Η ανθρωπότητα έχει κάνει κάποια βήματα προόδου εντός του ηλιακού
μας συστήματος, όσον αφορά τα πιο κοντινά διαστημικά ταξίδια που δεν
είναι επανδρωμένα με αστροναύτες, όμως τα μακρινά διαστρικά ταξίδια σε
άλλους ήλιους και σε άλλα αστρικά συστήματα, πέρα από το δικό μας,
παραμένουν ένα άπιαστο όνειρο και αποκλειστικό πεδίο της επιστημονικής
φαντασίας. Αυτό όμως δεν ισχύει για όλους και σίγουρα όχι για τον
Αλέξανδρο Τζιόλα, τον ελληνικής καταγωγής επιστήμονα, που ηγείται του
φιλόδοξου διεθνούς ''Σχεδίου Ίκαρος'', το οποίο έχει θέσει ως στόχο να
εκπληρώσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις, ίσως και έως το 2100, για την
εφαρμογή νέων τεχνολογιών σε ένα διαστημόπλοιο και την πραγματοποίηση,
πιθανώς εντός του επόμενου αιώνα, ενός διαστρικού ταξιδιού που θα
διαρκέσει λιγότερο από 100 χρόνια.

Όπως γίνεται αντιληπτό, αυτός είναι ένας στόχος που ξεπερνά το
προσδόκιμο ζωής μιας γενιάς ανθρώπων και συνιστά ένα διαγενεακό
εγχείρημα μακράς πνοής. Αυτό το όραμα παρουσίασε ο Τζιόλας σε εκτενή
συνέντευξή του σε ένα από τα μεγαλύτερου κύρους αμερικανικά περιοδικά,
το "The Atlantic". Όπως λέει, από μικρός, όταν ζούσε ακόμα στην
Ελλάδα, ξυπνούσε νωρίς-νωρίς τις Κυριακές για να παρακολουθήσει στην
τηλεόραση τη σειρά ''Πόλεμος των ’στρων''. Δεν έχασε ποτέ ένα
επεισόδιο και από τότε κιόλας κατάλαβε με τι θα έπρεπε να ασχοληθεί
όταν θα μεγάλωνε. Και αυτό ακριβώς έκανε και συνεχίζει να κάνει εδώ
και 25 χρόνια.

Αφού έκανε μεταπτυχιακά στη Φυσική του Διαστήματος, εργάστηκε ως
ερευνητής στο εργαστήριο JPL της NASA, όπου είχε την ευκαιρία να
συμμετάσχει σε διάφορες διαστημικές αποστολές, όπως του "Galileo" στο
Δία, του "Mars Pathfinder" και του "Mars Polar Lander" στον ’ρη, καθώς
και του διαστημικού τηλεσκοπίου "Hubble". Στη συνέχεια πήρε το
διδακτορικό του στην κοσμολογία από το πανεπιστήμιο Baylor του Τέξας,
έγινε επικεφαλής επιστήμονας της εταιρίας Variance Dynamical Corp.,
ενώ μετακόμισε στο Ανκορατζ, την πρωτεύουσα της Αλάσκας, όπου ζει και
διδάσκει στο τοπικό πανεπιστήμιο. Όμως η βασική του εργασία είναι
ακόμα πιο ''εξωτική'', καθώς είναι επικεφαλής (project leader) του
''Σχεδίου Ίκαρος'', μιας εθελοντικής πολυεθνικής ομάδας επιστημόνων,
οι οποίοι έχουν βαλθεί να θέσουν τα θεμέλια της μελλοντικής
διαστημικής πτήσης σε ένα άλλο αστρικό σύστημα, σε απόσταση πολλών
ετών φωτός από τη Γη.

Στα ίχνη του ''Δαίδαλου''

Το πενταετές ''Σχέδιο Ίκαρος'' ξεκίνησε επίσημα στις 30
Σεπτεμβρίου 2009, στο Λονδίνο, με πρωτοβουλία της Βρετανικής
Διαπλανητικής Εταιρείας, της ίδιας που μεταξύ 1973-1978 είχε
πραγματοποιήσει τον πρόδρομο του ''Ίκαρου'', το ''Σχέδιο Δαίδαλος''.
Το πρώτο αυτό παγκοσμίως σχέδιο, με επικεφαλής τον δρα ’λεν Μποντ,
είχε θέσει το ερώτημα αν είναι τεχνικά εφικτό να κατασκευασθεί ένα
διαστρικό διαστημόπλοιο και είχε τελικά απαντήσει καταφατικά, παρόλο
που αναγνώρισε τις μεγάλες τεχνικές δυσκολίες.

