Η   Ε λ λ η ν ι κ ή   Φ ω ν ή   σ ε   5 5   γ λ ώ σ σ ε ς
   G r e e k   V o i c e   i n   5 5   l a n g u a g e s



Πάμε Σινεμά ; Οι ταινίες της εβδομάδας
 
ελληνική φωνή - κεντρική σελίδα  
επικοινωνία εκτύπωση
 
Εκδότης-Διευθυντής: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΤΥΧΙΔΗΣ
Διευθύντρια Σύνταξης: ΤΟΝΙΑ ΜΑΝΙΑΤΕΑ
Ηλεκτρονική Ενημέρωση για την Ελλάδα και τον Κόσμο - News - Nachrichten
Θέατρο - Σινεμά    (click)   Μουσική    (click)  Αθλητισμός    (click)  Οικονομικά Θέματα    (click)
     




 Χριστουγεννιάτικα έθιμα, με γιορτινές μελωδίες και ξεχωριστές μυρωδιές από τις κουζίνες των νοικοκυριών



Αθήνα-(Ανταπόκριση Κατερίνα Μίχα)

  Όλες οι περιοχές της Ελλάδας ετοιμάζονται με έθιμα και παραδόσεις
που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στο χρόνο, να υποδεχθούν τη
γέννηση του Χριστού.

Πόλεις και χωριά παρά την κρίση, στολίστηκαν, φωτίστηκαν και οι
προετοιμασίες για την πιο χαρούμενη γιορτή της Χριστιανοσύνης
ντύνονται με μελωδίες από τα κάλαντα και αρωματίζονται με τις
ξεχωριστές μυρωδιές από τις κουζίνες των σπιτιών.

Η Μαίρη Παναγάκου, με τις γνώσεις της για τη λαϊκή παράδοση και την
παραδοσιακή μαγειρική, τον πλούτο των οποίων έχει καταγράψει για να
τον παραδώσει στις επόμενες γενιές, μιλάει για τα έθιμα
αυτών των ημερών.

Τα Κάλαντα

Τα κάλαντα είναι ένα τραγούδι, μια παράδοση και μια χαρμόσυνη αναγγελία.

«Καλήν εσπέρα άρχοντες, αν είναι ορισμός σας, Χριστού την Θεία
Γέννηση να πω στ' αρχοντικό σας».

Τα κάλαντα πήραν το όνομα τους από τις καλένδες του Ιανουαρίου. Οι
καλένδες ήταν οι πρώτες ημέρες των Ρωμαϊκών μηνών και συγγενείς και
φίλοι αντάλλασσαν επισκέψεις και δώρα, που ήταν μέλι, ξερά σύκα,
χουρμάδες, χυλός και μικρά νομίσματα.

Τα κάλαντα είναι μίγμα θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου. Στην
αρχή εξαγγέλλεται και περιγράφεται το θρησκευτικό γεγονός και μετά
ακολουθούν τα εγκώμια για τα διάφορα πρόσωπα της οικογένειας ανάλογα
με τα χαρίσματα τους, την ηλικία τους, το επάγγελμα τους ή την
κοινωνική τους θέση.

«Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή, κυρά καμαροφρύδα»

Κατόπιν ακολουθούν οι ευχές,

«Τούτο το σπίτι το ψηλό, πέτρα να μη ραγίσει

Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει»

Και τελειώνουν με την παράκληση για φιλοδώρημα,

«αφέντη μου ευγενικέ, αν έχεις γρόσια δος μας τα

αν έχεις και γλυκό κρασί βγάλε να μας κεράσεις».

Όμως, έχουν έτοιμους και στίχους γι αυτούς που δεν τους δίνουν φιλοδώρημα,

«αφέντη μου στην κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες,

Άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν»

Χριστουγεννιάτικο στεφάνι

Στα χωριά συνηθίζουν να κρεμάνε στους τοίχους και τις εξώπορτες
ολόκληρες πλεξούδες από σκόρδα που πάνω τους καρφώνουν μοσχοκάρφια,
δηλαδή γαρυφαλλάκια για να διώξουν την κακογλωσσιά που «καρφώνει» την
ευτυχία του σπιτιού τους.

