Χρειάστηκαν αρκετές εβδομάδες για να φτάσουν στη Βηρυτό τα νέα από τη σφαγή στη Χάμα. Τελικά όμως επιτράπηκε να κυκλοφορήσει η είδηση, καθώς η σφαγή έπρεπε να λειτουργήσει ως προειδοποίηση σε όσους τολμούσαν να αντιταχθούν στον Οίκο των ’σαντ. Ακόμη και σήμερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, οι Σύροι μιλούν για το «επεισόδιο» της Χάμα σε χαμηλούς τόνους.

    Η σφαγή του 1982, η μεγαλύτερη που έχει διατάξει ένας άραβας ηγέτης εναντίον του λαού του στη σύγχρονη εποχή, παραμένει ένας σταθμός στην ιστορία της Συρίας, καθώς αποκάλυψε τον αληθινό χαρακτήρα του καθεστώτος του ’σαντ. Η σφαγή εκείνη λειτούργησε ως παράδειγμα για άλλους τυράννους της Μέσης Ανατολής. Και επέτρεψε στον Χάφεζ αλ ’σαντ να μεταβιβάσει την εξουσία στον γιο του.

    Όταν ξέσπασαν οι πρόσφατες διαμαρτυρίες στη Συρία, οι πολιτικοί αναλυτές θυμήθηκαν τη Χάμα και προέβλεψαν ότι ο Μπασάρ θα προχωρούσε σε μια δική του εκδοχή σφαγής. Η ιστορία δεν επαναλήφθηκε όμως ακριβώς, ή τουλάχιστον όχι ακόμη. Η καταστολή στη Συρία είναι άγρια, αλλά αποσπασματική. Ο Μπασάρ δεν είναι πιο ήπιος από τον πατέρα του. Είναι παγιδευμένος.

    Το 1982, ο Χάφεζ αλ ’σαντ βρέθηκε αντιμέτωπος με μια εξέγερση Σουνιτών Μουσουλμάνων στη Χάμα, την τέταρτη σε μέγεθος πόλη της χώρας, που αποτελούσε την κορύφωση μιας βίαιης εκστρατείας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και άλλων ισλαμιστικών οργανώσεων εναντίον του εθνικιστικού, κοσμικού καθεστώτος. Η απάντησή του ήταν να στείλει τις ειδικές δυνάμεις με επικεφαλής τον αδελφό του, τον Ριφάατ, να ισοπεδώσουν την πόλη. Τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν, αν και ο πραγματικός αριθμός ίσως να είναι διπλάσιος. Ο Ριφάατ ’σαντ, που σήμερα ζει στο Μέιφεαρ του Λονδίνου, φέρεται να δήλωσε με υπερηφάνεια ότι οι δυνάμεις του σκότωσαν 38.000 ανθρώπους.

    Ο Καντάφι ετοιμαζόταν να κάνει το ίδιο στη Βεγγάζη, όταν επενέβη η Δύση. Οι Κινέζοι έκαναν τη δική τους σφαγή στην πλατεία Τιεν Ανμέν. Ο αιγυπτιακός στρατός αρνήθηκε να το κάνει στην πλατεία Ταχρίρ. Οι συμμορίες των ναρκωτικών στα μεξικανικά σύνορα προβαίνουν σε τέτοιες σφαγές σχεδόν κάθε μέρα: πρώτα σκοτώνουν τον εχθρό κι ύστερα σκοτώνουν όσους πηγαίνουν στην κηδεία του.

    Όταν οι συριακές αρχές προειδοποιούν σήμερα ότι δεν υπάρχει πλέον περιθώριο για επιείκεια και απειλούν να καταστείλουν βίαια τις διαδηλώσεις, παραπέμπουν σκοπίμως στη Χάμα. Όπως και το 1982, ο άνθρωπος που έχει αναλάβει την καταστολή είναι ο νεότερος αδελφός του σημερινού προέδρου, ο αντισυνταγματάρχης Μάχερ ’σαντ, διοικητής της Τέταρτης μεραρχίας.

    Ο απολογισμός των θυμάτων μεγαλώνει, αλλά το καθεστώς δεν έχει ακόμη εξαπολύσει επίθεση ανάλογη μʼ εκείνη της Χάμα. Ο Μπασάρ μίλησε χθες για «δολιοφθορείς» που υπονομεύουν τη χώρα, αλλά και για μεταρρυθμίσεις, μια λέξη που ο πατέρας του δεν θα πρόφερε ποτέ.

    Η εξέγερση αυτή απειλεί τον Μπασάρ περισσότερο απʼ ό,τι είχε απειλήσει η Χάμα τον πατέρα του. Οι διαδηλωτές που φωνάζουν «Η Συρία είναι μία» δεν υποκινούνται από τη θρησκεία, αλλά από την επιθυμία να δοθεί τέλος στη δυναστεία των ’σαντ. Δεν φοβούνται πλέον ότι η μυστική αστυνομία γνωρίζει τα ονόματά τους. Όταν ο Χάφεζ ανέλαβε την εξουσία, η Συρία ήταν μια χώρα έξι εκατομμυρίων φτωχών ανθρώπων. Σήμερα, όλοι οι αντάρτες έχουν κινητά τηλέφωνα. Το καθεστώς μπορεί να «κατεβάζει» το Internet, αλλά δεν θα μπορούσε να ισοπεδώσει μια πόλη χωρίς οι φωτογραφίες να εμφανιστούν στο YouTube μέσα σε λίγες ώρες. Ακόμη και οι δυνάμεις ασφαλείας αρχίζουν να φυλλορροούν, καθώς πολλοί στρατιώτες αρνούνται να στρέψουν τα όπλα τους εναντίον του πλήθους.

    Είναι πολύ αργά για να μπορέσει ο Μπασάρ να πνίξει την εξέγερση στο αίμα, όπως είχε κάνει ο πατέρας του. Το γνωρίζει, όπως το γνωρίζουν και οι διαδηλωτές που υποδέχθηκαν χθες την ομιλία του φωνάζοντας «Όχι σε διάλογο με τους δολοφόνους». Ο Μπασάρ έχει κληρονομήσει τη βούληση του πατέρα του να χρησιμοποιεί βία, γνωρίζει όμως ότι μια μαζική σφαγή θα έδινε ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στην εξέγερση. Η Συρία δεν καταδιώκεται πλέον από τα φαντάσματα της Χάμα. Οι παλιοί κανόνες δεν ισχύουν πια.