Μπορεί τις δεκαετίες του '70 και του '80 η εξωγενής χορήγηση οιστρογόνου και προγεστερόνης (γνωστή ως θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης- ΘΟΥ) να θεωρείτο πανάκεια για την ανακούφιση των γυναικών από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, ωστόσο από το 2000 και εντεύθεν η επιστημονική κοινότητα απεφάνθη ότι η εν λόγω μέθοδος ελλοχεύει κινδύνους για καρδιαγγειακά προβλήματα και γυναικολογικούς καρκίνους. Παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται υπό προϋποθέσεις, με την ευθύνη πάντα, και τον τελευταίο λόγο να ανήκει στην ίδια τη γυναίκα που αποφασίζει να προβεί σε αυτή τη θεραπεία. Ποια είναι όμως τα υπέρ και τα κατά; Και σε ποιες περιπτώσεις θεωρείται ακίνδυνη η ΘΟΥ; Απαντήσεις για το θέμα δίνει ο μαιευτήρας - χειρουργός γυναικολόγος, μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Μαιευτήρων - Γυναικολόγων Ην. Βασιλείου, Δημήτρης Κολέσκας, ο οποίος μεταξύ άλλων τονίζει χαρακτηριστικά ότι οι γυναίκες μέχρι τα 50 τους οφείλουν να έχουν τα οιστρογόνα και τις ορμόνες τους, έστω και τεχνηέντως, ωστόσο μετά από αυτή την ηλικία δεν δικαιούνται κάτι τέτοιο από τη φύση. Παράλληλα δίνει χρήσιμες οδηγίες για τη «δεύτερη εφηβεία» που διανύουν οι κυρίες στην πέμπτη δεκαετία της ζωής τους.

   Τα οφέλη της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης. Ναι μεν αλλά…

   Η γονιμότητα σίγουρα δεν διατηρείται ή δεν βελτιώνεται με την θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης τονίζει ο κ Κολέσκας. «Η νεότητα όμως, ναι, διατηρείται. Και μία γυναίκα που θα χρησιμοποιήσει την εν λόγω θεραπεία, συνεχώς μετά την εμμηνόπαυση της, θα ευεργετηθεί σε όλα τα επίπεδα εκείνα, που η εμμηνόπαυση φθείρει το σώμα και την ψυχολογία. Δηλαδή στην οστεοπόρωση που επέρχεται, στη διαταραχή του μεταβολισμού (ξαφνική αύξηση βάρους ή δυσκολία απώλειας κιλών), στις εξάψεις και τις εφιδρώσεις, τη λίμπιντο, την ποιότητα του δέρματος, των δοντιών, των μαλλιών, και γενικότερα στη διάθεση για κοινωνική δραστηριοποίηση και επαγγελματική καταξίωση. Όλα αυτά που σε αυτή την φάση ζωής της γυναίκας παθαίνουν «μία κρίση», θα βελτιωθούν, θα συντηρηθούν και θα είναι εσαεί καλά όταν ακολουθείται η ΘΟΥ. Όλα αυτά τα πίστευαν με φανατισμό τις δεκαετίες του '70 και του '80. Ήρθαν όμως οι μεγάλες μελέτες εκεί γύρω στο 2000-2001 να μας πουν ότι η ΘΟΥ ναι μεν είναι ευεργετική σε κάποια πεδία, ωστόσο θέτει σε κίνδυνο της ζωή της γυναίκας.

   Αυξημένος κίνδυνος για καρδιαγγειακά και γυναικολογικούς καρκίνους

   Συγκεκριμένα βρέθηκε σε αυτές τις μελέτες, ότι γυναίκες άνω των 48-50 ετών που ακολουθούν την επίσημη ΘΟΥ (δηλαδή την εξωγενή χορήγηση οιστρογόνου και προγεστερόνης) ή κάποιων ανάλογων ορμονών, παρουσιάζουν πιο συχνά καρκίνο μαστού και ωοθηκών, καθώς επίσης αυξάνονται τα περιστατικά εμφραγμάτων και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Και βέβαια εννοείται ότι η παρουσία οικογενειακού ιστορικού αυξάνει περισσότερο τον κίνδυνο για τους γυναικολογικούς καρκίνους».

   Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται η ΘΟΥ

   «ΘΟΥ πλέον δίνουμε σε γυναίκες που έχουν πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, ή πρόωρη εμμηνόπαυση και όταν μιλάμε για πρόωρη εμμηνόπαυση, εννοούμε πριν τα 45. Αυτές οι γυναίκες δικαιούνται να έχουν οιστρογόνα. Δικαιούνται να έχουν τις ορμόνες τους έως την ηλικία των 50 και δεν έχει βρεθεί καμία μελέτη που να λέει ότι υπάρχει ρίσκο σε αυτή τη χρήση. Ωστόσο σε γυναίκες μετά τα 50 θα δίναμε ΘΟΥ για ένα μάλλον μικρό χρονικό διάστημα, μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ψυχολογικές, ψυχιατρικές μερικές φορές διαταραχές που προκαλεί η εμμηνόπαυση. Αυτές οι γυναίκες περνάνε πολύ άσχημα, μπορεί να κλειστούν στον εαυτό τους, να γίνουν καταθλιπτικές, επιθετικές, αντικοινωνικές μερικές φορές, και αν αυτό διαγνωστεί ότι σχετίζεται με την εμμηνόπαυση, δεν υπάρχει άλλη θεραπεία παρά να πάρουν ΘΟΥ, με τους κινδύνους όμως που αναφέραμε. Εκεί μπαίνουν στη ζυγαριά τα υπέρ και τα κατά και αποφασίζει η γυναίκα».

   Σε ερώτηση αν οι ψυχολογικές διαταραχές μπορούν να καταπολεμηθούν με αντικαταθλιπτικά ο κύριος Κολέσκας απαντά:« Όχι γιατί είναι θέμα ορμονών. Και γνωρίζουμε ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια, δεν έχουν πάντα το όφελος που περιμένουμε. Επίσης έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες όπως π.χ αυξάνουν την αυτοκτονική διάθεση για ένα διάστημα, σε κάποιες γυναίκες. Το βλέπουμε πάντως ξεκάθαρα. Δίνουμε ΘΟΥ και αυτές οι γυναίκες μεταλλάσσονται, και γίνονται όπως ήταν πριν την εμμηνόπαυση τους».

   Αντενδείξεις για χορήγηση ΘΟΥ πριν τα 45

   Όπως αναφέρει ο κ. Κολέσκας σε γενικές γραμμές η ΘΟΥ αντενδείκνυται, σε γυναίκες που έχει επέλθει η φυσιολογική εμμηνόπαυση γύρω στα 50 (τα 50-52 έτη είναι ο μέσος όρος για τις Ευρωπαίες). Τονίζει ωστόσο ότι υπάρχουν παθήσεις που αποτελούν αντενδείξεις για ΘΟΥ ακόμα και σε γυναίκες που έχουν πρόωρη εμμηνόπαυση πριν τα 45. «Αυτές είναι: το προσωπικό ιστορικό καρκίνου μαστού, (όπως και το να φέρει το γονίδιο σε περίπτωση που έχει γίνει γονιδιακός έλεγχος) και σοβαρές περιπτώσεις θρομβοφιλίας».

   Οδηγίες προς «ναυτιλομένες»

   Τι θα πρέπει όμως τελικά να κάνουν οι γυναίκες όταν μπαίνουν στη «δεύτερη εφηβεία» όπως πολλοί περιγράφουν την εμμηνόπαυση; «Έρχεται η κλιμακτήριος με τα πρώτα της συμπτώματα, επέρχεται στη συνέχεια η εμμηνόπαυση που σημαίνει ένα έτος χωρίς περιόδους, και σε εκείνη τη φάση που η γυναίκα είναι γύρω στα 50 θα πρέπει να κάνει τα εξής: Να αλλάξει την καθημερινότητα της, βάζοντας γυμναστική στο πρόγραμμα της, αν δεν την έχει ήδη. Να προσέξει το βάρος της, να μην είναι ούτε πολύ αδύνατη, ούτε υπέρβαρη, γιατί το πρώτο έχει να κάνει με την οστεοπόρωση και το δεύτερο με τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η διατροφή θέλει ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ο μεταβολισμός της αλλάζει, και δύσκολα μπορεί να διαχειριστεί τις θερμίδες που παίρνει. Επίσης καλό είναι να παίρνει συμπληρώματα διατροφής με κυρίαρχα τα φυτοοιστρογόνα που είναι ασφαλή για χρήση. Δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο τα οιστρογόνα, αλλά σίγουρα βοηθάνε στα συμπτώματα. Θα ξεκινήσει μάλλον να παίρνει συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, καθώς επίσης θα πρέπει να ελαττώσει ή να κόψει το κάπνισμα, την κατάχρηση αλκοόλ, τα γλυκά και τους πολλούς καφέδες, που επιτείνουν εξάψεις και οστεοπόρωση. Γενικότερα θα πρέπει να προσπαθήσει να ανεβάσει την αυτοεκτίμηση της σε αυτή τη νέα φάση ζωής που διανύει και να αντεπεξέλθει σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, που ούτως ή άλλως υφίστανται, με αλλαγή στάσης ζωής απέναντι στο στρες που αντιμετωπίζει καθημερινά. Μία γυναίκα οφείλει να έχει εμμηνόπαυση, μετά τα 48-50 έτη, δεν δικαιούται από τη φύση να έχει οιστρογόνα».