Διακοσμημένο με Χριστουγεννιάτικα στολίδια, το στεφάνι από έλατο
στην εξώπορτα, εκτός από το καλωσόρισμα στους καλεσμένους φέρνει τύχη
στο σπίτι. Βασική η ύπαρξη του σκόρδου στο δέσιμό του που προφυλάσσει
από το κακό μάτι.

Το Χριστόψωμο στην Κρήτη

Το ζύμωμα του Χριστόψωμου στη Κρήτη είναι έργο Θείο και έθιμο
καθαρά Χριστιανικό. Για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι το Χριστόψωμο
είναι ευλογημένο ψωμί αφού θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της
οικογένειας του.

Χρησιμοποιούν καλό αλεύρι και ακριβά υλικά όπως ροδόνερο, μέλι,
σουσάμι, κανέλλα και γαρύφαλλα. Μαζεύονται οι γυναίκες του σπιτιού και
όσο να γίνει το προζύμι, τραγουδούν, «ο Χριστός γεννιέται, το φως
ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Πλάθουν το ζυμάρι, παίρνουν τη
μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό
με λουρίδες από τη ζύμη και στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι που
συμβολίζει τη γονιμότητα. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα
με το πιρούνι για να βγάλουν το «κακό μάτι» και να «καρφώσουν» την
κακογλωσσιά. Ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το Χριστόψωμο, το
σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλους όσους παρευρίσκονται στο
τραπέζι, σαν συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, που ο Χριστός έδωσε τον
Άρτο της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένεια του.

Το «τάισμα» της βρύσης στην Κεντρική Ελλάδα

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο
«τάϊσμα της βρύσης», σε χωριά της Κεντρικής Ελλάδας. Οι κοπέλες τα
χαράματα πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση για να κλέψουν το «άκραντο
νερό», δηλαδή αμίλητο γιατί δεν βγάζουν λέξη σε όλη τη διαδρομή. Όταν
πάρουν το νερό, αλείφουν τη βρύση με βούτυρο και μέλι με την ευχή,
όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι, και όπως γλυκό
είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή
σοδειά, όταν φθάνουν εκεί, την ταΐζουν με διάφορα προϊόντα όπως
βούτυρο, ψωμί, τυρί ,όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα ότι όποια
κοπέλα πήγαινε πρώτη στη βρύση θα ήταν η πιο τυχερή όλο το χρόνο.
Έπειτα έριχναν στη στάμνα που θα έφερναν το νερό, ένα βατόφυλλο και
τρία χαλίκια, κλέβουν το νερό από τη βρύση και γυρίζουν στο σπίτι τους
πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το «άκραντο νερό». Με το ίδιο
νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού και σκορπίζουν και
τα τρία χαλίκια στο σπίτι. Στη λαϊκή μας παράδοση ο βάτος φέρνει
αισιοδοξία και καλά μαντάτα και διώχνει τα ξόρκια.

«Πάντρεμα της φωτιάς»

Στα χωριά της Έδεσσας την παραμονή των Χριστουγέννων «παντρεύουν τη
φωτιά», δηλαδή παίρνουν ένα ξύλο με θηλυκό όνομα, δηλαδή κερασιάς και
ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα, δηλ. από βάτο.
Βάζουν τα ξύλα στο τζάκι να καούν και ανάλογα με τον κρότο ή τη φλόγα
τους μπορούν να προβλέψουν τα μελλούμενα είτε για τον καιρό είτε για
τη σοδειά τους. Η λαϊκή μας παράδοση θέλει τα αγκαθωτά δέντρα να
απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους.

Στη Θεσσαλία, όταν τα κορίτσια επιστρέφουν από την εκκλησία,
ανήμερα Χριστούγεννα, βάζουν δίπλα στο τζάκι κλαδιά κέδρου που τα
ξεδιαλέγουν να είναι λυγερά, ενώ τα αγόρια βάζουν από αγριοκερασιά. Τα
λυγερά αυτά κλαδιά αντιπροσωπεύουν τις επιθυμίες τους για μια όμορφη
ζωή. Όποιο κλωνάρι καεί πρώτο αυτό είναι καλό σημάδι γιατί αυτός ο
νέος ή η νέα θα παντρευτεί πρώτα.

