Το τροχαίο ατύχημα ενός φίλου και μία ταινία σχετική με έναν τετραπληγικό («Η θάλασσα μέσα μου»), ήταν δύο στιγμιότυπα στη ζωή του που έμελλε να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης του.

Τότε ήταν που ο 28χρονος Ζαχαρίας Βαμβακούσης αποφάσισε να αξιοποιήσει την αγάπη του για τη μουσική, προκειμένου να προσφέρει σε ανθρώπους με σοβαρά κινητικά προβλήματα. Και έτσι δημιούργησε την «ματοάρπα».

«Πιστεύω πως ευτυχισμένοι νιώθουμε μόνο αν προσφέρουμε στους γύρω μας και μέσω της μουσικής μπορούμε να προσφέρουμε ομορφιά στους γύρω μας», εξηγεί ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης.

Η «ματοάρπα» (The eyeharp), είναι μουσικό όργανο που απευθύνεται σε άτομα με σοβαρές κινητικές δυσκολίες, ακόμα και σε ασθενείς που έχουν χάσει την ικανότητα κάθε σωματικής κίνησης εκτός των ματιών.

Μέσω ενός ειδικού λογισμικού και με τη χρήση κάμερας, ο χρήστης έχει την δυνατότητα να συνθέσει μουσική σε πραγματικό χρόνο και να παίξει μελωδίες μόνο με το βλέμμα ή τις κινήσεις του κεφαλιού ή με μικροκινήσεις άλλων μελών του σώματός του.

Τη λειτουργικότητα της «ματοάρπας», ο δημιουργός της, την δοκίμασε στο καταλανικό Ίδρυμα Ανθρώπων με Εγκεφαλική Παράλυση, όπου οι ασθενείς είχαν την ευκαιρία να παίξουν μουσική κουνώντας απλά το κεφάλι τους.

Επίσης, η «ματοάρπα» είναι συμβατή και με οποιαδήποτε άλλη συσκευή μπορεί να κινήσει το ποντίκι του υπολογιστή, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί και από ανθρώπους με μικρότερο ποσοστό αναπηρίας.

Το λογισμικό είναι ειδικά σχεδιασμένο για χρήση με συσκευές εντοπισμού βλέμματος (eye-trackers), οι οποίες όμως έχουν υψηλό κόστος. Γιʼ αυτό και ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης κατέφυγε στην κατασκευή μίας χαμηλού προϋπολογισμού τέτοιας συσκευής.

«Δυστυχώς οι εμπορικές συσκευές ήταν πολύ ακριβές και στράφηκα με επιμονή στις λύσεις χαμηλού κόστους και ανοιχτού κώδικα. Υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρή παράλυση που δεν έχουν πρόσβαση σε τεχνολογίες που θα τους έδιναν την δυνατότητα να επικοινωνούν, λόγω του πολύ υψηλού κόστους τους. Προσωπικά θεωρώ πως είναι απάνθρωπο να υπάρχει κάποιος άνθρωπος με τέτοιο βαθμό παράλυσης που να μπορεί να κουνήσει μόνο τα μάτια του, και ενώ υπάρχει η τεχνολογία, ώστε να μπορεί να "μιλήσει", να γράψει, να ζωγραφίσει, να παίξει παιχνίδια με τα μάτια και να μην έχει αυτός ή οι συγγενείς του αρκετά χρήματα να την αγοράσει», λέει.

Αναζητώντας στο διαδίκτυο εντόπισε το «EyeWriter project», «ένα ολοκληρωμένο σύστημα χαμηλού κόστους, που δίνει την δυνατότητα σε ανθρώπους με πλήρη κινητική παράλυση να σχεδιάζουν γκράφιτι μόνο με τα μάτια. Εκεί βρήκα οδηγίες για το πώς μπορώ να φτιάξω μία φτηνή συσκευή εντοπισμού βλέμματος, μαζί με δωρεάν λογισμικό ανοιχτού κώδικα για να μεταφράζεται το βλέμμα του χρήστη σε συντεταγμένες στην οθόνη του υπολογιστή», προσθέτει.

Στις προτεραιότητες του δημιουργού της «ματοάρπας» ήταν το μουσικό όργανο να προσομοιάζει σε εκφραστικές δυνατότητες με τα συμβατικά μουσικά όργανα. «Με αυτόν τον τρόπο, ένα τέτοιο όργανο θα μπορεί να αποτελέσει τμήμα μίας κανονικής ορχήστρας. Η αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους μέσω της μουσικής δεν θα βελτιώσει απλά την ποιότητα ζωής ανθρώπων με αναπηρίες, αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει κομμάτι και της διαδικασίας αποκατάστασης», διευκρινίζει.

Ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και πήρε το πτυχίο του από το τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης, έχει πτυχίο στην κλασική αρμονία και το ακορντεόν. Για χρόνια έπαιζε ακορντεόν σε διάφορα σχήματα μαζί με τον αδελφό του Ηλία, ο οποίος ακολουθεί επαγγελματική πορεία στη μουσική, ως ερμηνευτής, συνθέτης και μουσικός.

Η «ματοάρπα» ήταν το αποτέλεσμα της μεταπτυχιακής εργασίας που εκπόνησε ο Ζαχαρίας Βαμβακούσης τον περασμένο Ιούνιο στο τμήμα Μουσικής Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Pompeu Fabra, της Βαρκελώνης.

Επόμενοι στόχοι του στο πλαίσιο του διδακτορικού που εκπονεί, στο ίδιο πανεπιστήμιο στη Βαρκελώνη, σε συνεργασία με το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι η διερεύνηση περισσότερων τρόπων διεπαφής για ανθρώπους με κινητικές αναπηρίες, όπως το κατά πόσο οι συσκευές ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παίξει κανείς μία μελωδία μόνο με την σκέψη, αλλά και η προσαρμογή του μουσικού οργάνου στις ανάγκες διαφορετικών περιπτώσεων ανθρώπων με αναπηρία.

Μαρία Κουζινοπούλου