Κατά τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης με τους πιστωτές της και τους λεγόμενους θεσμούς, πήραν μεγάλη δημοσιότητα οι αποκαλύψεις περί ύπαρξης σχεδίου κυκλοφορίας, στην Ελλάδα, ενός παράλληλου νομίσματος με το όνομα «ΙΟΥ». Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τι είναι αυτά τα περίφημα ΙΟΥς πώς λειτουργούν και ποια είναι η εφαρμογή τους.

Έχεις λαμβάνειν (σου οφείλω)

ΙΟΥ, είναι μια ηχητική συντομογραφία από τον Αγγλικό όρο I Owe You (IOU), που σημαίνει, σου οφείλω. Πρόκειται, για ένα άτυπο έγγραφο το οποίο αναγνωρίζει μια οφειλή, ένα  χρέος. Το αναγραφόμενο χρέος αναφέρεται συνήθως σε μια νομισματική αξία, π.χ. 1.000 Ευρώ, αλλά μπορεί επίσης να περιλαμβάνει και ορισμένα προϊόντα. Ένα ΙΟΥ διαφέρει από ένα γραμμάτιο το οποίο είναι διαπραγματεύσιμο ενώ το ΙΟΥ δεν είναι και δεν διευκρινίζει τους όρους αποπληρωμής και κυρίως δεν αναγράφει το χρόνο λήξης και αποπληρωμής. Τα ΙΟΥς, προσδιορίζουν συνήθως τον οφειλέτη, το οφειλόμενο ποσό, και μερικές φορές τον πιστωτή. Τα ΙΟΥς μπορούν να υπογράφονται ή να φέρουν διακριτικά σήματα ή σχέδια για να διασφαλιστεί η αυθεντικότητα τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα  ΙΟΥς μπορεί να είναι εξαγοράσιμα για ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία όχι όμως για  την ποσότητα του νομίσματος, που είναι αναγραφόμενη. ΙΟΥς, μπορούν να εκδοθούν από κυβερνήσεις, όταν στερούνται νομισματικής ρευστότητας και αποτελεί μια μορφή υποχρεωτικού εσωτερικού δανεισμού. 

Το διπλό νόμισμα -ανασκόπηση

Το 1992, η άσχημη δημοσιονομική κατάσταση της πολιτείας της Καλιφόρνιας στις ΗΠΑ, την ανάγκασε , λόγω έλλειψης ρευστότητας, να πληρώσει με IOUs, για δύο μήνες, 100.000 υπαλλήλους της καθώς και άλλους πιστωτές. H ίδια πολιτεία αναγκάστηκε να επαναλάβει το ίδιο εγχείρημα, το 2009 αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα, με τις επιστροφές φόρων.

Για την Ελλάδα, το διπλό νόμισμα πρότεινε επισήμως, σε έκθεσή της, η γερμανική τράπεζα Deutsche Bank τον Μάιο του 2012. Η γερμανική τράπεζα πρότεινε τότε μια ενδιάμεση λύση, με την οποία η Ελλάδα δεν θα χρειαζόταν να εγκαταλείψει το ευρώ. Είχε προτείνει τη δημιουργία ενός νέου νομίσματος, του Geuro, το οποίο θα έκανε την εμφάνισή του μετά την έκδοση χρεογράφων οφειλής (IΟUs τα οποία η Ελλάδα θα έδινε σε όσους όφειλε χρήματα). «Όσοι έπαιρναν αυτά τα χαρτιά θα άρχιζαν με τη σειρά τους να τα χρησιμοποιούν στις μεταξύ τους συναλλαγές. Κι έτσι θα δημιουργείτο ένα νέο νόμισμα, το Greek Euro (Geuro), που θα κυριαρχούσε στο εσωτερικό» ανέφερε η έκθεση. Το Geuro, θα ήταν φθηνότερο νόμισμα και θα κυκλοφορούσε παράλληλα με το ευρώ, ενώ σταδιακά θα κυριαρχούσε στην εγχώρια αγορά. Το νέο νόμισμα, θα χρησιμοποιείτο και στις εισαγωγές για αυτό, η έκθεση πρότεινε, η ισοτιμία του με το ευρώ να είναι 50% χαμηλότερη. Οι μισθοί θα πληρώνονταν σε Geuro, ενώ οι τράπεζες θα επανακεφαλαιοποιούντο με το νέο νόμισμα και ταυτόχρονα η Ελλάδα θα παρέμενε τυπικά στην ευρωζώνη.

