Ο Όλυμπος είναι το δημοφιλέστερο βουνό της Ελλάδας, αφoύ χιλιάδες είναι οι επισκέπτες που περνούν κάθε χρόνο από το μοναδικό φυλάκιο ελέγχου (σ.σ. υπολογίζονται σε 150.000 άτομα, αλλά οι αριθμοί δεν μπορεί να είναι ακριβείς αφού το φυλάκιο δεν λειτουργεί επί 24ωρης βάσης ούτε όλο το χρόνο), που βρίσκεται στο δρόμο από το Λιτόχωρο προς τα Πριόνια.

   Αποτέλεσμα της μεγάλης επισκεψημότητας είναι η ανέγερση εννέα καταφυγίων σε όλες τις πλευρές του βουνού, ενώ εκτός των οργανωμένων καταφυγίων υπάρχουν και έξι καταφύγια ανάγκης, τα οποία, ωστόσο, δεν διαθέτουν προσωπικό.

   Τα καταφύγια παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε επισκέπτες και τουρίστες γενικού ενδιαφέροντος, πεζοπόρους, ορειβάτες, ποδηλάτες, αναρριχητές και σκιέρ (χιονοδρόμους). Η κύρια περίοδος λειτουργίας τους είναι μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου, ενώ κάποια από αυτά λειτουργούν και κατά τους χειμερινούς μήνες.

   Το καταφύγιο "Χρήστος Κάκαλος" βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του Οροπεδίου των Μουσών σε ύψος 2650μ. Πήρε το όνομα του από τον Λιτοχωρινό ορειβάτη, ο οποίος μαζί με τους Ελβετούς ορειβάτες Fred Boissonnas και Daniel Baud-Bovy πραγματοποίησαν την πρώτη καταγεγραμμένη ανάβαση στην ψηλότερη κορυφή του Ολύμπου, τον Μύτικα, τον Αύγουστο του 1913.

   Το καταφύγιο, που κτίστηκε το 1960-'61, ονομάστηκε το 1964 "καταφύγιο Βασιλεύς Παύλος" προς τιμήν του εκλιπόντος επίτιμου προέδρου Ε.Ο.Σ. και μια εικοσαετία αργότερα μετονομάστηκε σε "Καταφύγιο Χρήστος Κάκαλος" προς τιμήν του πρώτου οδηγού βουνού του Ολύμπου. Έχει χωρητικότητα 23 ατόμων και λειτουργεί από τέλη Μαΐου έως τέλη Οκτωβρίου, καθώς και κατά τους χειμερινούς μήνες (Δεκέμβριο - Απρίλιο).

   Το καταφύγιο "Σπήλιος Αγαπητός" ανήκει στην Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας & Αναρρίχησης και βρίσκεται σε υψόμετρο 2060μ. στη θέση "Μπαλκόνι". Η ανέγερση του κτηρίου πραγματοποιήθηκε το 1930, ύστερα από υπόδειξη της θέσης από τον οδηγό Ολύμπου Χρήστο Κάκαλο. Από τη δεκαετία του 1950 άρχισε η λειτουργία του ως ορειβατικό καταφύγιο, ενώ σήμερα αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο καταφύγιο της χώρας μας, το αποτέλεσμα των πολυετών προσπαθειών τόσο της ΕΟΟΑ, αλλά κυρίως του επί 50 και χρόνια φύλακα Κώστα Ζολώτα και της συζύγου του Ίρμχιλντ.

   Την τελευταία δεκαετία, τη διαχείριση του καταφυγίου έχει αναλάβει η κόρη του Κώστα Ζολώτα, Μαρία. Έχει χωρητικότητα 120 ατόμων και διαθέτει οργανωμένη κουζίνα, εστιατόριο, τουαλέτες και μπάνια. Παρέχει, επίσης, υπηρεσίες διάσωσης και διαθέτει ελικοδρόμιο. Λειτουργεί από τις αρχές Μαΐου μέχρι το τέλος Οκτωβρίου.

