Σε ειδική τελετή στο δημαρχείο του Μόντρεαλ τιμήθηκε ο Έλληνας πατριώτης Άγγελος Χαλικιάς με το μετάλλιο του «Δικαίου των Εθνών» σε αναγνώριση της διάσωσης του Ελληνοεβραίου Νίσο Μουστακί κατά την περίοδο της κατοχής. Η τελετή πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του εβραϊκού ιδρύματος Γιαντ Βασσέμ, και του κράτους του Ισραήλ.

 Την αναμνηστική πλακέτα προς τιμήν του αποθανόντος Άγγελου Χαλικιά παρέλαβαν η χήρα του, Φιλομένα Χαλικιά και τα δύο παιδιά του, ο Τζίμης και η Όλγα Χαλικιά σε κλίμα έντονης συγκίνησης. Ένα βίντεο με χαιρετισμούς της οικογένειας Μουστακί από το Ισραήλ προς την οικογένεια του Άγγελου Χαλικιά κορύφωσε τη συγκίνηση των παρευρισκομένων.

 Στην τελετή μίλησε ο δήμαρχος του Μόντρεαλ Ντενί Κοντέρ, ο οποίος αναφέρθηκε στην ανδρεία του Χαλικιά καθώς και στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος, ο πρόξενος του Ισραήλ στο Μοντρεάλ Τζοέλ Λιόν που αναφέρθηκε στο ολοκαύτωμα των Εβραίων και τη σημασία του, ενώ ο πρέσβης της Ελλάδας στον Καναδά Ελευθέριος Αγγελόπουλος έκανε λόγο για την τόλμη και ανθρώπινη αλληλεγγύη του Άγγελου Χαλικιά.

Η ιστορία του Άγγελου Χαλικιά και του Νίσο Μουστακί

      Στις 7 Ιουνίου 1944 οι κατοχικές δυνάμεις διέταξαν όλους τους Εβραίους που ζούσαν στην Κέρκυρα να συγκεντρωθούν στο γήπεδο ποδοσφαίρου του νησιού. Πέρα από τον αδελφό του, Σλόμο, ο οποίος με τη δική του οικογένεια ζήτησαν καταφύγιο σε μια μη εβραϊκή οικογένεια, ολόκληρη η οικογένεια Μουστακί, ο πατέρας του Νίσο, Μορντεχάι, η μητριά του, Ρόζα, ο αδελφός του Σάλομ με τη σύζυγό του και τα τρία τους παιδιά μεταφέρθηκαν στο γήπεδο χωρίς να γνωρίζουν τι θα απογίνουν.

      Δύο ημέρες αργότερα, ξεκίνησε η απέλαση 1.850 Εβραίων που ζούσαν στην Κέρκυρα προς το Άουσβιτς. Αρχικά μεταφέρθηκαν στο παλιό φρούριο του νησιού κι από εκεί στο λιμάνι απ' όπου τους επιβίβασαν σε πλοίο με προορισμό τη Λευκάδα. Με την άφιξή τους στη Λευκάδα τέθηκαν υπό κράτηση σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, χωρίς φαγητό και νερό για αρκετές ημέρες.

      Ο Νίσο μελετούσε επί μέρες την περιπολία της φρουράς των ναζί και αποφάσισε να δραπετεύσει. Ο πατέρας του, τού έδωσε την ευχή του λέγοντας πως τουλάχιστον ένα μέλος από την οικογένεια ίσως καταφέρει να επιβιώσει. Όταν παρουσιάστηκε η ευκαιρία, ο Νίσο δραπέτευσε.

      Για να αποφύγει τη σύλληψη κρυβόταν σε ένα κατάστημα και κοιμόταν στα αμπέλια, ενώ για ένα μικρό διάστημα ήταν με μια ομάδα ανταρτών. Όταν μια μέρα ο Νίσο μπήκε σε ένα κουρείο στο χωριό Σπανοχώρι Λευκάδας τον πλησίασε ένας άντρας ο οποίος του συστήθηκε ως Άγγελος Χαλικιάς. Ο Άγγελος αναγνώρισε τον Νίσο καθώς ο πατέρας του πήγαινε τακτικά στην Κέρκυρα για να αγοράσει σαπούνι από τον πατέρα του δεύτερου.

      Όταν ο Νίσο βγήκε από το κουρείο, ένας συνεργάτης των Ναζί προσπάθησε να τον συλλάβει. Τότε εμφανίστηκε ο Άγγελος ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο Νίσο ήταν υπό την ευθύνη του και τον απομάκρυνε.

