...
ΛΕΕΙ μια λογική ότι, «μεγαλύτερη και από τη σοφία είναι η εμπειρία».
Διότι δεν πρέπει μόνο να είναι κανείς σοφός για να καταλάβει ότι με
την εξουσία «παίζουν» πάντα οι ίδιοι και οι ίδιοι εραστές (κατά μια
έννοια «νταβατζήδες» οι οποίοι και δεν επιτρέπουν σε άλλους να την
αγγίξουν), αλλά θα πρέπει να είναι κανείς και αρκετά έμπειρος ώστε να
την έχει ζήσει για χρόνια αυτήν την στενή σχέση μεταξύ των παραγόντων
- εραστών και της εξουσίας...
ΕΙΠΑ τις προάλλες να θυμηθώ τα παλιά και τα ρεπορτάζ της δεκαετίας του
80, πήρα το αμάξι και τον δρόμο για την Κάρλα, με μουντό καιρό και
πολύ αέρα για να παρακολουθήσω τα εγκαίνια της δημιουργίας της λίμνης,
σχεδόν έναν αιώνα από την αποξήρανσή της. Ιστορικό γεγονός λέω, δεν θα
το χάσω, ποιός ξέρει κάποιοι άλλοι απόγονοι της δικής μας εποχής
μπορεί να την ... αποξηράνουν πάλι, ψάχνοντας ίσως για λύσεις σε
θέματα διατροφικών αναγκών, ή ό,τι άλλο τέλος πάντων θα έχει ανάγκη ο
τόπος και εκείνη η γενιά.
ΕΙΔΑ λοιπόν στην Κάρλα, τι άλλο; νερά...πολλά νερά... Τις γνωστές
«μπάρες» της δεκαετίας του 90, να γίνονται ταμιευτήρες και δυο τρεις
ταμιευτήρες μαζί να σχηματίζουν σήμερα μια μικρή λίμνη. Τον
περιφερειάρχη να ομιλεί στο βήμα για την σπουδαιότητα του έργου, που
χρειάστηκε δεκαετίες να υλοποιηθεί (και την συμβολή βεβαίως πολλών
ανθρώπων της εξουσίας, της κεντρικής και της τοπικής). Είδα πλειάδα
ανθρώπων της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης, (ακόμα και της
...παραδιοίκησης) είδα σπουδαίους υπαλλήλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που
βοήθησαν στην επιτάχυνση εκταμίευσης των πόρων, να συμμετέχουν όλοι
στη γιορτή, κυρίως χειροκροτώντας ή φωτογραφιζόμενοι (ανα)μεταξύ τους,
για τον εμπλουτισμό του κοινωνικού βιογραφικού τους ενόψει ενδεχομένως
της όποιας εκλογικής αναμέτρησης...
ΜΠΡΟΣΤΑ από τους φωτογράφους, μια ομήγυρη «παραγόντων» με γύρισαν
δεκαετίες πίσω. Οι ίδιοι άνθρωποι τα ίδια πρόσωπα, πιο γερασμένα πλέον
από τον χρόνο, έπιαναν θέσεις απέναντι από τις κάμερες με μια μαεστρία
επαγγελματική, που απέκτησαν από την πολυετή ενασχολησή τους με τα
κοινά. Πάει λέω...Ή εγώ γέρασα και τους βλέπω όλους ίδιους, ή δεν
υπάρχουν νέοι στον τόπο αυτό να δώσουν άλλη ζωντάνια, άλλη προοπτική
σε ότι έχει σχέση με την ανάπτυξη ακόμα και με την πολιτική
εκπροσώπηση. Δήμαρχοι δεκαετιών, παλιοί πρόεδροι κοινοτήτων, σύμβουλοι
σιτεμένοι από τον χρόνο, πολιτικοί και διευθυντές υπηρεσιών που
ξέχασαν να συνταξιοδοτηθούν, όλοι εκείνοι οι «πολιτευτές», αλλά και οι
πρωτοκλασάτοι κομματάνθρωποι - «ιδιαίτεροι» όλων των χώρων, που
...σταφίδωσε τα πρόσωπά τους ο χρόνος, «γυρολόγοι των εκδηλώσεων»
ιδίως των εγκαινίων (μετα φαγητού παρακαλώ), προσδοκώντας τουλάχιστον
δημοσιότητα, δεν λένε ακόμα να εγκαταλείψουν, να αποτραβηχτούν
παραχωρώντας τις θέσεις τους σε νέους ανθρώπους, ορεξάτους για
δουλειά, πιο δυνατούς να χαράξουν το μέλλον που άλωστε τους ανήκει...
ΔΕΝ είχε τελειώσει η τελετή των εγκαινίων εκεί στα παρακάρλια χωράφια
και μελαγχόλησα. Πήρα τον δρόμο της επιστροφής. Άραγε τι ζητούσα και
γω εκεί; Πάνε πάνω από τρεις δεκαετίες τώρα από την πρώτη σύσκεψη που
είχα παρακολουθήσει τότε ως ρεπόρτερ της «Ελευθερίας» για την
δημιουργία της λίμνης αλλά και την (στα χαρτιά ακόμη) εκτροπή του
Αχελώου! Οι παλιοί «παράγοντες» πρέπει να κλείσουν τον κύκλο της ζωής
τους στα κοινά. Κρίμα όμως, γιατί από μόνοι τους δεν το κάνουν ποτέ οι
περισσότεροι. Η εξουσία είναι μια πλούσια ερωμένη, κρατά ομήρους τους
«τσιμπιμένους» μαζί της. Οι μόνοι που μπορούν να βάλουν τέλος σ´αυτές
τις σχέσεις είναι οι ψηφοφόροι. Κανείς άλλος...
|
Γράφει ο Δημοσιογράφος Χρήστος Τσαντήλας
|
Αναλυτικά στη σελίδα "Θέματα" >>
|
|
|
|
|