Τούτη την εποχή, η νύχτα στη Γευγελή, μια κωμόπολη των δεκαπέντε χιλιάδων κατοίκων, δυο χιλιόμετρα από τα σύνορα Ελλάδας-ΠΓΔΜ, είναι δύσκολη. Δεν είναι μόνο η αφόρητη ζέστη που δυσκολεύει τους ανθρώπους. Τη μέχρι πρότινος ήρεμη καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας ήρθε να "αναστατώσει", μια πρωτόγνωρη κατάσταση: η συσσώρευση χιλιάδων προσφύγων από τη Μέση Ανατολή.
Τα καταστήματα κλείνουν μετά τις 9 το βράδυ και η πόλη κοιμάται νωρίς. Όχι όλη, πάντως. Γιατί στα τέσσερα καζίνο (!) της, χιλιάδες λάτρεις του τζόγου -Έλληνες κυρίως- ξενυχτούν πάνω από τη ρουλέτα, αναζητώντας στην μπίλια την καλή τους τύχη.
Την ίδια ώρα, στον μικρό και μέχρι πρότινος σχεδόν ερημικό σιδηροδρομικό σταθμό, Σύροι, Αφγανοί και Ιρακινοί πρόσφυγες, αλλά και κάποιοι Ιρανοί, μικροί, μεγάλοι, γυναίκες, παιδιά, ξαγρυπνούν στην αποβάθρα, ελπίζοντας ότι με λίγη τύχη θα μπορέσουν να επιβιβαστούν στο τρένο που θα τους μεταφέρει στα σύνορα με την Σερβία. Είναι πολλοί- εκατοντάδες, κάποιες φορές ξεπερνούν τις δυο χιλιάδες. Ανάλογα με το πόσοι περνούν τα σύνορα με την Ελλάδα και αφού καταγραφούν από τις αστυνομικές δυνάμεις της ΠΓΔΜ, μεταφέρονται με λεωφορεία στον σιδηροδρομικό σταθμό.
Η ζέστη, σε συνδυασμό με την υγρασία, κάνουν την ατμόσφαιρα πνιγηρή, σχεδόν αφόρητη. Οι πρόσφυγες κοιμούνται ή προσπαθούν να κοιμηθούν, παντού: στην αποβάθρα, στους γύρω δρόμους, κάποιοι κάτω από δέντρα, μερικοί στα πεζοδρόμια, άλλοι ξαγρυπνούν, με την ελπίδα πως θα φανεί το τρένο και θα σκαρφαλώσουν πρώτοι.
Το τρένο των 8 μ.μ., ο "Γκορμπατσόφ" όπως το ονομάζουν οι κάτοικοι της περιοχής, που έχει τη δυνατότητα μεταφοράς στα πέντε βαγόνια του πεντακοσίων ατόμων, δεν πραγματοποίησε δρομολόγιο. Χάλασε, όταν σε λίγα μόλις λεπτά "μπούκαραν" σε αυτό περισσότεροι από εννιακόσιοι πρόσφυγες. Η απογοήτευση στο άκουσμα της είδησης, ότι το τρένο δεν μπορεί να ξεκινήσει, κατακυρίευσε τους συγκεντρωμένους στον σταθμό. Κάποιοι εξ αυτών διαμαρτύρονταν έντονα και άλλοι αρνούνταν να κατέβουν από τα βαγόνια.
Τρία δρομολόγια γίνονταν πριν από την εμφάνιση των προσφύγων από τη Γευγελή προς τα Σκόπια και το Κουμάνοβο και τώρα οι αρχές, λόγω αυξημένων αναγκών, τα έκαναν έξι. Δεν επαρκούν, όμως, ούτε αυτά για να αποσυμφορήσουν τον σταθμό. Έτσι, στην ουδέτερη ζώνη, η αστυνομία προσπαθεί να ελέγξει τις ροές, διοχετεύοντας τους πρόσφυγες ανά ομάδες των πενήντα ατόμων ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα στον σταθμό.
Περασμένα μεσάνυχτα. Ο 26χρονος Σαΐντ δεν κοιμάται, μολονότι κατάκοπος. Μόλις είχε φτάσει στη Γευγελή, προερχόμενος από τη Συρία και πασχίζει να κρατηθεί ξάγρυπνος. Θέλει με το που θα φανεί το πρωινό τρένο, να μπει από τους πρώτους. Επειδή την ώρα της επιβίβασης εκτυλίσσονται απίστευτες σκηνές, με τους ταλαιπωρημένους οδοιπόρους να ορμούν σε πόρτες και παράθυρα και κάποιοι να διαπληκτίζονται μεταξύ τους για το ποιος θα ανέβει..
Ο Σαΐντ μας λέει ότι τελείωσε πρόσφατα τις σπουδές του και οι γονείς του τον παρακίνησαν να εγκαταλείψει τη Συρία για να σωθεί και να αναζητήσει ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη. Πλήρωσε 1200 δολάρια σε Τούρκους διακινητές, που τον πέρασαν στην Λέσβο και από εκεί ταξίδεψε στην Αθήνα για να συνεχίσει οδικώς προς τα σύνορα και να φτάσει στην Γευγελή.