Περίπου ένα χρόνο αργότερα, το αμερικανικό Ινστιτούτο think tank Levy είχε προτείνει την υιοθέτηση ενός «παράλληλου χρηματοδοτικού συστήματος», τα g- notes όπως τα ονόμασε. Την πρόταση επανέφερε το Ινστιτούτο ξανά σε έκθεση του με τίτλο: «Geuro, ένα παράλληλο νόμισμα για την Ελλάδα».

Το διπλό νόμισμα, σημαίνει ότι οι πληρωμές προς το εξωτερικό και οι πληρωμές του δημοσίου χρέους θα γίνονται σε ευρώ, όμως οι μισθοί και οι συντάξεις θα πληρώνονται με το δεύτερο, αδύναμο και υποτιμημένο νόμισμα. Το νόμισμα αυτό θα χρησιμοποιείται για εσωτερική κατανάλωση, παράλληλα όμως με το ευρώ. Εσωτερικά λοιπόν, μισθωτοί και συνταξιούχοι θα πληρώνονται με το νόμισμα που θα τυπώνει η Ελλάδα, αλλά δεν θα έχει ιδιαίτερη αξία και θα είναι υποτιμημένο τουλάχιστον κατά 30% ή 50% ή 60%.Τα «Ι owe you», που όπως είπαμε στα ελληνικά σημαίνει «σου χρωστάω», θα είναι έγγραφα τα οποία θα εκδίδει το Δημόσιο και στα οποία θα αναγράφεται η ημερομηνία έκδοσης, το ποσό οφειλής και το όνομα του δικαιούχου.

Η λειτουργία των ΙΟΥς  

Πιθανότατα τα IOΥς δεν θα λειτουργήσουν αυτόματα ως παράλληλο νόμισμα, τουλάχιστον για ένα διάστημα. Όσοι Έλληνες είχαν χρήματα, φρόντισαν από το 2010 να κρατήσουν κάτι κάτω από το στρώμα, εξ ου και δεν παρατηρήθηκε πανικός στα γκισέ των τραπεζών μετά τις δυσμενέστατες εξελίξεις στα  Eurogroup.  Αυξήθηκε, βεβαίως, η εκροή καταθέσεων αλλά δεν έγινε χαμός στις τράπεζες. Τα IOUs θα λειτουργήσουν όμως ως αναγκαστικός εσωτερικός δανεισμός του κράτους, από τους υπάλληλους του, τους συνταξιούχους, πιθανώς και από τους προμηθευτές στο σκέλος που αφορά μόνο τα χρέη του κράτους. Και μόνο αυτά...

Τα «έχεις λαμβάνειν» θα μείνουν εκτός ευρείας κυκλοφορίας μέχρι την στιγμή που οι πραγματικές ανάγκες θα αναγκάσουν κάποιους να τα βγάλουν στις καθημερινές συναλλαγές. Φυσικά θα είναι υποτιμημένα. Πόσο υποτιμημένα; Όση η αξιοπιστία του ελληνικού κράτους. Αν οι συναλλασσόμενοι πιστεύουν ότι θα πάρουν από το κράτος το ποσό που αναγράφεται στο χαρτί, τότε η υποτίμηση θα είναι μικρή, θα κουρευτούν λίγο, έτσι για τον «κόπο» της συναλλαγής.  Αν οι συναλλασσόμενοι πιστεύουν ότι το ελληνικό κράτος δεν είναι αξιόχρεο θα ξεκινήσει μια σπειροειδής υποτίμηση και οι Έλληνες ίσως μάθουν για πρώτη φορά πως λειτουργούν οι «αιμοβόρες» χρηματοπιστωτικές αγορές, γιατί αυτές οι αγορές θα είναι οι ίδιοι οι πολίτες και τα μπακάλικά.

Με άλλα λόγια, μισθοί και συντάξεις θα περικοπούν, όχι δια του μνημονίου αλλά δια της εσωτερικής αγοράς χρήματος. Όσα περισσότερα IOUs θα εκδίδει η κυβέρνηση τόσο λιγότερα αγαθά αυτά θα αγοράζουν, τόσο θα μειώνονται οι πραγματικές δαπάνες του κράτους μέχρι που αυτή η αγορά θα έρθει σε ισορροπία…

Αυτά περιελάμβανε, σε γενικές γραμμές, ο σχεδιασμός κυκλοφορίας διπλού νομίσματος στην Ελλάδα, από το υπουργείο οικονομικών, επί υπουργίας Γιάνη Βαρουφάκη. Τα περίφημα ΙΟΥς  τα οποία ο πρωθυπουργός  κύριος Τσίπρας απεκάλεσε αργότερα  «Χαρτάκια».