Η σύγχρονη νεωτερικότητα (πολιτική, οικονομική, κοινωνική, θρησκειολογική, αισθητική) αυτοπροσδιορίζεται ως κρίση. Έτσι, ο σύγχρονος κόσμος ταυτίζεται με την κρίση. Και αναζητεί τον εμπεριστατωμένο "λόγο" της ανάλυσής της, αλλά κυρίως αυτόν της αντιμετώπισής της...
"Είναι μια ολική κρίση του συστήματος της μεταφυσικής και η επικαιρότητά δεν μπορεί πλέον να οριστεί ως κρίση αλλά μάλλον ως απόλυτη κούραση του ίδιου του συστήματος, που έχει εξαντληθεί από την επιτυχία του και στρέφεται κατά του ίδιου του εαυτού λόγω του κορεσμού του... Και οι λαοί, στέκονται τρομοκρατημένοι μπροστά στο μηδέν που επιβάλλει η κατάσταση και η νοσταλγία ενός μεταφυσικού κόσμου, που έχει το πλεονέκτημα να μας είναι οικείος και να μας κάνει να αισθανόμαστε ασφαλείς, ακόμη κι αν το τίμημα είναι τα τυραννικά πολιτικά καθεστώτα. Η κρίση εντός της νεωτερικότητας δεν είναι κρίση. Είναι, μάλλον, το τέλος κάθε κρίσης και, συνεπώς, η αδυναμία οιασδήποτε προσφυγής" υποστήριξε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, ο 57χρονος Γάλλος φιλόσοφος Πολ Αντρέ Μπαλανφά, καθηγητής φιλοσοφίας (από το 2008), στο Πανεπιστήμιο του Γαλατά, στην Κωνσταντινούπολη.
Προσκεκλημένος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), ο Πολ Αντρέ Μπαλανφά μίλησε με θέμα "Η κρίση στην εποχή της νεωτερικότητας" (Crise dans la modernite) του διεπιστημονικού προγράμματος του ΑΠΘ "Παραδόσεις και Νεωτερικότητα".
"Για να υπάρχει κρίση, πρέπει να υπάρχει μια ένταση που να καταλήγει σε επίλυση. Η κρίση είναι διαλεκτική. Η πολιτική θα έπρεπε να είναι για τη μεταφυσική ο τόπος όπου το σύνολο των αντιφάσεων ξεπερνιούνται διαλεκτικά εντός της σύστασης του Κράτους. Έτσι, η κρίση είναι ακόμη, από την ελληνική θεμελίωση της φιλοσοφίας, κρίση πολιτική διότι η πολιτική είναι αυτό που ανοίγει τον κόσμο στον λόγο δια του λόγου...
...Η κρίση εντός της νεωτερικότητας, ακριβώς, δεν είναι κρίση. Δεν είναι διαλεκτική και δεν επιτρέπει λύση. Η βία στους δυο παγκόσμιους πολέμους, με τις μαζικές εξολοθρεύσεις, οδήγησε στην αντικατάσταση των λαών από τις μάζες.
...Ο σύγχρονος κινηματογράφος δεν παύει να δηλητηριάζεται με την εμμονική αναπαράσταση μιας παροξυσμικής βίας που κατέστη η σύγχρονη αναπαράσταση του μαζικοποιημένου ανθρώπου.
...Το ρεκόρ είναι ο κανόνας της σύγχρονης ανθρώπινης ύπαρξης. Ο άνθρωπος πρέπει να δικαιολογήσει την επιβίωσή του με το να μεταμορφώνεται σε μηχανή που πρέπει να ωθήσει τη δραστηριότητά της πέραν κάθε μέγιστου. Ολόκληρες χώρες διατάσσονται να υπερβούν τα όρια του ανεκτού. Η Ελλάδα είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα. Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να αντέξει το μη ανεκτό, να παράγει το αδύνατον και να επιβιώσει μες στον εκμηδενισμό. Ο Αριστοτέλης είχε υπογραμμίσει πως η ηθική ήταν συνάρτηση του μέτρου... Το υπέρμετρο μετετράπη στον κανόνα της νεωτερικότητας που καθιστά κάθε ηθική, ανέφικτη.
