Ειδήσεις για όλους

Mνημείο φιλοξενίας το Ιμαρέτ

Καβάλα - Σεπ/11. Κοντεύει να σουρουπώσει κι ο ήλιος που αποχαιρετά το λιμάνι της Καβάλας καθρεφτίζεται στους βαμμένους τοίχους στις αποχρώσεις της ώχρας ενός μοναδικού μνημείου. Οι μολυβοσκέπαστοι τρούλοι του, οι εντυπωσιακές καμινάδες, τα μικρά παράθυρα με θέα τη θάλασσα λούζονται από το αιώνιο φως λίγο πριν αυτό δώσει τη θέση του στη μαγεία της νύχτας. Ο κεντρικός λιθόστρωτος δρόμος της παλιάς πόλης οδηγεί τα βήματά του επισκέπτη στην βαριά ξύλινη πόρτα ενός από τα εντυπωσιακότερα διατηρητέα κτίσματα της πόλης κι ενός από τα πιο θαυμαστά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα ισλαμικής τέχνης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η θέα από το εσωτερικό μπαλκόνι στις τρεις μεγάλες αυλές μαγεύει. Η ματιά μαγνητίζεται από τα οπωροφόρα δέντρα, τις μαρμάρινες κρήνες, τους τοξωτούς διαδρόμους. Ο χρόνος σταματάει Οι αναμνήσεις ταξιδεύουν κι όλα οδηγούν σε μια περιήγηση στην ιστορία του Ιμαρέτ. Ενός μνημείου φιλοξενίας όπως το χαρακτηρίζει η κ. Άννα Μισιριάν, η γυναίκα που του έδωσε πάλι ζωή μέσα από τα ερείπια και την μάχη με το χρόνο. Χωρίς τις δικές της προσπάθειες, το ασίγαστο πάθος, τη συνεχή επιμονή και τη σκληρή δουλειά το Ιμαρέτ θα συνέχιζε μέχρι σήμερα ν? αποτελεί ένα θλιβερό απομεινάρι ιστορίας. Έχει ήδη σουρουπώσει. Οι διάδρομοι του Ιμαρέτ φωτίζονται από τα επιτοίχια φαναράκια με κεριά. Κάθε γωνιά του ευωδιάζει από τα άνθη της γαρδένιας, του γιασεμιού και των τριαντάφυλλων. Έτσι, ξεκινάει το ταξίδι. Ένα ταξίδι στο χρόνο και την ιστορία. Ένα ταξίδι που ο επισκέπτης θα εκτιμήσει και θα σεβαστεί. Το παλιό τζαμί που δεσπόζει στο κέντρο του Ιμαρέτ μπορεί σήμερα να μην αποτελεί χώρο προσευχής, συνεχίζει όμως να διατηρεί την πνευματικότητά του. Παραμένει ένας χώρος μελέτης και περισυλλογής καθώς διαθέτει ορισμένα από τα σημαντικότερα βιβλία και εκδόσεις για τον ισλαμικό πολιτισμό και βέβαια για την ιστορία του Ιμαρέτ και του ανθρώπου που το κατασκεύασε, του Καβαλιώτη Μεχμέτ Αλί. Μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της Αιγύπτου. Του αναμορφωτή της χώρας του Νείλου, το όνομα του οποίου συνδέθηκε με ορισμένες από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις της χώρας σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Μνημείο φιλοξενίας Αυτό το καθ΄ όλα εντυπωσιακό κτίσμα του Μεχμέτ Αλί στους δυο αιώνες της ύπαρξής του σε μια από τις πιο προνομιακές τοποθεσίες της παλιάς πόλης φιλοξένησε στους χώρους του εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους ανεξαρτήτου φύλου, ηλικίας, καταγωγής αλλά κυρίως εθνικότητας και θρησκείας. Το Ιμαρέτ αποτέλεσε σημείο αναφοράς της ιστορικής πορείας που χάραξε η Καβάλα όλα αυτά τα χρόνια. Ήταν ένα σύγχρονο τραπέζι αγάπης για πολίτες που ζούσαν στην Καβάλα. Ήταν επίσης ένα ιεροδιδασκαλείο του Κορανίου. Στα μετέπειτα χρόνια ήταν ένα σπίτι για τους πρόσφυγες από τις αλησμόνητες πατρίδες όταν ήρθαν στην Καβάλα. Ένας χώρος μνήμης και αναβίωσης της ανατολικής παράδοσης, φιλοξενίας ποικίλλων πολιτιστικών και πνευματικών εκδηλώσεων αλλά και χώρος ψυχαγωγίας, διαφυγής από τη δύσκολη καθημερινότητα της πόλης σ? ένα περιβάλλον γεμάτο με τον αέρα της ανατολής. Σήμερα, το Ιμαρέτ, είναι κάτι περισσότερο από ένα ξενοδοχείο πολυτελείας. Η κ. Μισιριάν, που συνέδεσε το όνομά της με την αναγέννηση του Ιμαρέτ μέσα από μια ομολογουμένως μοναδική ανακατασκευή του ιστορικού κτιρίου δηλώνει ευθαρσώς πως πρόκειται για ένα μνημείο φιλοξενίας. Και ως μνημείο φιλοξενίας φροντίζει προσωπικά να προσδίδει στο ιστορικό αυτό κτίσμα τη λάμψη της ανατολής και τη φήμη που αρμόζει στον εμπνευστή και κατασκευαστή του. Την εποχή (1817 - 1821) που ο Μεχμέτ Αλί αποφασίζει να ιδρύσει το μεγάλο K?lliye (συγκρότημα που αποτελούνταν από σχολή και πτωχοκομείο) πιο γνωστό ως Ιμαρέτ, η Καβάλα ήταν μια μικρή πόλη με πληθυσμό 4000 κατοίκων, που οι πιο πολλοί ήταν Τούρκοι. Ήταν ωστόσο σημαντικό λιμάνι που λειτουργούσε ήδη από τον 18ο αιώνα ως κύριος αποθηκευτικός σταθμός εμπορευμάτων και βρισκόταν κοντά σε στενό και εύκολα ελεγχόμενο πέρασμα του δρόμου προς την Ανατολή. Επέλεξε την Καβάλα γιατί ήταν ο τόπος όπου γεννήθηκε. Οι λόγοι που προβάλλονται για την κατασκευή του Ιμαρέτ ήταν περισσότερο συναισθηματικοί και όχι λόγοι στρατιωτικοί, οικονομικοί ή πολιτικής σκοπιμότητας. Σ? αυτό συνηγορεί και η μετέπειτα δραστηριότητα του πασά που πρόσφερε πάντα πολλές διευκολύνσεις στους συμπατριώτες του. Αν εξετάσει κανείς την πολιτική που εφάρμοσε ή αυτή που του επιτράπηκε να εφαρμόσει δε μένουν περιθώρια για υποψίες στρατιωτικών επιδιώξεων στον τόπο αυτό. Ένα λαμπρό οικοδόμημα Το K?lliye της Καβάλας κτίζεται σε μια μεταβατική περίοδο, όταν αρχίζει να αμφισβητείται το παραδοσιακό θρησκευτικό σύστημα εκπαίδευσης και η μουσουλμανική κοινωνία αρχίζει να διχάζεται ανάμεσα στους δυο κόσμους, της Ανατολής που ταυτίζεται με την παράδοση και της Δύσης που ταυτίζεται με την ανανέωση. Και μάλιστα από τον Μεχμέτ Αλί, ο οποίος είναι πιο δεκτικός από τους Οθωμανούς σουλτάνους στα επιτεύγματα της Δύσης και είναι έτοιμος να αρχίσει ένα ευρύ πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της Αιγύπτου που καλύπτει όλους τους τομείς της δημόσιας διοίκησης. Η κατασκευή ενός τόσο μεγάλου έργου με θρησκευτικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο παρατείνει τη διάρκεια της μεταβατικής αυτής εποχής για την κοινωνία της μικρής παραδοσιακής πόλης. Στους δυο μεντρεσέδες (ιεροδιδασκαλεία) του Ιμαρέτ υπήρχαν 61 κατοικήσιμοι