   Το καταφύγιο "Γιόσος Αποστολίδης" ονομάστηκε προς τιμή του Ιωσήφ (Γιόσου) Αποστολίδη, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη διάνοιξη νέων πεζοπορικών διαδρομών που οδηγούν στο "Οροπέδιο των Μουσών". Ο Γιόσος Αποστολίδης πέθανε μετά από πτώση του από το Λούκι του Μύτικα στις 4 Μαΐου του 1964. Το μνημείο του βρίσκεται λίγα μέτρα από το καταφύγιο, το οποίο με τη σειρά του βρίσκεται σε υψόμετρο 2700μ., στο διάσελο ανάμεσα στις κορυφές "Τούμπα" και "Προφήτης Ηλίας" και ανήκει στο Σύλλογο Ελλήνων Ορειβατών (ΣΕΟ) Θεσσαλονίκης. Έχει χωρητικότητα 100 ατόμων και διαθέτει οργανωμένη κουζίνα, εστιατόριο και τουαλέτες. Λειτουργεί από αρχές Ιουνίου έως αρχές Οκτωβρίου.

   Το καταφύγιο "Πετρόστρουγκας" βρίσκεται σε υψόμετρο 1950 μ. και έχει δυνατότητα φιλοξενίας μέχρι και 90 ατόμων. Tη διαχείρισή του έχει αναλάβει η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης, τα μέλη της οποίας ανακαίνισαν με εθελοντική εργασία το χώρο, με αποτέλεσμα να γίνει περισσότερο λειτουργικός και ζεστός για τους χειμερινούς μήνες. Επιπλέον, στον περιβάλλοντα χώρο έχει δημιουργηθεί και συντηρείται ένα πρόχειρο ελικοδρόμιο για περιπτώσεις ανάγκης. 

   Η ανάβαση γίνεται από πολύ καλά οδοσημασμένο μονοπάτι, με τη διαδρομή να ξεκινάει από τη διασταύρωση "Γκορτσιά" και να ακολουθεί το ίδιο μονοπάτι που οδηγεί στο "Οροπέδιο των Μουσών" του Ολύμπου και τις κορυφές, "Μύτικα", "Στεφάνι", "Σκολιό" και άλλες. Μέσα σε δύο ή τρεις ώρες μπορεί κανείς να απολαύσει την υπέροχη θέα από τη βεράντα του καταφυγίου προς το Θερμαϊκό κόλπο, τις Βόρειες Σποράδες, καθώς και το Αγιο Όρος, τη Θάσο, τη Σαμοθράκη, το Φαλακρό και το Παγγαίο.

   Διαθέτει οργανωμένη κουζίνα, θέρμανση με τζάκια και σόμπες, τουαλέτες εντός του κτηρίου και τρεχούμενο νερό. Υπάρχουν δύο όροφοι - στον πρώτο υπάρχει το σαλόνι και το εστιατόριο και στο δεύτερο τα υπνοδωμάτια. Επίσης, στο ισόγειο λειτουργεί καταφύγιο ανάγκης.

   Το καταφύγιο λειτουργεί τους χειμερινούς μήνες, όλα τα Σαββατοκύριακα, καθώς και τις αργίες και σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.

   Ενα άλλο καταφύγιο, με την ονομασία "Δημήτρης Μπουντόλας", βρίσκεται στη θέση "Σταυρός", σε υψόμετρο 960μ., κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί από το Λιτόχωρο στα Πριόνια. Πήρε το όνομα του από τον Δημήτρη Μπουντόλα, έναν από τους καλύτερους Έλληνες αλπινιστές της δεκαετίας του 1980, ο οποίος παρασύρθηκε και σκοτώθηκε από χιονοστιβάδα τον Οκτώβριο του 1985, στο Annapurna South των Ιμαλάϊων.

   Έχει χωρητικότητα 30 ατόμων και διαθέτει πολύ καλά οργανωμένη κουζίνα και εστιατόριο. Λειτουργεί συνέχεια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες καθώς και όλες τις αργίες και Σαββατοκύριακα του χρόνου. Ο περιβάλλοντας χώρος του καταφυγίου αποτελεί ιδανικό μέρος ως σημείο απογείωσης αιωροπτεριστών.

