Τα τελευταία σαράντα χρόνια το πρόβλημα της παχυσαρκίας στον πλανήτη
έχει τριπλασιαστεί σε μέγεθος. Το 2016 περίπου  1,6 δισεκατομμύρια
ενήλικες παγκοσμίως ήταν υπέρβαροι και 650 εκατομμύρια ήταν
παχύσαρκοι. Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο, καθώς
είναι πρώτη στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση  στην παιδική παχυσαρκία, και στις
πρώτες θέσεις στην παχυσαρκία των ενηλίκων. Το 63% των Ελλήνων ηλικίας
άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Η οργάνωση διαΝΕΟσις ανέθεσε σε μια ερευνητική ομάδα ,υπό τον
συντονισμό του καθηγητή Γιάννη Μανιού από το Χαροκόπειο
Πανεπιστήμιο,την εκπόνηση μιας μελέτης που χαρτογραφεί το πρόβλημα
στις πραγματικές του διαστάσεις, και προτείνει μια σειρά από δράσεις
σε σχολεία και στις δομές πρωτοβάθμιας υγείας για την αντιμετώπισή
του.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, ως παχυσαρκία ορίζεται η αυξημένη
συσσώρευση σωματικού λίπους στο ανθρώπινο σώμα, που μπορεί να
επηρεάσει αρνητικά την υγεία. Αναγνωρίστηκε ως νόσος πριν από περίπου
μισό αιώνα και πλέον αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χρόνια
προβλήματα υγείας παγκοσμίως.
Το αν ένα άτομο είναι παχύσαρκο, υπέρβαρο ή όχι υπολογίζεται με τη
μέτρηση του σωματικού του λίπους. Ωστόσο, επειδή αυτή είναι δύσκολη
διαδικασία που χρειάζεται εξειδικευμένο εξοπλισμό, γι' αυτή τη δουλειά
κατά κανόνα χρησιμοποιείται ο «Δείκτης Μάζας Σώματος» (o γνωστός με το
αγγλικό αρκτικόλεξο BMI), που μετρά το σωματικό βάρος σε σχέση με το
ύψος, εκτιμώντας έτσι έμμεσα τη συσσώρευση λίπους στο σώμα. Ο BMI
υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το σωματικό βάρος σε κιλά με το τετράγωνο
του ύψους σε μέτρα. Για παράδειγμα, ένα άτομο με ύψος 1,75 μέτρα και
βάρος 70 κιλά έχει BMI 22,9. Όπως φαίνεται και για τον παρακάτω
πίνακα, που αφορά κυρίως στα σώματα ενηλίκων Ευρωπαίων/Καυκάσιων,
άτομα με ΒΜΙ άνω του 25 λογίζονται ως υπέρβαρα και άτομα με ΒΜΙ άνω
του 30 ως παχύσαρκα (σε άτομα άλλης εθνοτικής καταγωγής τα όρια είναι
ελαφρώς διαφορετικά).
Για τη μέτρηση της παχυσαρκίας των ανηλίκων χρησιμοποιούνται άλλες
κλίμακες, οι οποίες διαφοροποιούνται και ανάλογα με την ηλικία και το
φύλο.