χώροι, εικοσιπέντε στον πρώτο και τριάντα έξι στο δεύτερο και έμεναν 60 οικότροφοι το καλοκαίρι και 400 το χειμώνα, ανά τέσσερις με πέντε σοφτάδες (μαθητές) σε κάθε δωμάτιο. Οι σπουδαστές των ιεροδιδασκαλείων έρχονταν από διάφορα μέρη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας κατά κανόνα στην ηλικία των 15 ετών και φοιτούσαν από μερικά χρόνια μέχρι και για μερικές δεκαετίες. Είχαν δωρεάν τροφή και στέγη κι έπαιρναν ένα μικρό χρηματικό ποσό για τις προσωπικές τους ανάγκες που ανερχόταν, το 1887, σε τριάντα γρόσια το μήνα, ήταν δε απαλλαγμένοι από τη στρατιωτική θητεία. Οι γνώσεις όμως των μαθητών ήταν πολύ περιορισμένες σε σύγκριση με τη δυτική εκπαίδευση της εποχής μια και ακολουθούσαν πιστά τα γραφόμενα στα Ιερά Βιβλία. Τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευσή τους περιορίζονταν κυρίως στην αποστήθιση περικοπών από το Κοράνι και στη σύνταξη στατιστικών για τα γράμματα που υπήρχαν στα διάφορα κεφάλαια. Στο μεκτέμπ, σχολείο πρώτης εκπαιδευτικής βαθμίδας αντίστοιχο με τα σημερινά δημοτικά, διδάσκονταν, όπως αναφέρεται στις επιγραφές, το μάθημα της θεολογίας και της καλής αγωγής. Το Ιμαρέτ όμως δεν ήταν μόνο ένα ιεροδιδασκαλείο, μοίραζε δωρεάν φαγητό στους φτωχούς και ανήμπορους της πόλης. Παρείχε το τυπικό σ? αυτές τις περιπτώσεις γεύμα, ένα πιάτο σούπα ή ρύζι, συνήθως δυο φορές την εβδομάδα και από ένα κομμάτι κρέας, επιπλέον κάθε Παρασκευή καθώς και τις γιορτές. Λέγεται ότι στις αποθήκες του Ιμαρέτ υπήρχαν αποθέματα τροφών για έξι μήνες, ήταν εφοδιασμένο με αλευρόμυλο και κλίβανο. Τα φαγητά παρασκευάζονταν σε μεγάλα καζάνια στα θολωτά μαγειρεία. Η παρακμή του μνημείου Ο διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους στην Καβάλα, Κυριάκος Λυκουρίνος, επισημαίνει ότι από τα μέσα του 19ου αιώνα η χρησιμότητα του Ιμαρέτ άρχισε να αμφισβητείται και πολλοί μέσα στην πόλη ζητούσαν την κατάργησή του. Οι επισκέπτες της πόλης το περιέγραφαν ως συνώνυμο του σκοταδισμού, της οπισθοδρόμησης και της ανατολίτικης ραθυμίας. Οι κάτοικοι της Θάσου με διαβήματα προς τους χεδίβηδες της Αιγύπτου ζητούσαν ένα μέρος των εσόδων του Ιμαρέτ για να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες του νησιού. Οι χριστιανοί της Καβάλας το θεωρούσαν πηγή μισαλλοδοξίας, φανατισμού και κέντρο ανθελληνικής ενέργειας. Ο κ. Λυκουρίνος υπογραμμίζει επίσης πως οι δυο μεντρεσέδες έπαυσαν να λειτουργούν το 1902. Η δωρεάν παροχή φαγητού συνεχίστηκε όμως και μετά την προσάρτηση της περιοχής στο ελληνικό κράτος και σταμάτησε το 1923. Το Ιμαρέτ έκλεισε τότε έναν αιώνα ζωής και ουσιαστικά έπαψε να υφίσταται από τον Ιούνιο του 1924. Από τα τέλη του 1922 οι χώροι του Ιμαρέτ χρησιμοποιήθηκαν για τη στέγαση των προσφύγων. Αρκετές οικογένειες παρέμειναν