Με άκρατο ιερό ενθουσιασμό και αυτοθαυμασμό ο φαρισαίος της παραβολής υμνεί και λιβανίζει το είδωλό του, τον εαυτό του και όπως θα λέγαμε σήμερα αυτοσαρκαζόταν.

Θαυμάζει και αυτοανακηρύττει την αγιότητα του και την υπεροχή του έναντι των άλλων ανθρώπων. Και αποφασίζει και συγχρόνως καταλήγει στο μεγάλο συμπέρασμα ότι αυτός δεν μοιάζει με τους άλλους ανθρώπους που είναι βουτηγμένοι ως το λαιμό στην ατιμία, στην αδικία, στην κλεψιά, στην τοκογλυφία, την ανηθικότητα.

Και πάνω στο παραλήρημα του και την υπεροπτική του στάση, δεν ξεχνάει να χύσει το φαρμάκι του, το δηλητήριό του  για τον Τελώνη.

Αυτός δεν μοιάζει σε τίποτα με τον Τελώνη κι όταν το λέει είναι διάχυτη η περιφρόνηση και η αδικία, που νιώθει, στα λόγια του. αλήθεια όμως αδελφοί μου! Τι θέλει και ανακατεύει το φτωχό τελώνη στον κομπασμό του, στο παραλήρημα του, στην αυταρέσκειά του; δεν αφήνει ήσυχο το φτωχό τελώνη; Α! τι λέτε αδελφοί μου! Θα αφήσει την ευκαιρία να πάει χαμένη;

Ο υπερήφανος άνθρωπος όταν πρόκειται να εκθειάσει , να προβάλλει την υπεροχή του, τον εαυτό του, χρησιμοποιεί όλα τα όπλα .. λίγο νοιάζεται και ενδιαφέρεται αν με τον τρόπο του και την συμπεριφορά του πληγώνει τους άλλους ανθρώπους.

Αδελφοί μου, αλήθεια! Ποια ιδέα έχουμε για τον εαυτό μας; Και πως την έχουμε σχηματίσει; Μήπως συγκρίνουμε τον εαυτό μας με φίλους, συνανθρώπους μας και καταλήγουμε  στο συμπέρασμα ότι υπερέχουμε από όλους αυτούς και τους ξεπερνάμε σε γνώσεις,  ικανότητες, και αρετές;…

’ραγε είναι σωστό να σκεφτόμαστε τόσο επιπόλαια και να καταλήγουμε σε  έναν αχαλίνωτο αυθορμητισμό;

Πόσο αποκρουστικό κάνει τον άνθρωπο η υπερηφάνεια! Δυστυχώς όμως και πάλι δυστυχώς, είναι τόσο ριζωμένο στην  καρδιά μας  το πάθος αυτό, ώστε, παρά την αποστροφή μας και την εν γένει προσπάθειά μας, πολύ συχνά, χωρίς  να καταλαβαίνουμε, βαδίζουμε κι εμείς στα χνάρια  αυτού του άνθρωπου με την μεγαλοποίηση και την ανάδειξη  των δεξιοτήτων μας και των προτερημάτων μας.

Πάντως όταν ο Κύριος μας είπε την παραβολή του «Τελώνου και του Φαρισαίου» απευθύνονταν σε κάποιους που είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους και  πίστευαν ότι αυτοί μόνο είναι καλοί και ενάρετοι και περιφρονούσαν όλους τους άλλους.

Οι δυο αυτοί άνθρωποι που ανέβηκαν στο ναό του Σολομών για να προσευχηθούν, δεν μας αποκαλύφτηκαν με τα ονόματά τους αλλά  με τα επαγγέλματά τους.

Οι τελώνες την εποχή εκείνη,  χαρακτηρίζονταν γενικά ως άδικοι άνθρωποι, ενώ οι Φαρισαίοι, ως διδάσκαλοι του Μωσαϊκού Νόμου, είχαν πολύ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους και εκτίμηση από τους ανθρώπους. Αδελφοί μου,

Ας αναλογισθούμε πόσες φορές  δεν έτυχε κι εμείς ν α μεγαλοποιούμε τα προσόντα μας, τις ικανότητες, τις αξίες μας.

Αισθανόμαστε μεγάλη  ευχαρίστηση να σκεπτόμαστε και να προβάλλουμε  τις επιτυχίες μας, να τις μεγεθύνουμε με τη φαντασία μας και να βυθιζόμαστε στην αυταρέσκειά μας και στις  ψεύτικες δάφνες. Έχουμε χρήματα; Είμαστε μορφωμένοι; μας κυριεύει ένα αίσθημα υπεροχής και βλέπουμε τους άλλους αφ' υψηλού. Έχουμε μια έντονη φυσική δραστηριότητα. Η   ιδέα για τον εαυτό μας μάς φουσκώνει τα μυαλά. Νομίζουμε ότι εμείς μόνο είμαστε ικανοί και όλοι οι άλλοι άχρηστοι.

