«Και στο τέρμα ενός ωκεανού από αγιάτρευτα κόκκαλα, η καρδιά σου κι η δική μου θα ναυαγήσουν», έγραφε ο τραγικά ηρωϊκός, μα πάντοτε λυρικός ακόμη και στις δυσκολίες, Ισπανός ποιητής Μιγέλ Ερνάντεθ στη γυναίκα του από τα χαρακώματα του Εμφυλίου Πολεμου, χωρίς να μπορούσε τότε να μαντέψει πως η πραγματικότητα έμελλε να επαληθεύσει την ποιητική αδεία…

Γιατί ο ιατροδικαστικός ανθρωπολόγος Φερνάνδο Σερούλια, που από το 2010 διεξάγει έρευνες σε έναν από τους μεγαλύτερους ομαδικούς τάφους θυμάτων του Φρανκισμού στην Λα Πεδράχα ο όρος του Μπούργος, ανακάλυψε πως μέσα στον σωρό των οστών των δολοφονημένων δημοκρατικών, 45 εγκέφαλοι εξακολουθούσαν να διατηρούνται σε ανεξήγητα καλή κατάσταση, και το κυριώτερο εύρημα, διασωζόταν και μία καρδιά, που είχε πάψει να κτυπά από το μακρινό κι οδυνηρό έτος του 1936.

«Όταν έφθασα στην τάφρο έμεινα εμβρόντητος. Ασκώ την ιατροδικαστική επί 30 χρόνια και ποτέ στη ζωή μου δεν είδα κάτι παρόμοιο», εκμυστηρεύεται στην εφημερίδα o Φερνάνδο Σερούλια, που εργάζεται στο Ίδρυμα Ιατροδικαστικής της Γαλικίας. Σε εκείνον τον μαζικό τάφο, οι εθνικιστές κι ακροδεξιοί πραξικοπηματίες από τον Ιούλιο ίσαμε τον Νοέμβριο του 1936 στοίβαζαν στα κρυφά συνολικά 104 πτώματα εκτελεσμένων. Κι άλλα 36 ανακαλύφθηκαν σε γειτονική τάφρο. Τα θύματα ήσαν δημοκρατικοί που είχαν συλΛάβει οι Φρανκιστές από τα γειτονικά χωριά της Μπριβιέσα, Μιράνδα ντελ Έβρο και Σαν Ντομίνγο ντε λα Καλθάδα. Οι ‘γλαυκοχίτωνες’ τους συνελάμβαναν, συχνά εν μεση οδώ, τους οδηγούσαν στα κρυφά κολαστήρια (cascas) και κάποια μέρα τους φόρτωναν στα καμιόνια προς το βουνό, όπου κι εκτελούνταν και συχνά τους δινόταν κι η χαριστική βολή στο κεφάλι.

Μετά 80 χρόνια, 45 εγκέφαλοι και μία καρδιά από τους εκτελεσμένους, διατηρούνται ανεξήγητα σε καλή κατάσταση για να καταμαρτυρήσουν τις φρικαλεότητες, στις οποίες, φευ, οδηγεί ένας εμφύλιος. «Μεταξύ τους υπάρχουν και δύο εγκέφαλοι όπου υπάρχει ακόμη η βολίδα από τη σφαίρα της χαριστικής βολής», τονίζει στην El Paìs κι ο ιατροδικαστής Φρανθίσκο Ετσεβερία, προσθέτοντας «είναι οι μοναδικές γνωστές περιπτώσεις».

Ο λόγος που διατηρήθηκαν τα όργανα τούτα σε καλή κατάσταση έχει επιστημονική εξήγηση: όπως τονίζει ο Σερούλια, ο τάφος είχε σκαφθεί σε αργιλώδες, εξαιρετικά υδατοστεγές κι οξύτατο έδαφος. Εκείνο τα καλοκαίρι του ’36 (ειμαρμένα;) ήταν ιδιαίτερα κρύο και βροχερό. Τα περισσότερα από τα θύματα είχαν εκτελεσθεί με μία σφαίρα στον αυχένα, επιτρέποντας έτσι στο νερό της βροχής να εισέλθει στην κρανιακή κοιλότητα. Το νερό έχει την ιδιότητα να αποτρέπει την ανάπτυξη μικροβίων που δημιουργούν σήψη κι οι λιπαροί εγκέφαλοι σαπωνοποιήθηκαν, προσθέτει ο Σερούλια που έχει δημοσιεύσει τα ευρήματά του στην έγκυρη περιοδική έκδοση Science and Justice.

Οι εγκέφαλοι αυτοί, που σήμερα συντηρούνται στα ψυγεία του Νοσοκομείου του Βερίν, είναι η μεγαλύτερη γνωστή συλλογή σαπωνοποιημένων εγκεφάλων. Το μέγεθός τους είναι το ένα έκτο της κανονικής διάπλασης ενός εγκεφάλου, που εν ζωή ζυγίζει ενάμιση κιλό, ενώ τώρα έχουν το μέγεθος ενός μήλου. Ωστόσο, ο κύριος της διατηρημένης καρδιάς δεν έχει γίνει ακόμη γνωστό ποιος είναι….