στους χώρους του για δεκαετίες ολόκληρες πληρώνοντας ένα μικρό ενοίκιο στον εκπρόσωπο του Οργανισμού Αιγυπτιακών Βακουφίων στο οποίο ανήκει μέχρι σήμερα τόσο το Ιμαρέτ όσο και το κονάκι του Μεχμέτ Αλί το, σπίτι δηλαδή όπου μεγάλωσε. Το 1967 διατάχθηκε η αποχώρηση όλων των ενοίκων και το μνημείο σφραγίστηκε. Το 1984 με την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία που υπογράφηκε αναγνωρίστηκε πως το Ιμαρέτ και το κονάκι του Μεχμέτ Αλή αποτελούσαν αιγυπτιακές ιδιοκτησίες και οι δυο χώρες συμφώνησαν να συνεργαστούν για τη διατήρηση και συντήρησή τους. Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια κάποιοι χώροι χρησιμοποιούνταν ως αναψυκτήριο και ταβέρνα, κάποιοι ως αποθήκες των γειτονικών καταστημάτων και κάποιοι άλλοι, (όπως το κτίριο της διοίκησης του ιδρύματος) ήταν εντελώς κατεστραμμένοι και δεν υπήρχε πρόσβαση. Το 2001 το μνημείο ενοικιάστηκε για πενήντα χρόνια από την επιχειρηματία Άννα Μισιριάν μεταμορφώνοντας το Ιμαρέτ σε ένα πολυτελή και καλαίσθητο χώρο φιλοξενίας που διατηρεί πολλά στοιχεία από την ατμόσφαιρα της εποχής. Με τα μάτια των ξένων Στο βιβλίο «Νεάπολις - Χριστούπολις - Καβάλα: Ένα οδοιπορικό στο χώρο και το χρόνο της παλιάς πόλης» που εξέδωσε ο Δήμος Καβάλας το 2008 γίνεται εκτενής αναφορά στο πώς αντιλαμβάνονταν οι ξένοι τη λειτουργία του Ιμαρέτ. Στο κεφάλαιο με τίτλο «Το τεμπελχανείο και η Ακαδημία Επιστημόνων της Καβάλας» τονίζεται μεταξύ άλλων: «Για τους Ευρωπαίους επισκέπτες της Καβάλας το Ιμαρέτ ήταν ένας χώρος εξωτικός, συνώνυμος με τι αρνητικές όψεις του πολιτισμού της ανατολής, το σκοταδισμό και τη ραθυμία. Ο γερμανός L?her καταγράφει το 1873 μια ήδη γνωστή ιστορία. Όταν ο Μεχμέτ Αλί αποφάσισε να ευεργετήσει τη γενέτειρά του αρχική του πρόθεση ήταν να χαρίσει στους συμπολίτες του ένα σχολείο για τα φωτίσει τα μυαλά τους και ένα καλό λιμάνι για ν? ανθήσει το εμπόριο. Όμως οι Τούρκοι της πόλης θεώρησαν το πρώτο περιττό αφού όλες οι χρήσιμες γνώσεις περιέχονταν στο Κοράνι και το δεύτερο βλαπτικό επειδή πολλά καράβια θα έδιωχναν τα καλά ψάρια στα βαθιά. Έτσι, παρακάλεσαν τον συντοπίτη τους να κτίσει το Ιμαρέτ. Ο Μεχμέτ Αλί δεν τους χάλασε το χατίρι. Μετά από αυτό λέει αυξήθηκε η έμφυτη οκνηρία των κατοίκων της Καβάλας. Ξαφνικά όλοι έγιναν άποροι, απέφευγαν να εργαστούν και τρέφονταν με το καθημερινό πιλάφι του Ιμαρέτ. Η φήμη του Ιμαρέτ είχε ξεπεράσει τα όρια της Καβάλας. Στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Τα Χριστούγεννα του Τεμπέλη» το Ιμαρέτ αναφέρεται ως ίδρυμα για τη σίτιση των τεμπέληδων. Η διανομή του φαγητού ήταν για τους ξένους επισκέπτες ένα θέαμα εντυπωσιακό. Από το πρωί ακόμη στην είσοδο του Ιμαρέτ συνωστίζονταν οι φτωχοί της πόλης με πιάτα, δίσκους και κατσαρόλες και ό,τι άλλο