Τα Χριστόξυλα

Σε πολλά χωριά της Μακεδονίας από τις παραμονές των Χριστουγέννων ο
νοικοκύρης του σπιτιού ψάχνει στα χωράφια και βρίσκει ένα μεγάλο
χοντρό και γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Η
νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι αλλά με ιδιαίτερη
προσοχή το τζάκι, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη.
Καθαρίζουν ακόμα και την καπνοδόχο, για να μην βρίσκουν πατήματα να
κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια όπως λένε στα
Χριστουγεννιάτικα παραμύθια, και μαγαρίσουν το σπίτι. Βάζει λοιπόν το
Χριστόξυλο στο τζάκι την παραμονή και το ανάβει αφήνοντας το να
σιγοκαίει όλο το δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα. Στη
λαϊκή παράδοση πίστευαν ότι η στάχτη αυτή προφύλασσε το σπίτι και τα
χωράφια από κάθε κακό και καθώς καίγεται, ζεσταίνεται ο Χριστός στη
φάτνη.

Στη Σκιάθο, οι πιο παλιοί λένε ότι από την 1η Δεκεμβρίου οι
καλικάντζαροι ετοιμάζουν το καράβι τους για να έρθουν στο νησί. Την
παραμονή των Χριστουγέννων το ρίχνουν στο γιαλό και φθάνουν ανήμερα.
Από τότε μέχρι τα Φώτα κανείς δεν τολμάει να βγει νύχτα από το σπίτι
του γιατί θα τον βουβάνουν. Την παραμονή των Φώτων, όμως, οι
καλικάντζαροι τα μαζεύουν γρήγορα και φεύγουν τρέχοντας μην τους
προφτάσει ο παπάς με τον αγιασμό και τους ζεματίσει.

Οι Μωμόγεροι του νομού Δράμας

Η λαϊκή φαντασία οργιάζει με τις σκανταλιές των καλικάντζαρων που
βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν στον επάνω κόσμο, τότε που τα νερά
είναι «αβάφτιστα». Η όψη τους τρομακτική και οι σκανταλιές τους
απερίγραπτες, αλλά και ο τρόμος τους άλλος τόσος για τη φωτιά. Στα
χωριά Πλατανιά και Σιταγροί της Δράμας συναντάμε το έθιμο των
Μωμόγερων που προέρχεται από τους Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία τους
προέρχεται από το μίμος ή το μώμος και το γέρος και συνδέεται με τις
μιμητικές τους κινήσεις. Φοράνε τομάρια λύκων ή τράγων ή είναι
ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά και έχουν την μορφή
γέρων. Οι Μωμόγεροι προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε
παρέες όλο το δωδεκαήμερο, ψάλλοντας τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς
στίχους. Όταν οι παρέες συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους
ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Το ίδιο
έθιμο με παραλλαγές γίνεται στην Κοζάνη και τη Καστοριά με την
ονομασία Ραγκουτσάρια.



 

ΤΟΠΟ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ!

Όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα στα ίδια μένουν... ΛΕΕΙ μια λογική ότι, «μεγαλύτερη και από τη σοφία είναι η εμπειρία». Διότι δεν πρέπει μόνο να είναι κανείς σοφός για να καταλάβει ότι με την εξουσία «παίζουν» πάντα οι ίδιοι και οι ίδιοι εραστές (κατά μια έννοια «νταβατζήδες» οι οποίοι και δεν επιτρέπουν σε άλλους να την αγγίξουν), αλλά θα πρέπει να είναι κανείς και αρκετά έμπειρος ώστε να την έχει ζήσει για χρόνια αυτήν την στενή σχέση μεταξύ των παραγόντων - εραστών και της εξουσίας... ΕΙΠΑ τις προάλλες να θυμηθώ τα παλιά και τα ρεπορτάζ της δεκαετίας του 80, πήρα το αμάξι και τον δρόμο για την Κάρλα, με μουντό καιρό και πολύ αέρα για να παρακολουθήσω τα εγκαίνια της δημιουργίας της λίμνης, σχεδόν έναν αιώνα από την αποξήρανσή της. Ιστορικό γεγονός λέω, δεν θα το χάσω, ποιός ξέρει κάποιοι άλλοι απόγονοι της δικής μας εποχής μπορεί να την ... αποξηράνουν πάλι, ψάχνοντας ίσως για λύσεις σε θέματα διατροφικών αναγκών, ή ό,τι άλλο τέλος πάντων θα έχει ανάγκη ο τόπος και εκείνη η γενιά. ΕΙΔΑ λοιπόν στην Κάρλα, τι άλλο; νερά...πολλά νερά... Τις γνωστές «μπάρες» της δεκαετίας του 90, να γίνονται ταμιευτήρες και δυο τρεις ταμιευτήρες μαζί να σχηματίζουν σήμερα μια μικρή λίμνη. Τον περιφερειάρχη να ομιλεί στο βήμα για την σπουδαιότητα του έργου, που χρειάστηκε δεκαετίες να υλοποιηθεί (και την συμβολή βεβαίως πολλών ανθρώπων της εξουσίας, της κεντρικής και της τοπικής). Είδα πλειάδα ανθρώπων της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης, (ακόμα και της ...παραδιοίκησης) είδα σπουδαίους υπαλλήλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που βοήθησαν στην επιτάχυνση εκταμίευσης των πόρων, να συμμετέχουν όλοι στη γιορτή, κυρίως χειροκροτώντας ή φωτογραφιζόμενοι (ανα)μεταξύ τους, για τον εμπλουτισμό του κοινωνικού βιογραφικού τους ενόψει ενδεχομένως της όποιας εκλογικής αναμέτρησης... ΜΠΡΟΣΤΑ από τους φωτογράφους, μια ομήγυρη «παραγόντων» με γύρισαν δεκαετίες πίσω. Οι ίδιοι άνθρωποι τα ίδια πρόσωπα, πιο γερασμένα πλέον από τον χρόνο, έπιαναν θέσεις απέναντι από τις κάμερες με μια μαεστρία επαγγελματική, που απέκτησαν από την πολυετή ενασχολησή τους με τα κοινά. Πάει λέω...Ή εγώ γέρασα και τους βλέπω όλους ίδιους, ή δεν υπάρχουν νέοι στον τόπο αυτό να δώσουν άλλη ζωντάνια, άλλη προοπτική σε ότι έχει σχέση με την ανάπτυξη ακόμα και με την πολιτική εκπροσώπηση. Δήμαρχοι δεκαετιών, παλιοί πρόεδροι κοινοτήτων, σύμβουλοι σιτεμένοι από τον χρόνο, πολιτικοί και διευθυντές υπηρεσιών που ξέχασαν να συνταξιοδοτηθούν, όλοι εκείνοι οι «πολιτευτές», αλλά και οι πρωτοκλασάτοι κομματάνθρωποι - «ιδιαίτεροι» όλων των χώρων, που ...σταφίδωσε τα πρόσωπά τους ο χρόνος, «γυρολόγοι των εκδηλώσεων» ιδίως των εγκαινίων (μετα φαγητού παρακαλώ), προσδοκώντας τουλάχιστον δημοσιότητα, δεν λένε ακόμα να εγκαταλείψουν, να αποτραβηχτούν παραχωρώντας τις θέσεις τους σε νέους ανθρώπους, ορεξάτους για δουλειά, πιο δυνατούς να χαράξουν το μέλλον που άλωστε τους ανήκει... ΔΕΝ είχε τελειώσει η τελετή των εγκαινίων εκεί στα παρακάρλια χωράφια και μελαγχόλησα. Πήρα τον δρόμο της επιστροφής. ¶ραγε τι ζητούσα και γω εκεί; Πάνε πάνω από τρεις δεκαετίες τώρα από την πρώτη σύσκεψη που είχα παρακολουθήσει τότε ως ρεπόρτερ της «Ελευθερίας» για την δημιουργία της λίμνης αλλά και την (στα χαρτιά ακόμη) εκτροπή του Αχελώου! Οι παλιοί «παράγοντες» πρέπει να κλείσουν τον κύκλο της ζωής τους στα κοινά. Κρίμα όμως, γιατί από μόνοι τους δεν το κάνουν ποτέ οι περισσότεροι. Η εξουσία είναι μια πλούσια ερωμένη, κρατά ομήρους τους «τσιμπιμένους» μαζί της. Οι μόνοι που μπορούν να βάλουν τέλος σ´αυτές τις σχέσεις είναι οι ψηφοφόροι. Κανείς άλλος...

Γράφει ο Δημοσιογράφος Χρήστος Τσαντήλας

Αναλυτικά στη σελίδα "Θέματα" >>


 




Ειδήσεις για όλους | Θέματα | Τουριστικό Ρεπορτάζ | Ιατρικά Θέματα | Παρουσίαση Βιβλίων | Επικοινωνία