Στόχος του ''Ίκαρου'', που διευθύνεται από τον μη κερδοσκοπικό
οργανισμό Icarus Interstellar Inc., είναι να προχωρήσει παραπέρα από
τον ''Δαίδαλο'', καταλήγοντας πλέον σε συγκεκριμένες θεωρητικές και
κυρίως τεχνικές προτάσεις για το πώς μπορεί να γίνει αυτό το ταξίδι
και ποιες τεχνολογίες, ιδίως στον κρίσιμο τομέα της προώθησης, θα
χρειαστεί ένα τέτοιο μη επανδρωμένο σούπερ-διαστημόπλοιο. Παράλληλα,
το σχέδιο αποσκοπεί στο να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει μια νέα
γενιά επιστημόνων που θα έχουν κίνητρα να σχεδιάσουν μακρινές
διαστημικές αποστολές, αλλά και να προκαλέσει το ενδιαφέρον του
ευρύτερου κοινού στο γιατί είναι εφικτό αλλά και αναγκαίο για την
επιβίωση της ανθρωπότητας ένα τέτοιο ταξίδι, έστω και αν αυτό θα
πραγματοποιηθεί τον 22ο αιώνα ή και αργότερα.

Στην ερευνητική ομάδα του ''Ίκαρου'', που περιλαμβάνει επιστήμονες
από κυβερνητικούς φορείς, εταιρίες και πανεπιστήμια, υπό τον
συντονισμό του Τζιόλα, συμμετέχουν δύο ακόμα Έλληνες ως σχεδιαστές, ο
Δήμος Χωματάς και ο Κώστας Κωνσταντινίδης. Ο Χωματάς, που και αυτός
από μικρός ήταν μανιακός με την επιστημονική φαντασία, έχει ειδικευτεί
στην πληροφορική, τις επικοινωνίες, τον αυτοματισμό και τη ρομποτική.
Ο Κωνσταντινίδης αποφοίτησε από τη Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και
Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 2010, έκανε
μεταπτυχιακά στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και είναι ερευνητής
στο Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής και Διαστημικής Φυσικής στο Κολοράντο των
ΗΠΑ.

Όπως αναφέρει ο Τζιόλας στη συνέντευξή του, αποτελεί σημαντική
προτεραιότητα να σχηματισθεί γύρω από τον ''Ίκαρο'' μια επιστημονική
κοινότητα αφοσιωμένων μηχανικών και άλλων ερευνητών, που θα εστιασθούν
στην πρόκληση ενός διαστρικού ταξιδιού, έστω και αν αυτό δεν θα γίνει
στη διάρκεια της δικής τους ζωής. Όπως τονίζει, η ανθρωπότητα, η οποία
αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους στον πλανήτη μας, θα πρέπει να
φροντίσει να κάνει ''μπακ-απ'' του πολιτισμού της σε άλλα άστρα, ώστε
να διασφαλίσει την επιβίωσή της. Παράλληλα, όπως επισημαίνει, ο
σχεδιασμός ενός διαστρικού ταξιδιού θα αυξήσει σημαντικά τις
τεχνολογικές μας γνώσεις, με πολλαπλά παράπλευρα οφέλη για την
κοινωνία.

Σε αναζήτηση μιας νέας Εδέμ

Αν και ο αρχικός στόχος είναι ένα ταξίδι στο διπλό άστρο ’λφα του
Κενταύρου σε απόσταση 4,4 ετών φωτός από τη Γη, παρόλα αυτά, σύμφωνα
με τον Τζιόλα, αν στο μεταξύ ανακαλυφθεί ένας σχετικά κοντινός
εξωπλανήτης παρόμοιος με τον δικό μας (κυρίως με ύπαρξη νερού), τότε
θα αλλάξει ο στόχος του ''Ίκαρου'', έστω κι αν η απόσταση είναι αρκετά
μεγαλύτερη, π.χ. 22 έτη φωτός. Όπως τονίζει, καθώς ανακαλύπτονται
ολοένα περισσότεροι εξωπλανήτες, το βασικό κριτήριο -και ο προορισμός-
για ένα μακρινό διαστημικό ταξίδι θα είναι κατά πόσο αυτός ο
εξωπλανήτης, γύρω από κάποιο άλλο μητρικό άστρο, φαίνεται φιλόξενος
για τη ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής.

''Από τη στιγμή που θα βρούμε μια άλλη Εδέμ, ένα όμορφο μέρος στην
αστρική γειτονιά μας, οι άνθρωποι θα θέλουν να πάμε εκεί. Θα δοθεί
τότε ώθηση για μια διαστρική αποστολή και η ελπίδα μας είναι ότι το
Σχέδιο Ίκαρος θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί, όταν κάτι τέτοιο
συμβεί'', ανέφερε ο έλληνας επιστήμονας, προσθέτοντας ότι, στο μεταξύ,
καταβάλλεται προσπάθεια, να κινηθεί το ενδιαφέρον των ειδικών και του
απλού κόσμου για τέτοια μακρινά ταξίδια.

