Η Αγγελικούλα Καρτάλη, 79 χρόνων, συμμετέχει στο κοινωνικό παντοπωλείο του Δικτύου Σαρωνικού. Κάθε μέρα, 100 άτομα, περίπου 35 οικογένειες, προμηθεύονται τρόφιμα από το παντοπωλείο. Η κ. Καρτάλη περνάει αρκετές ώρες στο παντοπωλείο και τις υπόλοιπες κάνει διανομές στα σπίτια με το αυτοκίνητο καθότι, όπως εξηγεί «οι περισσότεροι δεν μπορούν να έρθουν, είτε δεν έχουν μέσο, είτε είναι ανήμποροι». «Είμαστε ένα μικρό δίκτυο, αλλά ό,τι μπορούμε κάνουμε. Διοργανώνουμε και κύκλους φιλοσοφικών συζητήσεων, μαθήματα πληροφορικής, αγγλικών, ιταλικών, έχουμε μουσικό σχήμα», περιγράφει η κ. Καρτάλη.

Μια διαφορετική πρόταση, αυτής της αλληλέγγυας και κοινωνικής οικονομίας υλοποιείται τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Με δομές όπως αυτοοργανωμένα ιατρεία, φαρμακεία, ωδεία, φροντιστήρια ξένων γλωσσών και ενισχυτικής διδασκαλίας, παντοπωλεία, ανταλλαγής υπηρεσιών, λαϊκές αγορές χωρίς μεσάζοντες, μουσικά, θεατρικά σχήματα και πολλά άλλα αναπτύσσονται ραγδαία, τόσο λόγω της συμμετοχής του κόσμου, όσο και των αυξημένων αναγκών των πολιτών εξαιτίας των περικοπών στα εισοδήματα.

Οι συγκεκριμένες «δομές αλληλεγγύης», δεν έχουν σχέση και δεν πρέπει να συγχέονται με συσσίτια, ιατρεία, παντοπωλεία και άλλες υπηρεσίες που παρέχονται από φορείς, όπως η Εκκλησία, οι δήμοι κλπ. «Η φιλοσοφία μας είναι τελείως διαφορετική, έχει μετασχηματιστικά χαρακτηριστικά. Βασίζεται στην συμμετοχή και την αυτοοργάνωση, όχι στην ελεημοσύνη και την φιλανθρωπία», εξηγεί ο Χρήστος Γιοβανόπουλος μέλος από την «Αλληλεγγύη για Όλους», μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που συγκεντρώνει τις περισσότερες αυτοοργανωμένες κοινωνικές δομές και δράσεις από όλη την Ελλάδα.

Πανελλαδικά, το Σεπτέμβριο του 2012 τα παραπάνω εγχειρήματα έφταναν τα 180-200, ενώ σήμερα έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Τον Μάρτιο του 2014, σε μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής των αυτοοργανωμένων δομών που έχουν σχέση με την τροφή από την «Αλληλεγγύης για Όλους», διαπιστώθηκε πως ο κόσμος που απευθύνθηκε σε αυτές αυξήθηκε κατά 28% μέσα σε επτά μήνες.

Το Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, στην οδό Χρυσολορά 1 στο Περιστέρι, λειτουργεί από τα τέλη Μαΐου 2013 και έχει εξυπηρετήσει περισσότερους από 2.000 ανθρώπους. Χαρακτηριστικό είναι πως ο αριθμός των ασθενών που το επισκέφτηκαν έχει διπλασιαστεί το τελευταίο 6μηνο. Συμμετέχουν 60 γιατροί, φαρμακοποιοί, νοσηλευτές και αλληλέγγυοι πολίτες. Οι ειδικότητες του παθολόγου, καρδιολόγου, ενδοκρινολόγου, ορθοπεδικού, ΩΡΛ, πνευμονολόγου, ψυχιάτρου δέχονται στο ιατρείο, αναφέρει ο Νίκος Κεφαλινός που συμμετέχει στο κοινωνικό ιατρείο Περιστερίου, ενώ το ιατρείο συνεργάζεται και με γαστρεντερολόγο, χειρουργό, θωρακοχειρουργό, νευροχειρουργό, αγγειολόγο, διατροφολόγο και ψυχολόγο καθώς και με μικροβιολογικά εργαστήρια.

Τα ενισχυτικά μαθήματα του σχολείου (φυσική, μαθηματικά, χημεία, έκθεση, λατινικά κλπ) και ξένων γλωσσών (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά) στην περιοχή Εξαρχείων-Νεάπολης ξεκίνησαν πέρσι με 13 παιδιά, φέτος συμμετέχουν 27, μέχρι στιγμής, ενώ ο αριθμός όλο και ανεβαίνει, περιγράφει η Ξένια Χρυσοχόου, μέλος της Πρωτοβουλίας Κατοίκων του Συν τω Χρόνω , της Τράπεζας Χρόνου Εξαρχείων. «Με τα κενά στα σχολεία, αλλά και την οικονομική δυσχέρεια των γονιών για φροντιστήρια, τα παιδιά κινδυνεύουν να μείνουν αμόρφωτα και οι πιο αδύναμοι θα βρεθούν σε πιο δύσκολη θέση, αφού γίνεται όλο και πιο απαιτητικό να μπει κανείς στο πανεπιστήμιο, αν και ένα πτυχίο δε σου εξασφαλίζει πια καλύτερη μοίρα», επισημαίνει η κ. Χρυσοχόου. Βάσει της αλληλοβοήθειας και της άμεσης επαφής των εμπλεκομένων οργανώθηκαν τα μαθήματα, συνεχίζει η κ. Χρυσοχόου «με αλληλεγγύη και αξιοπρέπεια για να έχουν όλοι πρόσβαση στη μόρφωση».

