Στο βιβλίο της "Ιωάννης Καποδίστριας. Ο άνθρωπος - Ο διπλωμάτης", η συγγραφεύς και Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Κούκκου, βασισμένη σε πηγές-ντοκουμέντα, σκιαγραφεί τον πρώτο κυβερνήτη της ελεύθερης Ελλάδας, ύστερα από τα τετρακόσια χρόνια τουρκικής σκλαβιάς. Η ιστορική μελέτη, "γραμμένη με επιστήμη και αγάπη" (κατά τον Ακαδημαϊκό Δ. Ζακυνθινό), βασίζεται αλλά κι επαληθεύει μια προφητική ρήση του Καποδίστρια, από επιστολή του της 14.9.1831, σε επιστήθιο φίλο του, φιλέλληνα Ελβετό: "Ας λέγουν κι ας γράφουν ο, τι θέλουν. Θα έλθει όμως κάποτε καιρός, ότε οι άνθρωποι θα κρίνονται όχι σύμφωνα με όσα είπαν ή έγραψαν περί των πράξεών τους, αλλά κατ' αυτή τη μαρτυρία των πράξεών τους...

Θα συνεχίσω εκπληρών το χρέος μου, ουδόλως φροντίζων περί του εαυτού μου και ας γίνει ο, τι γίνει".

Δεκατρείς μέρες μετά, Κυριακή πρωί, δολοφονήθηκε στα σκαλιά της εκκλησίας, που πήγαινε να προσευχηθεί...

            Στα 200 χρόνια από τη γέννησή του, το 1976, πολλά γράφτηκαν για τον Καποδίστρια - υπέρ και κατά -, μα πολλά αρχεία της εποχής εκείνης έριξαν φως σε επίμαχα σημεία ή διευκρίνισαν άλλα. Στη ζωή και το έργο του υπάρχουν σελίδες που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν σαν "λάθος". Δεν υπάρχουν όμως σελίδες, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν "σκοτεινές" ή "συμφεροντολογικές".

            Η όλη δραματική ζωή του και το τεράστιο έργο του, αποτελούν πορεία αδιάκοπης εθνικής προσφοράς, πορεία θυσίας χωρίς όρια, που τερματίσθηκε στα σκαλοπάτια του ναού του Αγ. Σπυρίδωνα, στο Ναύπλιο...

            Ο ρεαλιστής, αείμνηστος καθηγητής - του Εμπορικού Δικαίου -, Α. Τσιριντάνης,

έλεγε πως αν κυβερνούσε τότε μερικά χρόνια ακόμα την Ελλάδα ο Ιωάννης Καποδίστριας, θα είχαμε σήμερα μιαν Ελλάδα πολύ διαφορετική!