      Τους επόμενους μήνες ο Νίσο έζησε τη ζεστασιά και τη φιλοξενία της οικογένειας Χαλικιά, η οποία αποτελείτο από τον Άγγελο, τον πατέρα του, Δημήτρη, τη μητέρα του, Όλγα, και τις τέσσερις αδελφές του Ευθυμία, Μαυρέτα, Κλειώ και Ανδριάνα. Η οικογένεια αρνήθηκε την προσφορά εργασίας του Νίσο σε αντάλλαγμα με το φαγητό και τη διαμονή που του παρείχαν.

      Ντυμένος ως χωρικός, ο Νίσο προσπάθησε να αναμειχθεί με τους ντόπιους. Σε περίπτωση που θα χρειαζόταν να «εξαφανιστεί», το σπίτι του Χαλικιά έβλεπε σε λόφους και αμπέλια τα οποία θα μπορούσαν να παράσχουν κάλυψη.

      Λίγο καιρό αργότερα ο Άγγελος έμαθε και είπε στο Νίσο ότι παρά τη γερμανική επιτήρηση, ένας βαρκάρης επρόκειτο να περάσει από τη Λευκάδα στην Κέρκυρα. Τον ρώτησε αν ήθελε να στείλει κάποια επιστολή πίσω στο σπίτι που διέμενε. Ο Nίσο τότε αποφάσισε αντί για επιστολή, να πάει ο ίδιος. Ο Άγγελος προσπάθησε να τον πείσει να μην κάνει αυτό το επικίνδυνο ταξίδι. Όταν ο Νίσο αποδείχτηκε αμετάπειστος στην απόφασή του, ο Άγγελος του έδωσε το δελτίο ταυτότητας του, αντικαθιστώντας τη φωτογραφία του με αυτή του Νίσο.

      Παριστάνοντας τους ψαράδες, έφτασαν μέχρι το λιμάνι όπου όταν νύχτωσε ο Νίσο ανέβηκε στη βάρκα για να αναχωρήσει. Με δάκρυα στα μάτια ο Άγγελος αρνήθηκε να φύγει μέχρι να σιγουρευτεί ότι η βάρκα που μετέφερε το Νίσο είχε αποπλεύσει με ασφάλεια.

      Ο Νίσο παρέμεινε στην Κέρκυρα μέχρι την απελευθέρωση. Μετά τον πόλεμο μετανάστευσε στο Ισραήλ, και εγκαταστάθηκε στο Kibbutz Ein Harod, όπου παντρεύτηκε την Malka Amram και απέκτησαν τρεις κόρες. Εκτός από τον αδελφό του Σλόμο, ολόκληρη η οικογένειά του είχε δολοφονηθεί στο Άουσβιτς.

      Ο Άγγελος συνέχισε την αντίσταση στην Ελλάδα μέχρι το τέλος του πολέμου. Το 1949 παντρεύτηκε τη Φιλομένη και ένα χρόνο αργότερα στη Θεσσαλονίκη απέκτησαν ένα γιο, το Δημήτρη. Αναζητώντας μια καλύτερη ζωή για την οικογένειά του, ο Άγγελος μετανάστευσε στην Οτάβα του Καναδά το 1957. Δύο χρόνια αργότερα τον ακολούθησαν η Φιλομένη και ο Δημήτρης στο Μόντρεαλ, όπου η κόρη του Όλγα γεννήθηκε το 1963.

      Το 1957, ο Νίσο ξεκίνησε αλληλογραφία με την Εβραϊκή Κοινότητα της Οτάβα. Σε μια από τις επιστολές του έγραφε: «Αφού άκουσε την κατάσταση μου, αυτός (ο Άγγελος Χαλικιάς), μέσα από τη δική του ελεύθερη και καλή θέληση... πήρε την ευθύνη να με κρύψει... Έθεσε σε κίνδυνο τόσο τη ζωή του όσο και τη ζωή της οικογενείας του. Αν είμαι ζωντανός σήμερα στο Ισραήλ... αυτό οφείλεται μόνο στον κ. Χαλικιά».

      Τις επιστολές αυτές ανακάλυψε η οικογένεια του Άγγελου μετά το θάνατό του το 2012, σε ηλικία 92 ετών και τις απέστειλαν στο Γιαντ Βασσέμ, το Ίδρυμα για την Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων του Ολοκαυτώματος.

      Παρά το θάνατο του Νίσο, το τμήμα «των Δικαίων Μεταξύ των Εθνών» του Γιαντ Βασσέμ εντόπισε την οικογένειά του και βρήκε τη μαρτυρία του στην οποία περιέγραφε πως ο Άγγελος Χαλικιάς βοήθησε στην διάσωσή του.

      Στις 19 Φεβρουαρίου 2013, το ίδρυμα Γιαντ Βασσέμ αναγνώρισε τον Άγγελο Χαλικιά ως «Δίκαιο των Εθνών». Την τιμητική αυτή διάκριση έχουν λάβει 315 Έλληνες, μεταξύ των οποίων ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός και η πριγκίπισσα Αλίκη του Μπάττενμπεργκ.