Στην Αυστραλία και ειδικότερα στη Βικτόρια υπάρχει μία μικρή κωμόπολη με το όνομα Λήμνος. Οι δρόμοι με το ίδιο όνομα είναι αρκετοί, αλλά και ένα νοσοκομείο στη Δυτική Αυστραλία.

    Το όνομα δεν δόθηκε από τους χιλιάδες Λήμνιους, που ζουν στην Αυστραλία. Δόθηκε από Αυστραλούς στρατιώτες που πέρασαν από τη Λήμνο κατά τη διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Η Λήμνος, τότε, ήταν το εφαλτήριο των Αυστραλών προς την Καλλίπολη.

    Με τα χρόνια αυτή η συμβολή του νησιού υποβαθμίστηκε και τώρα με πρωτοβουλία ομογενών και Αυστραλών πολιτικών γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί και πάλι.

    Η ιστορία από την αρχή έχει ως εξής:

    Πολλές δεκάδες χιλιάδες Αυστραλών αναμένεται να παραστούν το 2015 στην Καλλίπολη της Τουρκίας για να τιμήσουν την 100η επέτειο της αιματηρής απόβασης Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών στην Καλλίπολη, επετείου που έγινε γνωστή ως Anzac Day.

    Οι προετοιμασίες έχουν ξεκινήσει από τώρα και οι ομογενείς ανέλαβαν πρωτοβουλίες για να μη μείνει η Λήμνος έξω από το πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Ήδη, έπειτα από πρωτοβουλία του καταξιωμένου Λημνιού μουσικοσυνθέτη της Μελβούρνης, Παντελή Βολάρη, έγινε η πρώτη σύσκεψη στο πολιτειακό κοινοβούλιο της Βικτόριας με τη συμμετοχή εκπροσώπων λημνιακών σωματείων, άλλων ομογενειακών φορέων αλλά και ομογενών πολιτικών και κυρίως των Γιάννη Πανταζόπουλου και Λι Βαρλάμη. Ο τελευταίος έλκει την καταγωγή του από τη Λήμνο.

    Σε συνεργασία, δε, με τον δημόσιο οργανισμό τουρισμού, οι ομογενείς επιδιώκουν να οργανωθεί μαζική εκδρομή το 2015 στη Λήμνο και να περάσουν και από εκεί τα δύο πλοία, που θα μεταφέρουν Αυστραλούς στρατιωτικούς στην Τουρκία για τις εορταστικές εκδηλώσεις.

    Σημειώνεται ότι για τους Αυστραλούς, η σφαγή των στρατιωτών τους στην Καλλίπολη θεωρείται η πιο σημαντική στιγμή για το έθνος, καθώς «σηματοδότησε τη δημιουργία αυστραλιανής συνείδησης».

   

    Το ιστορικό της απόβασης

   

    Το πρωινό της 25ης Απριλίου του 1915, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, 15.000 άπειροι Αυστραλοί και Νεοζηλανοί στρατιώτες, κατόπιν διαταγής των ’γγλων αξιωματικών τους, αποβιβάστηκαν στις ακτές της Καλλίπολης, στα Δαρδανανέλια. Στόχος τους ήταν να καταλάβουν τα Στενά και να επιτρέψουν στους Ρώσους συμμάχους τους της «Αντάντ» να περάσουν με τα πλοία τους τον Ελλήσποντο και να ανοιχτούν στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο.

    Παρά το γεγονός ότι ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν απειλούσε άμεσα την εδαφική ακεραιότητα της Αυστραλίας, η τότε κυβέρνηση της χώρας αποφάσισε, ως μέλος της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και λόγω συνταγματικής της υποχρέωσης απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία, να λάβει μέρος στον πόλεμο. Στην Καλλίπολη θα ήταν η πρώτη φορά που η νεοσύστατη Αυστραλιανή Αυτοκρατορική Δύναμη, όπως ονομάστηκε η στρατιωτική δύναμη των Αυστραλών που στάλθηκε στην Ευρώπη, θα έπαιρνε μέρος σε πολεμική αναμέτρηση.