...Η νεωτερικότητα δεν ζει μια κρίση αλλά έχει ξεπεράσει κάθε πιθανή κρίση. Ο 20ός αιώνας είναι τόσο ο αιώνας της πλήρους ερήμωσης του κόσμου όσο κι αυτός των μεγαλύτερων τεχνολογικών πραγματώσεων. Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι ήταν εργαστήρια των μεγάλων τεχνολογικών επιτυχιών. Η γενοκτονία των Εβραίων δεν είναι μόνο μια συστηματική σφαγή ενός ολόκληρου πληθυσμού όπως άλλοι πληθυσμοί την έζησαν στο παρελθόν. Είναι η χρήση της τεχνολογίας για τη σφαγή και η χρήση της σφαγής για τις τεχνολογικές προόδους. Οι Γερμανοί επιστήμονες προχωρούσαν σε επιστημονικά πειράματα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για να ελέγξουν τις επιστημονικές τους θεωρίες. Οι πρόσφατοι πόλεμοι που έγιναν στην Εγγύς Ανατολή χρησίμευσαν στην τελειοποίηση μιας σειράς όπλων μαζικής καταστροφής, των οποίων οι τεχνολογίες χρησιμοποιούνται και στον πολιτικό (civil) τομέα. Ο παροξυσμός της νεωτερικότητας είναι και πάλι, εδώ.
Η τεχνολογία δεν συνδέεται πλέον με το δυνατόν (δύναμις) που αποτελούσε τη συνθήκη κάθε εφαρμογής. Η τεχνική δεν συνδέεται πλέον με τη λογική αλλά με την φαντασία. Δεν είναι πλέον παρατήρηση του πραγματικού, αλλά εναλλακτική του πραγματικού.
Όπως θα το υπενθυμίσει ο Νίτσε πολύ αργότερα, το φανταστικό και το αληθοφανές έχουν τελικά περισσότερη αξία και σημασία για τους ανθρώπους απ’ ό,τι η αλήθεια του πραγματικού...".
Μίλησε επί δίωρο και πλέον στην αίθουσα "Αιμίλιος Ριάδης" του νέου κτιρίου του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, ο Πολ Αντρέ Μπαλανφά, αλλά ...όπως όλοι οι φιλόσοφοι (σύγχρονοι και μη) έθεσε μόνο ερωτήματα και προβληματισμούς για το "απροσέγγιστο επερχόμενο της μετα-νεωτερικής εποχής", επικαλέστηκε τον "Τιμαίο" του Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, την ευθύνη των ελληνικών αλλά και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ακόμα και την "Ιθάκη" του Καβάφη αλλά... δεν έδωσε απαντήσεις στο κοινό που με ιδιαίτερη ζέση τις επεδίωξε.
"Δεν μιλήσατε καθόλου για τον Μαρξισμό, για τον ιστορικό υλισμό, για τον Έγκελς -ούτε καν για τον Καστοριάδη. Ποιος θα μας λύσει όλα αυτά τα προβλήματα;" αναρωτήθηκε ένας "μη φιλόσοφος" -όπως αυτοπροσδιορίστηκε- μέλος του κοινού της διάλεξης, και η συζήτηση θα ...πήγαινε ως το πρωί "αν μάλιστα είχαμε μαζί μας και το Σωκράτη και αν βρισκόμασταν στην Αρχαία Αθήνα" (όπως χαρακτηριστικά ανέλαβε να ...ολοκληρώσει την ατέρμονη φιλοσοφική κουβέντα ο εκ των συντονιστών της Αργύρης Νικολαΐδης, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής του ΑΠΘ).