   Το καταφύγιο "Βρυσοπούλες" βρίσκεται στη νότια πλευρά του Ολύμπου σε ύψος 1800μ. Έχει χωρητικότητα 25 ατόμων. Το καταφύγιο βρίσκεται εντός του στρατοπέδου του Κέντρου Εκπαίδευσης Ορεινού Αγώνα Χιονοδρόμων (ΚΕΟΑΧ) των Ειδικών Δυνάμεων του Ελληνικού Στρατού. Για το λόγο αυτό, για επικείμενες κρατήσεις πρέπει να ειδοποιείται εγκαίρων η στρατιωτική μονάδα. Το καταφύγιο αποτελεί ιδανικό μέρος για εξορμήσεις με ορειβατικά σκι προς τη Μεγάλη Γούρνα και τις κορυφές του Καλόγερου, Αγίου Αντωνίου και Σκολιού.

   Καταφύγιο υπάρχει και στην θέση "Κρεβάτια Βροντούς". Βρίσκεται σε υψόμετρο 950μ. και έχει χωρητικότητα 20 ατόμων με εξαιρετική θέα προς τη βόρεια πλευρά και τις απότομες ορθοπλαγιές του βουνού. Αποτελεί τη βάση για πολλές πεζοπορικές διαδρομές, τόσο στα χαμηλότερα τμήματα του βουνού όσο και προς τις κορυφές (Διαδρομή Κόψη Μπαρμπαλά, Δίκτυο μονοπατιών βορείου Ολύμπου).

   Εκτός από τις πεζοπορικές διαδρομές υπάρχουν διαδρομές ορεινής ποδηλασίας και διαδρομές αθλητικής αναρρίχησης. Λειτουργεί όλα τα Σαββατοκύριακα του έτους.

   Καταφύγιο υπάρχει και στις Κορομηλιές Λεπτοκαρυάς, σε υψόμετρο 950μ. Η πρόσβαση γίνεται μέσω του χωματόδρομου. Δεν έχει οργανωμένη κουζίνα και μόνιμο φύλακα.

   Αλλο καταφύγιο είναι αυτό που βρίσκεται στα 1000μ. περίπου, στη θέση "Κορομηλιά" Δίου στον Όλυμπο, με θέα προς τον Θερμαϊκό Κόλπο.

   Η πρόσβαση γίνεται είτε μέσω του δασικού δρόμου Δίου - Κορομηλιάς, αφετηρία το μικρό εξωκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης που βρίσκεται στο 4ο χιλιόμετρο και καταλήγει στο καταφύγιο, είτε από το μονοπάτι που είναι σηματοδοτημένο με μπλε τριγωνάκι και πηγαίνει παράλληλα με την κοίτη του ρέματος Ορλιά ή από το "αρχαίο μονοπάτι".

   Η διαδρομή με αυτοκίνητο είναι 8,5 χιλιόμετρα (περίπου 30 λεπτά οδήγησης). Η ανάβαση από το μονοπάτι διαρκεί περίπου 2,5 ώρες. Από το καταφύγιο μπορεί κάποιος εύκολα να προσεγγίσει την Πετρόστρουγκα και το "Οροπέδιο των Μουσών".

   Επίσης, από το καταφύγιο υπάρχει πρόσβαση προς τις διαδρομές του ρέματος Ορλιά.

   Το καταφύγιο είναι διώροφο, με εμβαδό 220τ.μ., έχει 17 κρεβάτια χωρισμένα σε 3 δωμάτια (4-5-8), είναι ανατολικό, προσήλιο και αρκετά ζεστό.

   Στο ισόγειο του καταφυγίου βρίσκεται η τραπεζαρία, η κουζίνα - η οποία παρέχει πλήρης διατροφή (χορτοφαγική επίσης) - και το σαλόνι με το τζάκι. Στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα υπνοδωμάτια, τα οποία θερμαίνονται με μαντεμένια σόμπα. Τουαλέτες υπάρχουν και στους δύο ορόφους και δυνατότητα μπάνιου. Γύρω από το καταφύγιο υπάρχει άφθονος χώρος για σκηνάκια.

   Υπάρχουν, επίσης, τα εξής καταφύγια ανάγκης:

   - Άγιος Αντώνιος, 2817μ., 12 άτομα

   - Άνω Πηγάδι, 1400μ., 18 άτομα

   - Χριστάκη (πάντα ανοιχτό), 2550μ., 10 άτομα

   - Κώστας Μιγκοτσίδης - Βρυσοπούλες, 450μ., 6 άτομα

   - Λιβαδάκι, 2100μ., 5 άτομα

   - Σαλατούρα -Πυροφυλάκιο, 1850μ., 6 άτομα.