                   Γιατί η παχυσαρκία αποτελεί πρόβλημα

Η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά από καρδιακές και μεταβολικές
διαταραχές, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια νοσήματα, όπως ο
σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2 -το 80-85% του ΣΔ2 στους ανθρώπους
αποδίδεται στην παχυσαρκία) τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κάποιοι
καρκίνοι, η οστεοαρθρίτιδα, χολολιθιάσεις (οι πέτρες στη χολή, δηλαδή)
και σοβαρές διαταραχές του ύπνου. Για κάθε αύξηση του BMI κατά 5
μονάδες αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης στεφανιαίας νόσου κατά 27% και
ο κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 18%. Η παχυσαρκία
έχει, επιπλέον, επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, κοινωνικό αντίκτυπο αλλά
και οικονομικό κόστος (ιδιαίτερα στο σύστημα υγείας). Στα παιδιά
συνδέεται με τη σιδηροπενία και την υποβιταμίνωση D οι οποίες μπορεί
να επηρεάζουν αρνητικά τη γνωσιακή, μυοσκελετική και σωματική τους
ανάπτυξη. Και, βεβαίως, τα παιδιά που είναι παχύσαρκα έχουν
μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν και παχύσαρκοι ενήλικες.
Η αύξηση του λίπους επιπλέον πυροδοτεί και μια σειρά από άλλες
βιοχημικές διεργασίες, από την αύξηση του επιπέδου κάποιων ορμονών
μέχρι τη διαταραχή της μεταφοράς της χοληστερόλης από το συκώτι στο
έντερο (μια διαταραχή που μπορεί να δημιουργεί πέτρες στη χολή) καθώς
και μια σειρά από άλλες διαταραχές, από τη συσσώρευση λίπους στο
φάρυγγα που μπορεί να προκαλεί προβλήματα στην αναπνευστική λειτουργία
κατά τη διάρκεια του ύπνου, μέχρι την πίεση στο μυοσκελετικό σύστημα
και στις αρθρώσεις. Τα λιποκύτταρα, δε, δεσμεύουν τη βιταμίνη D, η
οποία είναι λιποδιαλυτή. Τα παχύσαρκα άτομα, καθώς έχουν αυξημένο
σωματικό λίπος, συχνά έχουν χαμηλότερη συγκέντρωση βιταμίνης D στο
αίμα. Μεταξύ άλλων συνεπειών αυτού του φαινομένου, έρευνες έχουν
δείξει ότι άτομα με έλλειψη βιταμίνης D εμφανίζουν μεγαλύτερες
πιθανότητες βαριάς νόσησης ή θανάτου αν νοσήσουν με Covid-19.
Στα παιδιά, δε, τονίζεται στη μελέτη της διαΝΕΟσις, πέρα από τις
πιθανές επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην υγεία τους πριν από την
ενηλικίωση (από αυξημένες πιθανότητες αναπνευστικών ή ορθοπεδικών
προβλημάτων, μέχρι διαταραχές στην έμμηνο ρύση), αλλά και την αυξημένη
πιθανότητα να εμφανίσουν από την παιδική ή την εφηβική ηλικία
παθολογικές καταστάσεις που κατά κανόνα εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή
(σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση -περίπου τα μισά παιδιά σχολικής ηλικίας
με παχυσαρκία εμφανίζουν ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης)
υπάρχουν και άλλες: τα υπέρβαρα παιδιά φαίνεται ότι έχουν χαμηλότερες
επιδόσεις στο σχολείο και απουσιάζουν συχνότερα και για μεγαλύτερα
χρονικά διαστήματα από τα μαθήματα. Και, βεβαίως, το 70-80% των
παχύσαρκων εφήβων παραμένουν παχύσαρκοι και ως ενήλικες.
Δεν μπορούν να αγνοηθούν και οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις
της παχυσαρκίας. Οι προκαταλήψεις στις κοινωνίες συχνά οδηγούν σε
κοινωνικό στιγματισμό και διακρίσεις κατά των παχύσαρκων ατόμων που,
όπως έχει φανεί σε μελέτες, συμβάλλουν στην εμφάνιση άγχους και
κατάθλιψης. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ από το 2019, δε, στην
παχυσαρκία οφείλεται το 9% των ετήσιων δαπανών υγείας στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το ετήσιο ΑΕΠ στην Ελλάδα κατά την περίοδο
2020-2050 θα είναι 3% μικρότερο από ό,τι θα ήταν αν δεν υπήρχαν οι
οικονομικές συνέπειες της παχυσαρκίας.

                      Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα στην Ελλάδα

Περισσότεροι από τους μισούς ενήλικες στην Ελλάδα είναι παχύσαρκοι ή
υπέρβαροι. Σύμφωνα με δεδομένα του ΠΟΥ από το 2019, το 37,9% των
Ελλήνων ενηλίκων είναι υπέρβαροι και το 24,9% είναι παχύσαρκοι. Το 44%
των Ελλήνων και το 30,8% των Ελληνίδων είναι υπέρβαροι/ες, ενώ τα δύο
φύλα εμφανίζουν τα ίδια ποσοστά παχυσαρκίας: ένας στους τέσσερις
Έλληνες και μία στις τέσσερις Ελληνίδες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Ενδιαφέρον έχει επίσης, όπως επισημαίνεται στη μελέτη της διαΝΕΟσις,
το ότι στα τρία τέταρτα των ελληνικών οικογενειών τουλάχιστον ένας από
τους δύο γονείς είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος.