Ελληνική Φωνή - Ηλεκτρονική Ενημέρωση για την Ελλάδα την Ομογένεια και τον Κόσμο

Το έργο «Ατέρμονο τοπίο - Δελφοί» εκ των «πυλώνων» της σχολής των «οξύθυμων», του ελληνοαμερικανού Θόδωρου Στάμου, γοήτευσε την πρώτη κυρία της αμερικανικής διπλωματίας στη διήμερη επίσημη επίσκεψή της στην Ελλάδα.

    Το έργο, με την αφηρημένη γραμμή, που υπονοεί το δελφικό τοπίο, στο απέραντο βαθύ μπλε του φόντο «γεννήθηκε» στον καμβά του πρωτοποριακού ελληνοαμερικανού καλλιτέχνη με τη διεθνή ακτινοβολία, Θόδωρου Στάμου (1922-1997), ο οποίος το 1951 συνυπέγραψε το μανιφέστο του πρωτοποριακού κινήματος, που αργότερα θα καθιερωνόταν ως αφηρημένος εξπρεσιονισμός. Η περίφημη αυτή ομάδα της Νέας Υόρκης (ανάμεσά τους οι Τζάκσον Πόλοκ, Μπάρνετ Νιούμαν, Μαρκ Ρόθκο, Γουίλεμ ντε Κούνιν), που τους αποδόθηκε τότε ο αρνητικός χαρακτηρισμός «Οξύθυμοι», σε ανοιχτή επιστολή τους, που δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα των «New York Times» εναντιώθηκαν στον διευθυντή και στους κριτικούς τέχνης του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης για την έκθεση «Αμερικανική Τέχνη-Σήμερα». Ο Θεόδωρος Στάμος ήταν ο νεότερος της συντροφιάς.

    Γεννήθηκε το 1922 στη Νέα Υόρκη, παιδί πολυμελούς οικογένειας μεταναστών, από γονείς Έλληνες μετανάστες με καταγωγή από τη Λευκάδα ο πατέρας του και από τη Σπάρτη η μητέρα του. Σπούδασε στη Σχολή Αμερικανών Καλλιτεχνών. Σε ηλικία μόλις 21 χρόνων, «είναι όχι μόνο ώριμος καλλιτέχνης με προσωπική γλώσσα, αλλά έχει εξασφαλίσει και την έγκυρη εισαγωγή του στην καλλιτεχνική ζωή της Νέας Υόρκης, με την πρώτη του έκθεση στην ιστορική γκαλερί της Μπέτυ Πάρσονς», αναφέρει η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, σε σημείωμά της το 1997 στη μεγάλη αναδρομική έκθεση, που είχε διοργανώσει λίγους μήνες μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη, η Εθνική Πινακοθήκη, σε επιμέλεια ’ννας Καφέτση. Ο Θόδωρος Στάμος είχε δωρίσει 45 έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη.

    «Στο διεισδυτικό και προφητικό κείμενο του καταλόγου της σημαντικής έκθεσης του 1946 ο ζωγράφος και φίλος του Στάμου Μπάρνετ Νιούμαν, που έμελλε να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστή στη Σχολή της Νέας Υόρκης, επισημαίνει τα χαρακτηριστικά που ορίζουν την πρωτοτυπία του ύφους του», τονίζει η κ. Λαμπράκη Πλάκα και εξηγεί: «Την αταβιστική έλξη προς τη θάλασσα και τον έμβιο κόσμο της, που μεταμορφώνεται σε σχεδόν αφηρημένες μορφές στο έργο του. Την προσήλωσή του στην επιφάνεια, την απόρριψη της τρίτης διάστασης και της ψευδαισθησιακής προοπτικής, που πιστοποιεί τον μοντερνιστικό προσανατολισμό του έργου του από την αρχή».

    Έργα του βρίσκονται σε μεγάλα μουσεία των ΗΠΑ, της Ευρώπης και σε ιδιωτικές συλλογές. Την πληρέστερη συλλογή έργων του Θόδωρου Στάμου κατέχει ο Ζαχαρίας Πορταλάκης, ο οποίος γνώρισε τον καλλιτέχνη την δεκαετία του 80.

    Το 1970, η ζωή του Στάμου σημαδεύεται από την αυτοκτονία του φίλου του, Μαρκ Ρόθκο, και τότε αποφασίζει να εγκατασταθεί στην Ελλάδα μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ Νέας Υόρκης και Λευκάδας. Είναι η ίδια αυτή περίοδος που ξεκινά η πολύκροτη για τον κόσμο της τέχνης, δίκη εναντίον των τριών διαχειριστών -μεταξύ των οποίων και ο ίδιος- της περιουσίας του Ρόθκο. Η κόρη του Ρόθκο, Κέητ, τους κατηγορεί για την απόφασή τους να πουλήσουν 100 έργα του μεγάλου καλλιτέχνη στη γκαλερί Μάλμπορο, σε μειωμένες τιμές. Πέντε χρόνια αργότερα ο Στάμος απαλλάσσεται από τις αρχικές κατηγορίες, αλλά υποχρεώνεται να καταβάλει μεγάλη χρηματική αποζημίωση. Η υπόθεση Ρόθκο βλάπτει τη φήμη και τη δημοτικότητά του.

    Στην Ελλάδα η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών. Την δεκαετία του 80 ολοκλήρωσε δύο σημαντικές σειρές «Ατέρμονα Πεδία» (Infinity Fields) και τη σειρά «Κόκκινα», δύο χρόνια πριν τον θάνατό του, το 1997.