    Όλα ξεκίνησαν ένα πρωινό του Νοεμβρίου του 1914, όταν από το λιμάνι ’λμπανι της Δυτικής Αυστραλίας έφυγαν η 1η Μεραρχία Πεζικού και οι 1η, η 2η και η 3η Ελαφρές Ταξιαρχίες Ιππικού. Αρχικά, ήταν προγραμματισμένο να ταξιδέψουν στη Βρετανία, όπου και θα εκπαιδεύονταν. Η έλλειψη υποδομής, όμως, είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθούν σε εκπαιδευτικά στρατόπεδα των συμμαχικών δυνάμεων στην Αίγυπτο. Παρέμειναν εκεί για περίπου τρεις μήνες. Στο μεταξύ, κατέφθαναν στην Αίγυπτο και άλλοι Αυστραλοί στρατιώτες.

    Στις αρχές Μαρτίου του 1915 δόθηκε η ειδοποίηση από την κεντρική διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων για την εκστρατεία κατάληψης των Δαρδανελίων και η στρατιωτική δύναμη των Αυστραλών και Νεοζηλανδών θα χρησιμοποιείτο γι αυτή την επιχείρηση. Στην Ελλάδα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης, έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.

    Έτσι, στις 4 Μαρτίου 1915 οι πρώτοι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες από τις ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) πάτησαν για πρώτη φορά το πόδι τους σε ελληνική γη. Το λιμάνι του Μούδρου με τα απάνεμα νερά του, τους υποδέχτηκε. Η στεριά, όμως, δεν ήταν και τόσο φιλική γι αυτούς. Η ξερή γη, έντονο χαρακτηριστικό της λημνιακής φύσης, οι γυμνοί λόφοι και η έλλειψη νερού, δεν υπόσχονταν την καλύτερη διαμονή. Παρʼ όλα αυτά, για πολλούς το ηφαιστειογενές τοπίο της Λήμνου ήταν ασυγκρίτως καλύτερο από την έρημο και τη ζέστη της Αιγύπτου. Οι πρώτες εντυπώσεις του στρατιώτη Τ. Α. Μάιλς, για τους Έλληνες ήταν: «Οι κάτοικοι του νησιού ζουν σε πρωτόγονες συνθήκες. Έχουν μικρά σπίτια και αρκετοί από τους άνδρες φορούν προβιές αρνιών και περπατούν ξυπόλυτοι ή φορούν σκληρά παπούτσια».

    Οι ξένοι στρατιώτες άρχισαν σιγά-σιγά να ξεθαρρεύουν και να συναναστρέφονται τους ντόπιους. Ο σηματωρός Ν.Κ. Χάρβεϊ γράφει στα απομνημονεύματά του: «Δεν είχαμε αρκετά ξύλα, σε αντίθεση με το αλκοόλ που ήταν μπόλικο, κάθε μαγαζί στη Λήμνο μέχρι το τέλος του Μαρτίου πουλούσε μπύρα και κονιάκ. Υπήρχε έλλειψη καύσιμων ξύλων. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν μικρά κομμάτια κάρβουνου για να μαγειρέψουν. Μετά ήρθε το Πάσχα τους και με μεγάλη περιέργεια παρακολουθούσαμε τον τρόπο με τον οποίο το γιόρταζαν. Οι καμπάνες των εκκλησιών τους χτυπούσαν συχνά και για δύο περίπου μέρες δεν σταματούσαν καθόλου. Την ημέρα του Πάσχα ήρθαν στο στρατόπεδο οι Έλληνες και μας πρόσφεραν κόκκινα αυγά και άλλα δώρα».