   Μέρη που αξίζει να επισκεφθείς

   Το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, στην κορυφή του Ολύμπου, βρίσκεται σε υψόμετρο 2803 μέτρων. Η θέα από το προαύλιο είναι εκπληκτική, καθώς σε μέρα με ορατότητα μπορεί κάποιος να δει τη μισή Ελλάδα. Μάλιστα, στο συγκεκριμένο σημείο έχει πραγματοποιηθεί θρησκευτικός γάμος με παπά, κουμπάρο και περίπου 130 προσκεκλημένους! Οι τελευταίοι ανέβηκαν για τη στέψη από το Λιτόχωρο είτε με γαϊδουράκια του αγωγιάτη Ζορμπά, είτε ύστερα από 8 ώρες συνεχούς πεζοπορίας. Για την ιστορία, να επισημάνουμε, ωστόσο, ότι ο πρώτος γάμος που τελέστηκε στο συγκεκριμένο εκκλησάκι ήταν το καλοκαίρι του 1960. Παντρεύτηκαν οι Γιώργος Μιχαηλίδης και Κατερίνα Ανδροβιτσάναια, γνωστοί ορειβάτες της εποχής. Στο ίδιο εκκλησάκι έχουν τελεστεί δύο ακόμη μυστήρια.

   Στην περιοχή του Ολύμπου υπάρχει ακόμη - μεταξύ άλλων - η Παλαιά Μονή Διονυσίου, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 820μ., μέσα στη χαράδρα του ποταμού Ενιπέα, που είναι και οδικά προσβάσιμη από το Λιτόχωρο. Λεηλατήθηκε και κάηκε από τους Τούρκους, ενώ το 1943 καταστράφηκε από τους Γερμανούς κατακτητές και ακόμη και σήμερα βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση. Κοντά στο παλιό μοναστήρι υπάρχει ακόμα το παρεκκλήσι της Γέννησης, σε ένα υπέροχο τοπίο, μέσα σε ένα σπήλαιο με μια πηγή που αναβλύζει από το βράχο, όπου και πρωτομόνασε ο Όσιος Διονύσιος.

   Στη χαράδρα της Ζηλιάνας, στις νότιες παρυφές του Ολύμπου, βρίσκεται η Μονή Κανάλων. Ιδρύθηκε το 1684 και από το 2001 ανακαινίστηκε και λειτουργεί ως γυναικεία κοινή. Δυτικότερα, στην έξοδο του ρέματος του Μαυρατζά και σε υψόμετρο 1.020μ. βρίσκεται η Μονή Αγίας Τριάδας του Σπαρμού, που ήκμασε στις αρχές του 18ου αιώνα, διέθετε μεγάλη περιουσία και βοήθησε να ιδρυθεί η μεγάλη σχολή της Τσαριτσάνης. Είχε εγκαταλειφθεί το 1932 και από το 2000 ανακαινίστηκε πλήρως και επαναλειτουργεί ως αντρικό μοναστήρι, υπαγόμενο στη Μητρόπολη Ελασσόνας.

   Στον Ολυμπο υπάρχει και η Σπηλιά της Τσακαλόπετρας. Πρόκειται για μια σημαντική σπηλιά, η οποία έχει ιστορία 600 ετών. Την εποχή της τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι του χωριού τη χρησιμοποιούσαν σαν κρησφύγετο από τους Τούρκους, ενώ στην Κατοχή αποτέλεσε καταφύγιο των Ελλήνων από τους Γερμανούς. Το συγκεκριμένο σπήλαιο, αποτέλεσε και σημείο συγκεντρώσεων της Φιλικής Εταιρείας.

   Επίσης, λέγεται ότι το ισχυρό γεωμαγνητικό και ηλεκτρικό πεδίο, με το οποίο είναι φορτισμένη η συγκεκριμένη σπηλιά της Τσακαλόπετρας, έχει κινήσει το ενδιαφέρον και επιστημόνων της ΝΑSΑ ώστε να κάνουν τα δικά τους πειράματα. Μέσα στο σπήλαιο υπάρχει κι ένα εκκλησάκι, στο οποίο η Φιλική Εταιρεία του Κοραή, είχε αφήσει έγγραφα - εντολές προς τους κατοίκους του χωριού, τα οποία σώζονται μέχρι και σήμερα.