«Σχολάω από το σχολείο, πηγαίνω στο σουβλατζίδικο και μένω μέχρι το βράδυ. Βασανίζομαι αλλά δεν μπορώ να πω τίποτα».

«Πηγαίνω έκτη δημοτικού, δουλεύω σε καφετέρια. Κάποιοι ήρθαν ένα βράδυ για έλεγχο και οι μεγάλοι μου είπαν να κρυφτώ».

Περιγραφές ανηλίκων που αναγκάζονται να εργάζονται με χαμηλά μεροκάματα, πέντε – δέκα ευρώ, σε συνθήκες εξαιρετικής πίεσης. Ιστορίες ανηλίκων που μας μετέφερε  ο βοηθός συνήγορος για τα δικαιώματα του Παιδιού, Γιώργος Μόσχος.

Πρόκειται για παιδιά - εργαζόμενους που δεν είναι καταγεγραμμένα από την πολιτεία. Τα παιδιά που εργάζονται στην Ελλάδα είναι «αόρατα», δηλώνει η επικεφαλής του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Μυρσίνη Ζορμπά. «Έχουν εξαφανιστεί σε ένα περιβάλλον που έχει άλλες προτεραιότητες» τονίζει.

Όπως υπογραμμίζει ο κ Μόσχος, στην Ελλάδα, με βάση εκτιμήσεις και όχι τα πραγματικά στοιχεία, καθώς δεν υπάρχουν, είναι δεκάδες χιλιάδες τα παιδιά που εργάζονται παράνομα, αριθμός που ξεπερνά τις 100.000. Ο ίδιος χαρακτηρίζει ανησυχητικό το γεγονός της μείωσης της αδειοδοτημένης εργασίας ανηλίκων.

Το 2010 εκδόθηκαν στην Ελλάδα 1.462 βιβλιάρια εργασίας ανηλίκων, το 2011, 874 και το 2012, 562. Σύμφωνα με τον κ. Μόσχο η μείωση αυτή δεν δείχνει ότι μειώνεται ο αριθμός των ανηλίκων που εργάζονται, αλλά ότι μέσα σε αυτή την περίοδο της οικονομικής κρίσης μειώνεται δραματικά η αδειοδοτημένη εργασία ανηλίκων, καθώς η ανασφάλιστη εργασία κοστίζει λιγότερο, γίνονται ελάχιστοι έλεγχοι και υπάρχει ανοχή. Ο κ. Μόσχος ανέφερε ως παράδειγμα ότι επισκέφθηκε Επαγγελματικό Λύκειο σε πόλη της Πελοποννήσου και στην πρώτη Λυκείου, από τους 25 μαθητές, οι 14 εργάζονταν, όμως, κανένας νόμιμα.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ οι δηλούμενοι ως απασχολούμενοι ανήλικοι το τελευταίο τρίμηνο του 2010, ήταν 12.764 και το 2012 το ίδιο τρίμηνο 6.238. Όμως, όπως σημειώνει ο κ. Μόσχος, πρέπει να ληφθεί υπόψη η σχολική διαρροή, για την οποία δεν έχουν δοθεί επίσημα στοιχεία από το υπουργείο Παιδείας. Σύμφωνα με τη Γιούροστατ στην Ελλάδα, το 2012 δεν γράφτηκε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κατά μέσο όρο το 11,4% των μαθητών, δηλαδή περίπου 70 χιλιάδες παιδιά και έφηβοι σταμάτησαν το σχολείο. Από την πλευρά του, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εκτιμά ότι σε ποσοστό 70% τα παιδιά που σταματούν το σχολείο με κάποιο τρόπο εργάζονται. «Φανταστείτε ότι εάν 70 χιλιάδες παιδιά σταμάτησαν το σχολείο μόνο σε ένα χρόνο, στις 560 επίσημες αναγνωρισμένες θέσεις εργασίας ανηλίκων, αντιστοιχούν 50 χιλιάδες παιδιά που εργάζονται ανασφάλιστα, κακοπληρωμένα και σε συνθήκες που παραβιάζονται πολλαπλώς τα δικαιώματά τους», εξηγεί ο κ. Μόσχος.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η διαρροή μαθητών από τα Επαγγελματικά Λύκεια, μετά την ηλικία των 15 ετών, οπότε δεν είναι υποχρεωτική η εκπαίδευση. Όπως μεταφέρουν οι καθηγητές, επισημαίνει ο κ. Μόσχος, τα παιδιά δεν «βλέπουν» μέλλον μέσα από το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να τα συγκρατήσουν στα θρανία.

Τα περισσότερα παιδιά εργάζονται σε καφενεία, καφετέριες, καταστήματα, κάνουν αγροτικές εργασίες, στα νησιά απασχολούνται στον τουρισμό, κοντά σε ενήλικες. Όσα παιδιά κάνουν απολύτως απαγορευμένες μορφές εργασίας, δηλαδή εργάζονται στο δρόμο, πχ πουλώντας αντικείμενα, κάνοντας επαιτεία, είναι κυρίως ημεδαποί Ρομά, αλλοδαποί ή μετακινούμενοι Βαλκάνιοι, πληθυσμοί ιδιαίτερα ευάλωτοι, πάρα πολύ αδύναμοι οικονομικά. Ο κ. Μόσχος αναφέρει ότι καταγεγραμμένα με ονοματεπώνυμο, υπάρχουν περίπου εννιακόσια παιδιά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη που εργάζονται στο δρόμο και με πολύ μεγάλη έμφαση ζητάει «να μη δίνουμε χρήματα στα παιδιά αυτά. Ποτέ! Πρόκειται για συντήρηση του φαινομένου».

Ο κ. Μόσχος καθώς και η κ. Ζορμπά, κάνουν ιδιαίτερη αναφορά στο γεγονός ότι αν και είναι χρόνια θεσμοθετημένο το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, δεν λειτουργεί. «Όφειλε να υπάρχει και να συλλέγει τα στοιχεία για την παιδική εργασία που δεν συγκεντρώνει ούτε το υπουργείο Εργασίας, ούτε κανείς» τονίζει η κ. Ζορμπά, ενώ ο κ. Μόσχος σημειώνει ότι κατά την εξέταση της έκθεσης για την εφαρμογή της σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού από τον ΟΗΕ, έχουν γίνει πολλές παρατηρήσεις προς την Ελλάδα, γιατί δεν στέλνει στοιχεία για την παιδική εργασία ή ακόμη και για τα παιδιά με αναπηρίες. «Μας προτρέπουν να οργανώσουμε καλύτερα τα στατιστικά μας στοιχεία», σημειώνει και συμπληρώνει: «Εμείς έχουμε προτείνει στην Ελληνική Στατιστική Αρχή κατά τη διαδικασία της απογραφής να ζητούνται στοιχεία και για τα παιδιά».

Σε επικοινωνία μας  με τη Γραμματεία Νέας Γενιάς, που είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, επισημάνθηκε ότι γίνονται όλες οι απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να λειτουργήσει.

«Το φαινόμενο της παιδικής εργασίας είναι πολυεπίπεδο. Η κρίση μαστίζει πολλές οικογένειες. Η πολιτεία πρέπει να βρίσκεται κοντά τους, να τους καθοδηγήσει μέσω ειδικών. Είναι ζήτημα ορθής συμπεριφοράς απέναντι στα παιδιά, σεβασμού των δικαιωμάτων τους και των διεθνών συμβάσεων που τα προστατεύουν» υπογραμμίζει ο βοηθός Συνήγορος για τα Δικαιώματα του Παιδιού.