Εικοσιτέσσερις μαθητές από το 3ο Λύκειο Πτολεμαΐδας και του Integrierte Gesamtschule Osterholz της Γερμανία φύτεψαν  τα πρώτα δένδρα σε πλαγιά του Βερμίου στην μνήμη των θυμάτων της σφαγής των Πύργων και του Μεσόβουνου Εορδαίας από τους Ναζί κατακτητές. Σε κάθε δένδρο τοποθέτησαν και μια επιγραφή που φιλοτέχνησαν οι ίδιοι και που αναγράφει το όνομα του νεκρού με ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες.

Οι Γερμανοί μαθητές βρίσκονται στην Πτολεμαΐδα στα πλαίσια εκπαιδευτικού προγράμματος «Πολιτισμός Μνήμης: Πύργοι - Μεσόβουνο», το οποίο υλοποιείται από τα δύο σχολεία και που έχει ως στόχο, οι μαθητές να γνωριστούν μεταξύ τους, να συνεργαστούν, να μάθουν την ιστορία τους και μέσα από τις κοινές δράσεις του προγράμματος να οδηγηθούν στην συναδέλφωση.

Βέβαια πάντα υπάρχει μια καλή αφορμή από ένα τυχαίο γεγονός για να ξεδιπλώσουν οι άνθρωποι τις δεξιότητες τους και αυτό γίνεται φανερό στην περίπτωση των εκπαιδευτικών δύο σχολείων. Ο Τρύφων Κεχαγιάς είναι από την Πτολεμαΐδα έχει σπουδάσει στην Γερμανία και εργάζεται ως εκπαιδευτικός στο Integrierte Gesamtschule Osterholz. Ένα βιβλίο που έγραψε από κοινού με Γερμανούς συναδέλφους του για την ελληνική μετανάστευση στην Γερμανία και που παρουσίασε στην Διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης στάθηκε η αφορμή για την γνωριμία του με Γερμανό καθηγητή από το πανεπιστήμιο της Βρέμης που ασχολείται επί πολλά έτη με τις θηριωδίες των ναζί στην κατοχική Ελλάδα. «Έτσι άρχισα και εγώ να ασχολούμαι εντατικά με τις εκτελέσεις των ναζί στους Πύργους και το Μεσόβουνο Εορδαίας» εξηγεί .

«Μέσω του πολιτιστικού συλλόγου που έχουμε συστήσει στην πόλη μας ήρθαμε στην Ελλάδα και φτιάξαμε δύο μνημεία αφιερωμένα στα δύο μαρτυρικά χωριά. Η διευθύντρια του σχολείου μου όταν έμαθε για όλα αυτά, μου ζήτησε να ασχοληθεί το ίδιο σχολείο με το θέμα της ιστορίας και της μνήμης και να το εντάξει σε πρόγραμμα εκπαίδευσης. Πρότεινε μάλιστα, στο πρόγραμμα να συνεργαστούμε με κάποια ελληνικά σχολεία της περιοχής». Έτσι το γερμανικό σχολείο βρήκε το πρόγραμμα και από τα τρία σχολεία της Εορδαίας, που αρχικά δήλωσαν συμμετοχή τελικά μόνο ένα, το 3ο Λύκειο Πτολεμαΐδας δέχτηκε αμέσως, να συμμετάσχει και επέμενε έως το τέλος στη υλοποίηση του προγράμματος.

Οι 12 Γερμανοί μαθητές φιλοξενούνται σε σπίτια συμμαθητών τους, συμμετέχουν στην καθημερινότητα του σχολείου και τρέχουν όλοι μαζί για τη υλοποίηση του φιλόδοξου προγράμματος.

Τα παιδιά επισκέφθηκαν τα μαρτυρικά χωριά Πύργων και Μεσόβουνου και στα πλαίσια του προγράμματος πήραν συνεντεύξεις από τους ελάχιστους επιζήσαντες των θηριωδιών. Για την καλύτερη προετοιμασία της έρευνας, της διαμόρφωσης των ερωτήσεων και της τεχνικής της συνέντευξης, οι 24 Γερμανοί και Έλληνες μαθητές πριν από ένα χρόνο συνεργάστηκαν με καθηγητές από το γειτονικό πανεπιστήμιο της Βρέμης.

Η επαφή των παιδιών με τους επιζήσαντες όπως αναφέρει  η εκπαιδευτικός Αντωνία Βαλαβάνη ήταν συγκλονιστική. Συναντήθηκαν με 12 πρωταγωνιστές των γεγονότων που από τύχη κατάφεραν να επιβιώσουν από τις αγριότητες. Τους πήραν συνεντεύξεις και κατέγραψαν μαρτυρίες από τις θηριωδίες των ναζί, τις δολοφονίες μικρών παιδιών και εφήβων, ζήτησαν να μάθουν πως τα κατάφεραν να επιβιώσουν. Η δύναμη της αφήγησης και το φορτίο των ιστορικών που άκουγαν από τους επιζώντες ήταν μεγάλο. Μερικοί μαθητές δεν άντεξαν, άλλοι δάκρυσαν, άλλοι έκλαψαν, άλλοι συγκινήθηκαν. Στο τέλος οι γυναίκες και από τα δύο μαρτυρικά χωριά τους έκαναν το τραπέζι. Πρόσφεραν εδέσματα και φαγητά που είχαν ετοιμάσει οι ίδιες λέγοντας τους ότι «με αυτό τον τρόπο θέλουμε να τιμήσουμε την μνήμη των νεκρών μας». Η φιλοξενία ήταν ζεστή και αρκετές φορές ορισμένοι από τους επιζώντες και οι ηλικιωμένες γυναίκες των χωριών αγκάλιαζαν τους μαθητές σαν τα εγγόνια τους.