    Στις 20 Απριλίου 1915 το λιμανάκι του Μούδρου πλημμύρισε από πολεμικά πλοία των συμμαχικών δυνάμεων. Ο Τ. Α. Μάιλς γράφει: «Κανένα άλλο λιμάνι του κόσμου εκείνες τις μέρες δεν είχε περισσότερα πλοία απ' αυτό το λιμανάκι της Λήμνου». Είχε έλθει η ώρα της μάχης. Οι Αυστραλο-νεοζηλανδοί ξεκίνησαν από την ελληνική γη το απόγευμα της 24ης Απριλίου για να επιτεθούν στην Καλλίπολη και να πάρουν τον έλεγχο των Στενών από τους Τούρκους.

    Οι επιχειρήσεις, που διήρκεσαν έως τον Ιανουαρίου του 1916, στέφθηκαν από παταγώδη αποτυχία. Κάπου 2.000 Αυστραλοί βρήκαν τραγικό θάνατο το πρωινό της 25ης Απριλίου 1915, αφού οι Τούρκοι, που ανήκαν στο αντίπαλο στρατόπεδο των «Κεντρικών Δυνάμεων», τους περίμεναν κρυμμένοι στις ακτές της Καλλίπολης και τους αποδεκάτισαν. Τους επόμενους μήνες άλλοι 11.000 Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες άφηναν την τελευταία τους πνοή στα μέρη εκείνα. «Χρειάστηκαν 10 χρόνια για να παρθεί η Αρχαία Τροία που βρισκόταν στα ίδια Στενά. Τώρα καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι να κατακτήσουμε τα Στενά αυτά», παραδέχτηκε ο στρατηγός της συμμαχικής δύναμης, σερ Ιαν Χάμιλτον, μετά την πρώτη μάχη στα Δαρδανέλια.

    Η σφαγή στάθηκε αφορμή για να δημιουργηθεί κλίμα εθνικής ομοψυχίας στην Αυστραλία και να πάρει σάρκα και οστά το όνειρο της δημιουργίας του αυστραλιανού έθνους. Το 1901 οι βρετανικές αποικίες της Αυστραλίας είχαν ενωθεί και είχαν δημιουργήσει το ομόσπονδο αυστραλιανό κράτος, που όμως δεν είχε ακόμα συνοχή, κάτι που του έδωσε η θυσία της Καλλίπολης.

    Στην απόβαση της Καλλίπολης πήραν μέρος και 12 Ελληνοαυστραλοί: ο δεκανέας Τζακ Μαρκ, ο υποδεκανέας Τζον Ζαβιτσάνος και οι στρατιώτες Πέρσυ Κουκουσάκης, Κώστας Αρώνης, Γιώργος Κρίτον, Ρόμπερτ Κρόκος, ’θα Χάλκας, Λεωνίδας Μανούσου, Γιώργος Πάπας, Πίτερ Ράντος, Ρόι Ραλφ και Αναστάσιος Ρεμπέα. Ο μόνος άτυχος υπήρξε ο 24χρονος μάγειρας Πίτερ Ράντος, που έπεσε στο πεδίο της μάχης.

    Κάθε χρόνο, στις 25 Απριλίου, η Αυστραλία τιμά με εκδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο την επέτειο αυτή, με επίκεντρο την Καλλίπολη. Στη Λήμνο, όπου αποτέλεσε πέρασμα για την απόβαση της Καλλίπολης και πολλοί Αυστραλοί βρήκαν καταφύγιο μετά την καταστροφή, υπάρχουν δύο συμμαχικά νεκροταφεία, ένα μνημείο και δύο λεωφόροι για να θυμίζουν το πέρασμα των Αυστραλονεοζηλανδών από την ελληνική γη.

    Τώρα επιχειρείται, η Λήμνος να γίνει και ετήσιος τόπος προσκυνήματος για τους Αυστραλούς, ξεκινώντας από το 2015 με τις μεγάλες εκδηλώσεις.