Ο Φαρισαίος προχώρησε μπροστά  στο θυσιαστήριο. Στάθηκε όρθιος, για να φαίνεται καλά, κι άρχισε φωναχτά να προσεύχεται:

— Σ’ ευχαριστώ Θεέ μου, γιατί δεν είμαι εγώ σαν τους άλλους ανθρώπους, που είναι γεμάτοι κακία, κλέφτες, άδικοι, ανήθικοι, ούτε σαν αυτόν τον τελώνη· και γύρισε με περιφρόνηση να τον δείξει. Όλοι είναι ένοχοι, άξιοι να καταδικαστούν. Εγώ ξεχωρίζω από όλους, είμαι γεμάτος από αρετές. Νηστεύω… κάνω προσφορές στο ναό παραπάνω από εκείνο που ορίζει ο Νόμος…

Αδελφοί μου! Η λαχτάρα να υψώσουμε και ν προβάλλουμε τον εαυτό μας μολύνει ακόμα και τις πιο καλές κι αγνές προθέσεις μας και προσπάθειες.

Αλήθεια! Πόσο συχνά κάνουμε το καλό για επίδειξη; Και εδώ αληθινά η παραφροσύνη της υπερηφάνειας φθάνει στο επίγειο. Την ώρα πού καμαρώνουμε για την αρετή μας και τη δήθεν αγιότητα μας, τη στιγμή πού πιστεύουμε είμαστε δίκαιοι, περνάμε  τα όρια  της πραγματικότητας, και μπαίνουμε  σε αξιοθρήνητη φαρισαϊκή  κατάσταση,. Σε μια κατάσταση τραγικής αυταπάτης. Βλέπουμε την πετρούλα βουνό και τούς σπασμένους κόκκους της αρετής μας λαμπρά μαργαριτάρια.

Εκείνος όμως πού θέλει να ύψωση τον εαυτό του δεν αρκείται να θαυμάσει υπέρμετρα το εγώ του, αλλά για να κάνει πιο αισθητή την υπεροχή του, χρησιμοποιεί  άλλους τρόπους, τις συγκρίσεις, την υποτίμηση των άλλων.

Παρατηρεί και εξετάζει με ζήλο τη ζωή των άλλων. Με μια  διαφορά όμως. Ενώ  προηγουμένως με το φακό παρατηρούσε τα δικά του προσόντα, τώρα με τον ίδιο φακό εξετάζει τις ελλείψεις και τις αδυναμίες των άλλων. Μικρές αδυναμίες τις βλέπει σαν μεγάλα και φοβερά ελαττώματα. Τις σκόνες τις βλέπει σαν κατάμαυρα στίγματα. Και δεν περιορίζεται να τα βλέπει μόνος του. Επιζητά ευκαιρία για να τις φέρει στην δημοσιότητα.

Και ο Τελώνης της παραβολής;

Αυτός δεν αισθανόταν τον εαυτό του άξιο να προχωρήσει. Έμεινε μακριά από το θυσιαστήριο. Με το κεφάλι σκυμμένο. Δεν τολμούσε ούτε τα χέρια του, αλλά ούτε και το βλέμμα του να υψώσει προς τον ουρανό. Μόνο χτυπούσε το στήθος του, γιατί αισθανόταν πόσο αμαρτωλή ήταν η καρδιά του απέναντι στο Θεό.

Μόνο τα χείλη του ψιθύριζαν συνέχεια τα ίδια λόγια: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».

Κύριε μου και Θεέ μου, σπλαχνίσου με και συγχώρησέ με τον αμαρτωλό!

Αυτόν  τον ταπεινωμένο τελώνη, που πίστευε πως ήταν άξιος να τιμωρηθεί, ο Θεός τον συγχώρησε. Το επιβεβαίωσε ο Κύριος μας.

Ο περιφρονημένος Τελώνης γύρισε στο σπίτι του αθωωμένος και δικαιωμένος απέναντι στο Θεό. Και φυσικά όχι ο Φαρισαίος!

Γιατί καθένας που υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί. Ενώ εκείνος που ταπεινώνει τον εαυτό του, θα υψωθεί και θα τιμηθεί από το Θεό.

Ο Φαρισαίος αυτολιβανίζεται και καυχιέται για τις πολλές αρετές του ,ενώ βγάζει και την κακία του και την περιφρόνησή του για τον Τελώνη, την ώρα μάλιστα που ο τελευταίος ομολογεί την ενοχή του και ζητάει συγχώρεση.

Ο αυτοθαυμασμός του Φαρισαίου, τον καταδίκασε… Ήξερε βαθύτερα το Νόμο του Θεού και μπορούσε να κρίνει σωστά. Έπρεπε να δείξει ευσπλαχνία προς τον Τελώνη, αφού κι αυτός αμαρτωλός ήταν.

Αδελφοί μου, ας μην ξεχαστούμε κοιτάζοντας τους άλλους. Το κακό δεν είναι μόνο γύρω μας. Είναι και μέσα μας. Ίσως να μην έτυχε πολύ να εκδηλωθεί. Μην ξεχνάμε όμως ότι τα μεγάλα δέντρα από  σπόρους γίνονται.  Επάνω στα μικρά θα χτυπήσουμε το εγώ μας και την  υψηλοφροσύνη μας.

Θα πρέπει να την πολεμήσουμε παντού και πάντοτε. Γιατί η υπερηφάνεια είναι ένα πάθος όχι μόνο αποκρουστικό, αλλά και θανατηφόρο. Μια φοβερή γάγγραινα της ψυχής, που κυριολεκτικά την οδηγεί στην εσχάτη ταπείνωση και εξουθένωση.

                                                       Νικόλαος