- Κυρία Μπέλλου, τα ...ρέστα σας.
- «Σωτηρία με λένε...»
Η Σωτηρία Μπέλλου των τραγουδιών, της Ελλάδας της φτώχειας, του εμφυλίου, τη βίας, του ζόφου, των ανομιών, της περιπλάνησης, των τραγουδιών, των μπουζουκιών... Η Ελλάδα με νότες σε ...9/8 και η Ελλάδα παιγμένη στα ζάρια που φέρνει ...«πότε ντόρτια - πότε εξάρες» και ...η Ελλάδα τού σήμερα μέσω τού φιλόξενου στις μνήμες θεάτρου.
«Σωτηρία με λένε» ή «Πότε ντόρτια - πότε εξάρες» είναι ο εμβληματικός τίτλος ενός βιβλίου, της βιογραφίας «Μια ζωή παιγμένη στα ζάρια», της τραγουδίστριας Σωτηρίας Μπέλλου, που έγραψε η δημοσιογράφος Σοφία Αδαμίδου και κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά τον θάνατο της Μπέλλου (τον Αύγουστο του 1997).
«Σωτηρία με λένε» είναι ο τίτλος μιας παράστασης (βασισμένης στο ομότιτλο βιβλίο), που επέλεξε να παρουσιάσει για πρώτη φορά το Κρατικό Θέατρο Βόρειας Ελλάδας (το έργο ερμηνεύτηκε ήδη από την Λήδα Πρωτοψάλτη και την Ντίνα Κώνστα προ ετών σε σκηνές της Αθήνας), επιλέγοντας για τον ρόλο της την ηθοποιό (απόφοιτο της σχολής του ΚΘΒΕ, πρωταγωνίστρια -και εκ των ιδρυτών- του θεατρικού σχήματος "Πειραματική σκηνή της Τέχνης", καθηγήτρια σήμερα της υποκριτικής στο Τμήμα θεάτρου του ΑΠΘ, τη σχεδόν «εμμονικά» ταυτισμένη με το θέατρο στη Θεσσαλονίκη) Έφη Σταμούλη.
Σχεδόν 40 χρόνια στο θέατρο (πρωτοεμφανίστηκε στα 1979 - απόφοιτος της δραματικής σχολής του ΚΘΒΕ στο νεοϊδρυθέν τότε σχήμα της Πειραματικής Σκηνής κι έκτοτε «ταξιδεύει» αδιάκοπα σε ρόλους του παγκόσμιου ρεπερτορίου) ... «δεν έχω δυσκολευτεί περισσότερο απ' αυτό το ταξίδι με τη Μπέλλου. Είναι διαφορετικό να ερμηνεύεις υπαρκτά πρόσωπα. Το μόνο υπαρκτό πρόσωπο που ερμήνευσα ήταν η Γκρέτα Γκάρμπο. Αλλά κι αυτή ήταν τυλιγμένη στο πέπλο τού μύθου της. Η Μπέλλου δεν φόρεσε ποτέ της πέπλα. Κι όσα της "φόρεσαν", τα ξεσκέπασε μόνη της. Η Σωτηρία είναι πρόσωπο οικείο -ακόμα και σήμερα- κοντά είκοσι χρόνια από τον θάνατό της. Την ξέρουμε όλοι. Την τραγουδάμε ακόμα όλοι. Δεν είναι μύθος -ούτε όμως απομυθοποίηση- μια παράσταση. Δεν πρέπει να μιμηθώ -ούτε όμως να κάνω ό,τι μου κατέβει... Με τι υλικό να αυτοσχεδιάσεις ερμηνεύοντας μια προσωπικότητα τόσο αυτόνομη, ανεξάρτητη, ανεξάντλητη, ελεύθερη, θυμωμένη και με το τίμημα "πληρωμένο"... Απόλυτα μόνη... Μια καλλονή με τη γυναικεία της φύση ματαιωμένη από... θυμό και παράπονο... "Κουμάντο στον εαυτό μου κάνω μόνο εγώ!" έλεγε η Μπέλλου. Και μάλιστα σε μια Ελλάδα του πολέμου, του εμφυλίου, της νύχτας. Μια γυναίκα σε μια Ελλάδα που ζούσε στον δρόμο, μια Ελλάδα των ανδρών, του ζόφου αλλά και της ανάτασης...» λέει η κ. Σταμούλη.
Κόρη επιστημόνων αστών, γεννημένη και μεγαλωμένη σε διαμέρισμα της οδού Τσιμισκή, στην Ελλάδα της ευμάρειας, η ηθοποιός πρωτοσυναντιέται με την Μπέλλου στα τέλη της δεκαετίας του '70.
«Την είδα το '75 στο ΖΟΟΜ με τον Μητσιά. Μετά την "Κιβωτό"... Όχι, δεν την άκουγα στο σπίτι μου μικρή. Αγαπημένο μου τραγούδι της είναι το "Τα σπίτια είναι χαμηλά" (Το "Μην κλαις" από τα "Λαϊκά προάστια" του Ηλία Ανδριόπουλου)».