Ο λόφος που φιλοδοξούν τα δύο σχολεία να μετατρέψουν σε μνημείο αφιερωμένο στην ιστορία και την μνήμη από τις θηριωδίες των Ναζί, βρίσκεται ανάμεσα στα δύο μαρτυρικά χωριά. Σε κάθε δένδρο που φύτεψαν, τοποθέτησαν και μια επιγραφή από πηλό στην όποια είναι χαραγμένο το όνομα και ενός εκ των νεκρών. Οι επιγραφές φτιάχθηκαν στα εργαστήρια του γερμανικού σχολείου όταν οι 12 μαθητές της Πτολεμαΐδας επισκέφθηκαν τους συμμαθητές τους στα πλαίσια του προγράμματος. Οι πρώτες τριάντα πινακίδες είναι γραμμένες με ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες στις οποίες αναγράφεται το όνομα η ηλικία και η χρονολογία του νεκρού.

Ο νεαρός Tiark Schelske μας αναφέρει με καμάρι ότι τις επιγραφές των νεκρών «τις φυλάγαμε, τις είχαμε τυλίξει με τα ρούχα μας στις αποσκευές μας για να μην συμβεί κάτι κατά την μεταφορά τους».

Η Μελίνα Καστανίδου κατάγεται από το Μεσόβουνο και έχει συγγενείς που εκτελέστηκαν και τις δύο φορές που ναζί έκαψαν το χωριό. Η πιο δύσκολη στιγμή περιγράφει ήταν στο γερμανικό σχολείο όταν προετοιμάζαμε τις πρώτες επιγραφές και έπρεπε να χαράξουμε τα ονόματα των νεκρών. «Όταν είπα στην καθηγήτρια μας Ηeike Jeske ότι θα πρέπει να χαράξω στο πηλό τα ονόματα των νεκρών παππούδων μου που εκτελέστηκαν στο Μεσόβουνο σοκαρίστηκε, ταράχτηκε. Κάθε λίγο με πλησίαζε και μου ζητούσε συνεχώς συγνώμη για ότι κακό προξενήθηκε στην οικογένεια μου».

Η Ηeike Jeske είναι η υπεύθυνη του προγράμματος και μαζί με τον Sebastian Haniscl συνόδεψαν τους μαθητές τους στην Ελλάδα. «Για κάθε έναν νεκρό από τα δύο χωριά που δεν κατάφερε να συνεχίσει την ζωή του, στην θέση του θα φυτέψουμε ένα δένδρο που είναι κάτι ζωντανό να μας τον θυμίζει» ήταν το μήνυμα που έστειλε από τον λόφο της μνήμης και της ιστορίας που φιλοδοξούν να δημιουργήσουν τα δύο σχολεία.

Η έκταση του λόφου που θα καταλαμβάνει το πάρκο ιστορικής μνήμης -που έχει όλες τις προβλεπόμενες άδειες παραχώρησης από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης- είναι 40 στρέμματα. Όταν ολοκληρωθεί ο πρόγραμμα θα έχουν φυτευθεί 580 δένδρα που θα φέρουν τις επιγραφές με τα ονόματα των νεκρών. Τις επιγραφές θα κατασκευάσουν οι ίδιοι οι μαθητές στα πλαίσια των αμοιβαίων επισκέψεων τους στα εργαστήρια των σχολείων τους.

Στόχος του εγχειρήματος είναι ο χώρος να διαμορφωθεί, να παρέχει πληροφορίες, ιστορικές καταγραφές και μαρτυρίες από την εργασία των μαθητών και να είναι επισκέψιμος από σχολεία τόσο από την Ελλάδα όσος και από το εξωτερικό, ως έργο που προβάλλει την διατήρηση της μνήμης και συμβάλλει στην συμφιλίωση των λαών.

Ο Τρύφων Κεχαγιάς μας εξηγεί ότι στο γερμανικό σχολείο που εργάζεται έχουν μεριμνήσει ήδη και συνεργάζονται με επιστήμονα που συμμετέχει αφιλοκερδώς στον σχεδιασμό, την περιβαλλοντική και αρχιτεκτονική μελέτη του πάρκου μνήμης και αναζητείται αντίστοιχος επιστήμονας από την ελληνική πλευρά, ώστε να εργαστούν από κοινού για τη διαμόρφωση του χώρου.