Σε αυτό το πλαίσιο, μεταξύ άλλων, ο Τζιόλας, ο οποίος είναι και
υπεύθυνος για την προπαγάνδιση του όλου εγχειρήματος διεθνώς, προωθεί,
μεταξύ άλλων, μαθήματα διαστρικής μηχανικής σε ακαδημαϊκά και
ερευνητικά προγράμματα αεροδιαστημικής στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ (τα
πρώτα θα αρχίσουν φέτος το φθινόπωρο). Παράλληλα, ξεκίνησε τη
δημιουργία ψυχαγωγικών και εκπαιδευτικών βιντεοπαιχνιδιών (του τύπου
''φτιάξτε το διαστημόπλοιό σας και πετάξτε στον ’λφα του Κενταύρου''),
ώστε να εξαφθεί το ενδιαφέρον κάθε ενδιαφερόμενου για τα μακρινά
διαστημικά ταξίδια.

''Χρειαζόμαστε ανθρώπους να πιστέψουν ότι το διαστρικό ταξίδι
είναι μια πραγματικότητα, ώστε να το ενστερνισθούν ως το επόμενο
μεγάλο εγχείρημα εξερεύνησης του διαστήματος, το οποίο πρόκειται να
αναλάβει η ανθρωπότητα. Και για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε μια
πολιτισμική μεταβολή στον τρόπο που σκεπτόμαστε για το διάστημα και το
σύμπαν'', τονίζει ο Τζιόλας.

Και επειδή μπορεί μια μακρινή αποστολή να πέσει πάνω σε εξωγήινους
πολιτισμούς, ήδη οι ερευνητές του ''Ίκαρου'' δεν σχεδιάζουν μόνο νέου
τύπου προωθητικές μηχανές και καλύτερα καύσιμα, αλλά και τι είδους
μήνυμα θα πρέπει να μεταφέρει το διαστημόπλοιο εκ μέρους όλης της
ανθρωπότητας. Προς το παρόν έχουν συμφωνήσει ότι χρειάζονται
κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι για να το δημιουργήσουν και όχι φυσικοί
και μηχανικοί, αν και, όπως παραδέχεται ο Τζιόλας, ''η πιθανότητα να
το βρει ένας εξωγήινος και να το διαβάσει, είναι μικρότερη και από το
να ψάχνει κανείς για ψύλλους στα άχυρα''.

Ο ''δάχτυλος'' της DARPA

Πάντως ο ''Ίκαρος'' έχει ήδη βρει ένα ισχυρό σύμμαχο στην υπηρεσία
DΑRPA (Defence Advanced Research Projects Agency) του Πενταγώνου των
ΗΠΑ, την ίδια που έθεσε τα θεμέλια του παγκόσμιου διαδικτύου και η
οποία προτίθεται να δώσει χορηγία 500.000 δολαρίων στην πρώην
αστροναύτη Ντόροθι Τζέμισον, ώστε το προσωπικό της Ίδρυμα να
συνεργαστεί με τον ''Ίκαρο'', στο πλαίσιο του προγράμματος "The 100
Year Starship Study". Ο στόχος που έθεσε η DARPA, σε συνεργασία με τη
NASA, από πέρυσι το Σεπτέμβριο, είναι ''η ανάπτυξη και ωρίμανση μιας
ομάδας τεχνολογιών, που θα επιτρέψουν την μακρινών αποστάσεων
επανδρωμένη διαστημική πτήση σε ένα αιώνα από τώρα'', σύμφωνα με τους
Τάιμς της Ν.Υόρκης.

Είναι ενδεικτικό ότι η DARPA ανεβάζει τον πήχη κάνοντας πλέον λόγο
όχι απλώς για μη επανδρωμένη, αλλά για πτήση με συμμετοχή αστροναυτών.
Η νέα πρωτοβουλία, στην οποία αναμένεται να εμπλακεί και το ''Σχέδιο
Ίκαρος'', αφορά την μελέτη όχι μόνο των αναγκαίων τεχνολογιών, αλλά
και των άλλων προϋποθέσεων (οργανωτικών, νομικών, κοινωνιολογικών,
φιλοσοφικών, ηθικών κ.α.), που τίθενται ως προαπαιτούμενες για την
μετανάστευση των ανθρώπων στα άστρα.

Φυσικά, κατά τους ειδικούς, μια επανδρωμένη διαστρική πτήση -αν
στο μεταξύ δεν υπάρξει κάποια εντυπωσιακή θεωρητική και τεχνική
πρόοδος- εκτιμάται ότι θα ήθελε γύρω στους δύο αιώνες προετοιμασίας
από σήμερα και, στην καλύτερη περίπτωση, άλλους τόσους για να φθάσει
στο στόχο της. Όμως η προσπάθεια αξίζει τον κόπο, έστω κι αν όλοι οι
εμπλεκόμενοι σε αυτό το ταξίδι είτε δεν θα γυρίσουν ποτέ πίσω στη Γη,
είτε θα έχουν πεθάνει πολύ πριν δουν το όνειρό τους να
πραγματοποιείται.