Πόσο απόθεμα υποκριτικής μαεστρίας μπορεί να διαθέτει μια ηθοποιος -έστω, καθηγήτρια υποκριτικής- μια γυναίκα μεγαλωμένη σε μια «άλλη» Ελλάδα, της ευμάρειας, «προστατευμένη», «συντροφευμένη», που αξιώθηκε να γίνει μάνα, σύζυγος, ηθοποιός, καθηγήτρια του ΑΠΘ, για να ερμηνεύσει τη «ζωή-ζαριά» τής Σωτήριας Μπέλλου...
- Και πού αναζητήσατε την Μπέλλου μέσα σας, ώστε να την ερμηνεύσετε στη σκηνή;
«Οι άνθρωποι είναι "προϊόντα" των εποχών, των πολιτικών, των ψυχισμών τους... Είναι αλήθεια πως τα μόνα "κοινά" μας είναι... η γυναίκα, το πείσμα, η εργασιομανία. Είναι αλήθεια πως... αυτές τις λαϊκές γυναίκες δεν τις ξέρω... Πάντα όμως με γοήτευαν. Είχαμε μια κοπέλα, βοηθό στο σπίτι μας, όταν γεννήθηκα. Καταγόταν από ένα χωριό της Χαλκιδικής. Πηγαίναμε συχνά. Εκεί ζούσε η μητέρα της. Η κυρα - Μαρία. Ήταν γοητευτικό για μένα να βλέπω αυτή τη γυναίκα. Όσο για τις εποχές; Ποιες αντιστοιχίες να βρεις; Η Μπέλλου έφυγε από το σπίτι της στη Χαλκίδα, αναζητώντας την ...τύχη της, στις 29 Οκτωβρίου του 1940. Μία μέρα μετά την κήρυξη του πολέμου. Αυτό τα λέει όλα. Μέχρι πέρσι πίστευα πως η κρίση (η οικονομική) είναι ό,τι χειρότερο ζούμε. Η σύγκριση όμως μ' εκείνες τις εποχές είναι άστοχη. Στο μεταξύ κύλησε πολύ νερό στ' αυλάκι. Η Λέσβος και η Ειδομένη είναι δίπλα μας. Το μεταναστευτικό όμως, το προσφυγικό ζήτημα που βιώνουμε σήμερα, κάνει την κρίση -κατά τη γνώμη μου- να μοιάζει στραγαλάκι».
Ανάλογη είναι η προσέγγιση της νεαρής σκηνοθέτιδας, Χριστίνας Χατζηβασιλείου: «¶κουγα τη Μπέλλου από τις επιλογές των δίσκων που έκανε η μητέρα μου (σσ: ειναι κόρη της συγγραφέως και ραδιοφωνικής παραγωγού Στέλλας Βογιατζόγλου). Η φωνή της μου "έλεγε" πως ήταν εξοικειωμένη με τη ζωή. Έκτοτε υπήρχε κάπου μέσα μου η Μπέλλου. Με το κείμενο της Αδαμίδου επιχειρούμε να εξηγήσουμε τα... γιατί της».
Η δράση τού έργου εκτυλίσσεται στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου επί πέντε ώρες (νύχτα), την παραμονή της επέμβασης τραχειοστομίας (η Μπέλλου έπασχε από καρκίνο των φωνητικών χορδών), που είχε ως αποτέλεσμα να χάσει τη φωνή της. Κι εκεί αποφασίζει να τα πει ΟΛΑ...
«Πουτάνα, με είπε (ο πατέρας μου)... Το μόνο που δεν έγινες ακόμα είναι πουτάνα. Έτσι μου 'πε. Ακούς εκεί πουτάνα... Αυτή η κουβέντα με κυνηγούσε όλη μου τη ζωή. Μην με πουν πουτάνα. Και τα κατάφερα. Όλα μου τα είπαν, εκτός απ' αυτό» (απόσπασμα του κειμένου της παράστασης)...
Η παράσταση που στήνεται στο ΚΘΒΕ είναι μάλλον... γυναικεία υπόθεση. Γυναικεία και ... «εκπαιδευτική». Η Έφη Σταμούλη υπήρξε καθηγήτρια και των τριών συντελεστριών της παράστασης (Χριστίνα Χατζηβασιλείου-σκηνοθεσία, Όλγα Χατζηιακώβου-σκηνικά και κοστούμια και Μαρία Λαζαρίδου-φωτισμοί και βοηθός σκηνοθέτη). Τον ρόλο της νοσοκόμας της Μπέλλου ερμηνεύει η Ειρήνη Μουρελάτου.
Στη διάρκεια της 85λεπτης παράστασης ακούγονται και τραγούδια της Μπέλλου.
«Αυτό που ξέρω είναι πως μετά την παράσταση δεν θα ξανακούω ποτέ Μπέλλου με τον ίδιο τρόπο... Πίσω από την άρση -προσέξτε δεν λέει "Αντιλαλούνε τα βουνά". Λέει... "¶¶¶'Αντιλαλούνε". Ο τόνος είναι στην αρχή, στο ¶. Ξεκινά με άρση. Όπως σ' όλη της τη ζωή...».
Παραστάσεις θα δίνονται ως και τις 6 Μαρτίου (Τετάρτη 18:00, Πέμπτη-Παρασκευή-Σάββατο 21:00, Κυριακή 19:00. Είσοδος: 13, 10, 8 ευρώ. Λαϊκές παραστάσεις Τετάρτης -Πέμπτης: Γενική είσοδος 5 ευρώ).