διαθέσιμο για να? τιμήσουν τη φιλανθρωπία του βαλή της Αιγύπτου». Το κονάκι του αναμορφωτή της Αιγύπτου Σημαντικό δείγμα ισλαμικής αρχιτεκτονικής αποτελεί το κονάκι του Μεχμέτ Αλί του αναμορφωτή του σύγχρονου Αιγυπτιακού κράτους ο οποίος έζησε σε αυτό από το 1787 έως και το 1801 οπότε σε ηλικία 32 ετών αναχώρησε για την Αίγυπτο. Ο Μεχμέτ Αλί γεννήθηκε στην Καβάλα το 1769 από οικογένεια Τουρκαλβανών, ορφάνεψε από μωρό και την επιμέλειά του ανέλαβε ο Τοσούν αγάς στρατιωτικός διοικητής της περιοχής. Στα νεανικά του χρόνια συναναστράφηκε με τους Γάλλους εμπόρους της Καβάλας και μάλλον ασχολήθηκε ο ίδιος με το εμπόριο. Αργότερα κατατάχθηκε στον τουρκικό στρατό. Ο ιστορικός ερευνητής Νίκος Καραγιαννακίδης μάς πληροφορεί ότι το 1801 ένα σώμα 300 ανδρών από την Καβάλα στάλθηκε στην Αίγυπτο εναντίον των Γάλλων εισβολέων. Υποδιοικητής ήταν ο Μεχμέτ Αλί που άρχισε την καταπληκτική σταδιοδρομία του. Σύντομα απέκτησε δύναμη. Υπέταξε τους ισχυρούς Μαμελούκους μπέηδες, κατέλαβε την εξουσία και το 1805 αναγνωρίστηκε από το σουλτάνο βαλής της Αιγύπτου. Ως ημιανεξάρτητος ηγεμόνας έθεσε τα θεμέλια για την αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό της χώρας του με βάση ευρωπαϊκά πρότυπα. Αγάπη και ενδιαφέρον για τους συμπατριώτες του «Το ενδιαφέρον του Μεχμέτ Αλί για την Καβάλα ήταν αδιάλειπτο», επισημαίνει ο κ. Καραγιαννακίδης και συνεχίζει: «η πρόθεσή του να κατασκευάσει ένα σύγχρονο λιμάνι αντιμετωπίστηκε με καχυποψία από τις τουρκικές αρχές. Κατασκεύασε όμως το Ιμαρέτ και επισκεύασε τμήμα του υδραγωγείου (καμάρες), τα ετοιμόρροπα τείχη, δρόμους της παλιάς πόλης. Η μέριμνα συνεχίστηκε από τους διαδόχους του. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Αιγύπτιοι σκόπευαν να αναμορφώσουν τη συνοικία της Παναγίας (παλιά πόλη) και γι? αυτό εκπόνησαν δυο σχέδια: ρυμοτομικό και ύδρευσης που όμως δεν υλοποιήθηκαν. Χρηματοδότησαν επίσης αρκετά έργα στην πόλη, στήριξαν με τις επιχορηγήσεις τους τη λειτουργία του νοσοκομείου απόρων και βοήθησαν στην Καβάλα σε δύσκολες στιγμές. Όπως το Νοέμβριο του 1912 όταν μετά την εγκατάσταση των Βουλγαρικών αρχών κατοχής η θαλαμηγός του χεδίβη (αντιβασιλέα) μετέφερε στην Καβάλα 2000 σάκους αλεύρι για τους φτωχούς της πόλης. Χαρακτηριστικό της ευγνωμοσύνης των Καβαλιωτών προς τον Μεχμέτ Αλί αποτελεί ο ορειχάλκινος ανδριάντας που έχει τοποθετηθεί πάνω σε μαρμάρινο βάθρο απέναντι από το κονάκι του στην αυλή του οποίου έχει μεταφερθεί και σώζεται η μαρμάρινη ανάγλυφη σαρκοφάγος της μητέρας του. Το άγαλμα είναι έργο του γλύπτη Κωνσταντίνου Δημητριάδη και φιλοτεχνήθηκε στο Παρίσι. Απεικονίζει τον στρατηλάτη και θεμελιωτή της Αιγυπτιακής δυναστείας Μεχμέτ Αλί να επιστρέφει κουρασμένος στο πατρικό του σπίτι με το άλογο.

<< Πίσω