Στην Τράπεζα Χρόνου, ο καθένας προσφέρει και παίρνει υπηρεσίες με βάση το χρόνο, οικονομικό αντάλλαγμα δεν υπάρχει. Επισκευές υπολογιστών, ηλεκτρολογικές εργασίες, μεταφορές, φωτογραφίσεις, μεταφράσεις, δακτυλογραφήσεις, υπηρεσίες πολιτικών μηχανικών και αρχιτεκτόνων, είναι κάποιες από τις περίπου 135 προσφερόμενες υπηρεσίες. Κάθε υπηρεσία πιστώνεται με ώρες, ανάλογα πόσο κρατάει.

Την εξέλιξη των «δομών αλληλεγγύης» εξηγεί ο κ Γιοβανόπουλος. «Δημιουργήθηκαν μέσα στο κλίμα αντίστασης των νέων μέτρων και του μνημονίου. Με το κίνημα των πλατειών, όταν από την πλατεία Συντάγματος το 2011 άρχισαν να δημιουργούνται λαϊκές συνελεύσεις σε διάφορες γειτονιές, ξεκίνησαν ή ενδυναμώθηκαν πρωτοβουλίες όπως ενάντια στο “χαράτσι της ΔΕΗ”, οι “χωρίς μεσάζοντες”, «το δεν πληρώνω» κα. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η πολυπληθής αλληλεγγύη στην κατάληψη της “Χαλυβουργικής” με μαζική συλλογή τροφίμων, χρημάτων κλπ. Σιγά -σιγά οι άνθρωποι άρχισαν να οργανώνονται στις γειτονιές και να χτίζονται διάφορες δομές που ο κόσμος είχε ανάγκη», υπογραμμίζει ο κ. Γιοβανόπουλος.

«Γνώμονάς μας είναι η ενεργοποίηση και η χειραφέτηση των ανθρώπων», υποστηρίζει ο κ. Γιοβανόπουλος. Οι δομές λειτουργούν με τακτικές συνελεύσεις, όπου όλοι έχουν λόγο, ισότιμα, χωρίς ιεραρχίες, αμεσοδημοκρατικά, συνεχίζει και προσθέτει: «Αποτελεί μια διαφορετική πρόταση οργάνωσης της κοινωνίας και αντίστασης στο κυρίαρχο οικονομικό και πολιτικό σύστημα, ότι οι άνθρωποι μπορούν και πρέπει να πάρουν τις ζωές τους στα χέρια τους. Μαθαίνουμε να ζούμε πέρα από τον καπιταλισμό».

Η κ. Χρυσοχόου καταθέτει, επίσης, πως «το εγχείρημα δεν έχει καμία σχέση και είναι αντίθετο προς την πρακτική της ελεημοσύνης: όλοι κερδίζουμε, ο καθένας παίρνει ό,τι χρειάζεται και δίνει από τις γνώσεις του σε άλλους με διαφορετικές ανάγκες. Για παράδειγμα, ένας καθηγητής παρακολουθεί γιόγκα από άλλο μέλος της Τράπεζας Χρόνου, ένας μαθηματικός παίρνει μαθήματα αγγλικών κοκ».

Οι υποδομές και τα υλικά των δομών προέρχονται αποκλειστικά από προσφορές ανθρώπων και ομάδων. Παράλληλα, έχει αναπτυχθεί ένα διεθνές κύμα αλληλεγγύης, που εμπνέεται από την πρακτική των δομών, αναφέρει ο κ. Γιοβανόπουλος. Για παράδειγμα στο Κοινωνικό Ιατρείο Περιστερίου εκτός από τις δωρεές του κόσμου, σημαντική βοήθεια προσέφερε η Solidarity Campaign for Greece από την Αγγλία και η Greco-Francais Solidarite στη Γαλλία, αναφέρει ο κ. Κεφαλινός.

Μέσα από αυτές τις αλληλέγγυες δομές, έχουν «ξεπηδήσει» και άλλες δράσεις, όπως διάφοροι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, καμπάνιες ενάντια στους πλειστηριασμούς, τον ΕΝΦΙΑ κλπ περιγράφει ο κ. Γιοβανόπουλος.

Το πρώτο κοινωνικό ιατρείο ξεκίνησε το 2009 στο Ρέθυμνο και παρείχε ιατρική βοήθεια σε μετανάστες χωρίς χαρτιά και σε άλλους που το ΕΣΥ δεν δεχόταν, ενώ τα τελευταία χρόνια απευθύνεται και σε ντόπιους. Τον Δεκέμβριο του 2011, στο χώρο της πρώην Αμερικάνικης Βάσης στο Ελληνικό άρχισε τη λειτουργία του το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού, το μεγαλύτερο αυτή τη στιγμή της Ελλάδας. Ο συνολικός αριθμός των εθελοντών ανέρχεται στους 280, από τους οποίους οι 115 είναι γιατροί, οδοντίατροι, φαρμακοποιοί, ψυχολόγοι και άλλοι θεραπευτές. Κατά μέσο όρο δέχεται πάνω από 1.500 επισκέπτες το μήνα, ενώ συνολικά το ιατρείο έχει βοηθήσει μέχρι σήμερα σε πάνω από 33.000 περιπτώσεις.