Το Τούρκου είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Φινλανδίας και βρίσκεται σε απόσταση πενήντα χιλιομέτρων από το Ελσίνκι. Στο κέντρο της πόλης υπάρχει το Επιστημονικό Πάρκο, όπου ανακατεύονται πανεπιστήμια, νοσοκομεία και βιοϊατρικές εταιρείες.
Ο Όλι Κάρπεν, ένας πενηντάρης πρώην καθηγητής στο Harvard Medical School της Βοστόνης, κατέχει εδώ κι ένα χρόνο μια έδρα της ιατρικής στο πανεπιστήμιο του Τούρκου και διευθύνει παραλλήλως μια βιοτράπεζα. Όπως γράφει ο ειδικός απεσταλμένος της Λιμπερασιόν, μοιάζει σαν το ψάρι στο νερό σε αυτό το περιβάλλον, όπου μπορεί να αναπτύξει το πάθος του: να οργανώσει την ιατρική του μέλλοντος, με στόχο την ευημερία και την υγεία του πληθυσμού.
Όπως επισημαίνει ο Κάρπεν, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του κάθε ανθρώπου. Κατά 40%, ο τρόπος ζωής. Κατά 30%, η γενετική προδιάθεση. Κατά 15%, το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο εξελισσόμαστε. Και μόλις κατά 5% το σύστημα υγείας και το περιβάλλον.
«Η ιατρική του χθες είναι μια ιατρική της αντίδρασης, που περιποιείται και θεραπεύει», τονίζει. Η εποχή αυτή έχει παρέλθει. «Πρέπει να περάσουμε στην ιατρική Ρ4», που πρωτοαναφέρθηκε πριν από είκοσι χρόνια από ένα αμερικανικό ρεύμα και δίνει έμφαση στον ασθενή, όχι στην ασθένεια. Μα τι είναι αυτό το Ρ4; Προέρχεται από τέσσερις λέξεις που στις λατινικές γλώσσες αρχίζουν από p: preventive (που προλαμβάνει), predictive (που προβλέπει), personalized (προσωποποιημένη) και participative (συμμετοχική).
Για όλα αυτά, απαιτούνται τα προσωπικά δεδομένα του ατόμου. «Αν θέλουμε να ξεκινήσουμε τη δυναμική μιας ιατρικής που παρεμβαίνει το νωρίτερο δυνατό, δεν μπορούμε να στηριχθούμε σε ζωικά μοντέλα», λέει ο Κάρπεν. «Χρειαζόμαστε μελέτες του πληθυσμού, που θα έχουν ρόλο-κλειδί σε αυτή τη μεταβατική φάση».
«Μεταβατική φάση»: η λέξη εκστομίστηκε, αλλάζουμε εποχή. Πώς θα οργανώσουμε όμως την τεράστια ροή πληροφοριών; Πώς θα εγκαταστήσουμε νέες δομές που θα συγκεντρώνουν, χωρίς περιορισμούς, τα βιολογικά δείγματα του καθενός; Η ιδέα είναι να δημιουργηθούν σιγά-σιγά γιγαντιαίες βιολογικές τράπεζες δεδομένων, απ' όπου οι ερευνητές θα μπορούν να αντλούν πληροφορίες προς όφελος των ασθενών. Κι αν αυτό μοιάζει με ουτοπία, σε μια χώρα 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων θα μπορούσε να λειτουργήσει. «Πρώτα απ' όλα, έχουμε ένα καλό σύστημα υγείας που καλύπτει ολόκληρο τον πληθυσμό», επισημαίνει ο φινλανδός ερευνητής. «Ύστερα, ζούμε σε μια κοινωνία με ισχυρούς δεσμούς, που έχει μια αποτελεσματική κοινωνική ασφάλιση, έναν ομοιογενή πληθυσμό και, κυρίως, ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Επιπλέον, έχουμε νόμους που επιτρέπουν μια σχεδόν αυτόματη συναίνεση ενός ανθρώπου όταν εισέρχεται στο σύστημα υγείας».
Ήδη, πάνω από 500.000 άνθρωποι έχουν δώσει τα δείγματά τους και έχουν συνδεθεί με πάνω από 10 εκατομμύρια διαγνωστικούς ελέγχους και 100 εκατομμύρια βιολογικές αναλύσεις όλων των ειδών. «Με τον τρόπο αυτό», συνεχίζει ο Κάρπεν, «θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα την πρόοδο ορισμένων παθολογιών, ώστε να δίνουμε την καλύτερη δυνατή απάντηση στον ασθενή».
Τέτοιες βιοτράπεζες υπάρχουν ήδη, τόσο στο Τούρκου όσο και στο Ελσίνκι. Στην πρώτη, η ιδιαιτερότητα βρίσκεται στη στενή συνεργασία ανάμεσα στο πανεπιστήμιο και τα τρία νοσοκομεία της πόλης. Τα δείγματα λαμβάνονται όταν οι ασθενείς ακολουθούν μια θεραπεία. Αρκεί η συγκατάθεσή τους.
Ο δρ. Κάρπεν δεν βλέπει κανένα ηθικό πρόβλημα. «Το να συμφωνείς να δώσεις έναν ιστό είναι μια εθελοντική πράξη με στόχο την ανάπτυξη της δημόσιας υγείας», τονίζει. Η Φινλανδία είναι έτσι έτοιμη για μια Ψηφιακή Επανάσταση της Υγείας, έναν από τους τρεις στρατηγικούς ερευνητικούς άξονες που έχει καθορίσει η Φινλανδική Υπηρεσία Καινοτομίας. «Το πρόγραμμα βασίζεται στην ιδέα ότι ένα άτομο μπορεί να ελέγξει τα δεδομένα του, ώστε να βελτιώσει στη συνέχεια την υγεία του», λέει ο Πέκα Σόινι, υπεύθυνος της υπηρεσίας.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε με τη συμμετοχή 100 ανθρώπων, που στη συνέχεια θα γίνουν 1.000. Είναι εφοδιασμένοι με μικρούς δέκτες που συλλέγουν όλη την ημέρα διάφορα δεδομένα, τα οποία στη συνέχεια αναλύονται και αντιπαρατίθενται με διάφορες μελέτες. «Είμαστε μια μικρή και ομοιογενής χώρα, μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα», επιμένει ο Κάρπεν. Δεν οδηγούν όλα αυτά σε έναν οργουελιανό κόσμο; «Είναι για το καλό του πληθυσμού».