"Η συμπεριφορά των αστυνομικών της ΠΓΔΜ στην ουδέτερη ζώνη ήταν αποκρουστική. Στην Ελλάδα μας φέρθηκαν καλά. Χτυπούν με γκλομπς ακόμα και γυναίκες στην προσπάθειά τους να κρατήσουν κάποιες ώρες εκεί τους πρόσφυγες και μετά να τους αφήσουν να μεταβούν στον σταθμό του τρένου..." λέει.
Ο Μοχάλεντ, 30 χρονών, αρχαιολόγος από το Ιράκ, παραπονιέται για τις συνθήκες που βιώνουν οι πρόσφυγες στον σταθμό της Γευγελής. "Εμείς είμαστε νέοι και μπορούμε να αντέξουμε. Όμως κοιτάξτε γύρω τι γίνεται. Υπάρχουν πολλές γυναίκες με παιδιά και ηλικιωμένοι που περιμένουν εδώ ακόμα και δυο μέρες για να επιβιβαστούν σε τρένο για να φτάσουν στα σύνορα με την Σερβία. Πώς μπορούν να αντέξουν τέτοια ταλαιπωρία αυτοί οι άνθρωποι;".
Οι αρχές προσπαθούν να διαχειριστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα κύματα των ταλαιπωρημένων προσφύγων, πλην όμως η κατάσταση τις υπερβαίνει. Κάποιες -πέντε τον αριθμό- χημικές τουαλέτες κοντά στον σταθμό, λίγους χυμούς, νερά και σάντουιτς για τα παιδιά, μερικοί γιατροί και μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων βοηθούν, στο μέτρο του δυνατού, και από εκεί και ύστερα, όποιος προλάβει να επιβιβαστεί στο τρένο.
Όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα και έχουν αποκτήσει άδεια παραμονής εβδομήντα δυο ωρών από την αστυνομία, επιλέγουν να μισθώσουν ταξί για να μεταβούν στη μεθόριο με τη Σερβία, μια διαδρομή διακοσίων είκοσι χιλιομέτρων, η οποία θα τους κοστίσει εκατό ευρώ το δρομολόγιο.
Ο Γκιοργκι Στάνοφ, ταξιτζής από την Γευγελή, μας λέει ότι τυχαίνει να κάνει και δυο δρομολόγια την ημέρα μέχρι το Ταμπάνοβτσε, μια περιοχή στα σύνορα με την Σερβία, την οποία χρησιμοποιούν για να περνούν οι πρόσφυγες. Ο ίδιος μιλάει με κολακευτικά λόγια για τους πρόσφυγες, για τους οποίους λέει ότι είναι σχεδόν όλοι τους μορφωμένοι και πληρώνουν καλά, "δίχως παζάρια" για τη μεταφορά τους.
Η συντριπτική πλειοψηφία, όμως, όσων φτάνουν στη Γευγελή έχει στραμμένα τα μάτια στις ράγες. Τα τρένα, ωστόσο, με τα λιγοστά δρομολόγια και τα λίγα βαγόνια δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες μεταφοράς τόσων ανθρώπων. Όπως μας είπε ο διευθυντής σιδηροδρόμων της ΠΓΔΜ Νίκολα Κόστοφ, έχει απευθύνει έκκληση στις γειτονικές χώρες να χορηγήσουν βαγόνια ώστε να βελτιωθεί κάπως η κατάσταση.
Ώρα οχτώ το πρωί. Το πρώτο τρένο με τρία βαγόνια μπαίνει στον σταθμό. Επικρατεί πανικός. Η αστυνομία προσπαθεί να βάλει μια τάξη για ομαλή επιβίβαση, υποχρεώνοντας τους πρόσφυγες να μπουν σε γραμμή. Τέτοια ώρα, τέτοια λόγια... Άλλοι προσπαθούν να ανέβουν από τις πόρτες και άλλοι σκαρφαλώνουν στα παράθυρα. Σπρωξιές, βρισιές, οι πόρτες κλείνουν με καμιά διακοσαριά πρόσφυγες στοιβαγμένους σαν σαρδέλες στα βαγόνια. Μισή ώρα μετά, η αμαξοστοιχία σφυρίζει για την αναχώρηση. Κάποιοι από αυτούς, οι πιο τυχεροί, έκαναν ένα ακόμα μικρό βήμα προς τον τους προορισμό τους. Οι περισσότεροι θα περιμένουν και πάλι στην αποβάθρα να φανεί το επόμενο τρένο. Ίσως, αυτή τη φορά να τρυπώσουν σε κάποιο βαγόνι. Και οι σκηνές αυτές δεν προβλέπεται ότι θα εκλείψουν σύντομα, ούτε καν ότι θα ελαττωθούν...
